Pangandami ang mga Babag

“Miundang ko pagpanigarilyo kay dili ko gustong madaot ang panglawas sa akong anak nga bag-o pang natawo. Busa nagpaskin kog ‘No Smoking’ sulod sa balay. Apan usa pa lang ka oras ang milabay, kasigarilyohon na sab ko. Busa nakadagkot gyod ko.”—Yoshimitsu, Japan.

SAMA kang Yoshimitsu, ang usa nga mohunong pagpanigarilyo makasinati gayod ug mga babag. Gipakita usab diha sa mga panukiduki nga halos 90 porsiyento niadtong misulay paghunong wala molampos ug mibalik sa ilang bisyo. Busa kon gusto kang mohunong pagpanigarilyo, kinahanglang imong pangandaman ang mga babag nga motungha. Unsa ang kasagarang mga babag?

Pagkaadik sa nikotina: Tulo ka adlaw human ka mohunong pagpanigarilyo, sagad maghigwaos ka kay kayupyopon na sab ka, apan mawala ra kana paglabay sa mga duha ka semana. Nianang panahona “mosugmat-sugmat ang maong pagbati,” matod pa sa usa nga mihunong pagpanabako. Apan bisag pila na ka tuig ang molabay, may panahon gihapon nga kalit ra kang mobati nga lami kaayong manigarilyo. Kon mahitabo kana, ayaw dayon pagdagkot kay paglabay sa mga lima ka minuto mawala ra kana.

Uban pang withdrawal symptoms: Sa primero ang uban kanunayng magduka, malisdan sa pag-concentrate, ug daling motambok. Tingali manakit o mangatol ang ilang lawas, grabeng maningot, ubhon, walay pailob, putong o makasinatig depresyon. Apan kadaghanang simtomas mawala ra paglabay sa upat ngadto sa unom ka semana.

Dunay pipila ka praktikal nga paagi nga pwede nimong himoon. Pananglitan makatabang ang mosunod:

● Eksaktong tulog.

● Pag-inom ug daghang tubig o juice ug pagkaon ug sustansiyadong pagkaon.

● Kasarangang ehersisyo.

● Pagginhawag lalom, ug paghanduraw nga imong gisudlag hinlong hangin ang imong baga.

Mga butang nga makapukaw sa imong gana: Kon pananglit nabatasan nimo nga manigarilyo sa dihang duna kay imnon, makatabang kon imnon dayon nimo kana sa dili ka pa makahunahuna nga manigarilyo. Sa ngadto-ngadto, makainom ka ra nga dili na magdali.

Ang pagbati nga kasigarilyohon ka sa dihang duna kay himoong usa ka butang magpabilin gihapon bisan pag wala nay nikotina ang imong lawas. “Wala na ko manigarilyo sulod sa 19 ka tuig,” matod ni Torben nga gikutlo ganina, “pero kasigarilyohon gihapon ko dihang mangape ko.” Hinuon, ang maong pagbati sagad mawala ra paglabay sa panahon.

Apan dili ingon niana kasayon kon bino ang nalangkit. Busa kon gusto kang mohunong pagpanigarilyo, basin makatabang kon dili na lang gyod ka moinom ug likayan ang mga lugar diin dunay gidalit nga bino. Daghan ang natental nga manigarilyo pag-usab sa dihang sila nakig-inom. Ngano man?

● Bisan ang diyutayng bino makapalami sa nikotina sa sigarilyo nga mayupyop.

 ● Sa dihang dunay mag-inom, sagad dili kalikayan nga dunay manigarilyo.

● Ang bino makadaot sa katakos sa pagdesisyon ug makapawala sa kaulaw. Husto ang giingon sa Bibliya: ‘Ang bino makadaot sa imong maayong motibo.’—Oseas 4:11.

Mga higala: Pilia ang imong higala. Pananglitan, ayaw pakigsuod sa mga tawong nanigarilyo o kaha motental kanimo. Likayi usab kadtong dili makatabang kanimo sa paghunong, sama niadtong kusog mangantiyaw.

Mga pagbati: Gipakita sa usa ka panukiduki nga mga 70 porsiyento niadtong mibalik pagpanigarilyo maoy tungod kay sila natensiyon o napungot. Kon dunay usa ka pagbati nga makatental kanimo nga manigarilyo, lingawa ang imong kaugalingon—sama sa pag-inom ug tubig, pag-usap ug bubble gum, o paglakaw-lakaw. Pun-a ang imong hunahuna sa positibong mga butang. Mahimo kang mag-ampo o kaha magbasag Bibliya.—Salmo 19:14.

Ayaw Pangitag Lusot

● Total usa ra bitaw ka yupyop.

Ang tinuod: Ang kas-a ra nga pagyupyop mosuhop na sa halos 50 porsiyento sa mga nicotine receptor diha sa imong utok sulod sa tulo ka oras. Busa sama rag mibalik ka pagpanigarilyo.

 ● Makapawala kini sa akong tensiyon.

Ang tinuod: Ang mga panukiduki nagpakita nga ang nikotina makapadaghan sa hormone nga mopatunghag tensiyon. Nagtuo ka nga nawala ang imong tensiyon, apan ang tinuod resulta lamang kana sa temporaryong pagkawala sa withdrawal symptoms.

● Maglisod ko paghunong kay dugay na kong nanigarilyo.

Ang tinuod: Ang pagkanegatibo makapaluya sa imong determinasyon. Ang Bibliya nag-ingon: “Naluya ka ba sa adlaw sa kasakit? Ang imong kusog diyutay ra.” (Proverbio 24:10) Ayaw paghunahuna nga dili ka molampos. Ang tanan nga desididong mohunong ug magpadapat sa praktikal nga mga tambag, sama sa gihisgotan niini nga magasin, magmalamposon.

● Dili nako maagwanta ang withdrawal symptoms.

Ang tinuod: Bisan pag grabe ang withdrawal symptoms, mawala ra kini paglabay sa pila ka semana. Busa ayawg surender! Kon paglabay sa pila ka bulan o tuig kasigarilyohon na pod ka, lagmit pila lang ka minuto mawala ra kana—basta ayaw lang gyod pagdagkot ug sigarilyo.

● Naa koy sakit sa pangisip.

Ang tinuod: Kon ikaw ginatambalan sa imong sakit sa pangisip sama sa depresyon o schizophrenia, sultihi ang imong doktor nga gusto kang mohunong pagpanigarilyo. Basin pa ganig suportahan ka niya pinaagi sa pagmonitor sa paagi sa pagtambal kanimo ug sa medisina nga imong ginatomar samtang ikaw naningkamot nga makahunong.

● Sa dihang matental ko pag-usab, mobati ko nga ako napakyas.

Ang tinuod: Kon natental ka na sab sa pagpanigarilyo—sama sa nahitabo sa daghang naningkamot sa paghunong—dili pa ulahi ang tanan. Kana wala magpasabot nga napakyas ka na. Busa ayawg surender. Paningkamot kay ngadto-ngadto ikaw magmalamposon!

Tagda ang kasinatian ni Romualdo, nga nanabako sulod sa 26 ka tuig ug kapin nag 30 ka tuig nga wala manigarilyo. “Dili nako maihap kon kapila ko natental,” siya nahinumdom. “Naguol kaayo ko matag higayon nga makapanigarilyo ko pag-usab. Apan sa dihang buot na nakong makabaton ug maayong relasyon kang Jehova nga Diyos ug kanunay kong mag-ampo alang sa iyang tabang, ako nagmalamposon.”

Sa mosunod nga artikulo, atong hisgotan ang pipila ka praktikal nga mga sugyot nga makatabang kanimo aron magmalamposon.

[Kahon/Hulagway sa panid 7]

MAKAMATAY ANG TANANG MATANG SA TABAKO

Daghan ang paagi sa paggamit ug tabako. Ang ubang produkto sa tabako mapalit pa gani diha sa mga tindahan nga namaligyag sustansiyadong pagkaon ug mga herbal. Bisan pa niana, “ang tanang matang sa tabako makamatay,” miingon ang World Health Organization. Ang mga sakit nga makuha sa pagpanigarilyo, sama sa kanser o sakit sa kasingkasing, makamatay. Ang sigarilyo may daotang epekto usab ngadto sa bata nga gisabak. Unsa ang lainlaing paagi sa paggamit ug tabako?

Bidis: Kining gamay, ug gilikit nga mga tabako sagad makita sa mga lugar sa Asia. Mas daghan kinig tar, nikotina, ug carbon monoxide kon itandi sa ordinaryong sigarilyo.

Tinustos: Linikit kini nga tabako gamit ang dahon sa tabako o papel nga gama sa tabako. Dili kaayo kini acidic kon itandi sa ubang sigarilyo, maoy hinungdan nga mosuhop dayon ang nikotina diha sa baba bisag dili kini dagkotan.

Kretek, o clove cigarette: Ang 60 porsiyento niini maoy tabako ug 40 porsiyento maoy bulak sa kahoyng clove. Mas daghan kinig tar, nikotina, ug carbon monoxide kay sa ordinaryong sigarilyo.

Kwaku: Ang paggamit ug kwaku walay kalainan sa paggamit ug ordinaryong tabako kay kini makakanser usab ug makahatag ug uban pang sakit.

Tabakong dili yupyopon: Apil niini ang mga maskada nga galingon una hingoson, ug ang usapon nga gutkha nga may flavor nga maoy komon sa Southeast Asia. Ang nikotina mosagol sa imong dugo agi sa baba. Ang paggamit niini nga mga tabako sama ra ka peligroso sa pagpanigarilyo.

Bong, hookah, narghile, shisha: Mga instrumento kini diin ang aso moagi una sa tubo ug sa tubig ayha pa yupyopon. Ugaling lang, kini duna gihapoy makahilong sangkap ug uban pang substansiya nga mosulod sa baga ug makakanser.

[Kahon/Hulagway sa panid 8]

PAGTABANG SA USA ARON MAKAHUNONG

● Magmapositibo. Mas epektibo ang paghatag ug komendasyon ug apresasyon kay sa pagpangasaba ug pagsermon. Ang pag-ingong “Ayawg surender kay molampos ka ra gayod” mas epektibo kay sa pag-ingong “Natental na sab ka?”

● Magmapinasayloon. Paningkamot nga dili motubay sa dihang masuko o malain kanimo ang usa nga gustong mohunong pagpanigarilyo. Makatabang ang mga pulong sama sa, “Dili sayon ang imong ginahimo maong nakadayeg gyod ko nimo.” Ayaw gayod pag-ingon, “Mas maayo pa man hinuon kag batasan niadtong nanigarilyo ka pa!”

● Ipakita nga ikaw tinuod nga higala. Ang Bibliya nag-ingon: “Ang tinuod nga higala mahigugma sa tanang panahon, ug maoy usa ka igsoon nga natawo alang sa panahon sa kasakit.” (Proverbio 17:17) “Sa tanang panahon” magmapailobon ug magmahigugmaon niadtong buot mohunong pagpanigarilyo bisan pag usahay sila sapoton.