Ang Hayahayng Kinabuhi sa Sloth

“DALI, kuhaa ang imong kamera!” Akong gitawag ang akong manghod nga babaye dihang nakakita akog berdeng sloth diha sa dalan-dalan sa lasang. Nangatawa mi dihang among naamgohan nga dili diay mi angay magdali kay ang sloth usa sa kinahinayan ug lihok nga mga mananap sa kalibotan.

Aron makahibalo pag dugang bahin niining mananapa, mibisita ako sa Zoo Ave sa La Garita de Alajuela, Costa Rica. Dili lang zoo kining dapita, kondili sentro usab kini sa pagluwas, pagtambal, ug pagbalik sa ihalas nga mga mananap ngadto sa kinaiyanhong puy-anan niini. Dinhi akong nakaila ang biologo nga si Shirley Ramírez, ang kugihang direktor sa panukiduki sa Zoo Ave. Iya akong giubanan sa pagtan-aw sa sloth diha sa zoo nga si Pelota, nga sa Kinatsila nagkahulogang “bola.” Ang sloth motikungkong nga morag bola kon matulog. Si Pelota sama ka dako sa gamayng iro nga duha ug kuyamoy, balhiboon, lingig ilong, ug may dako ug brawon nga mga mata nga nagluhaluha.

Sumala sa akong nahibaloan, ang sloth kasagarang mag-inusara ug kas-a ra manganak sa usa ka tuig. Ang batang sloth mokabyon sa inahan sulod sa unang upat ngadto sa unom ka semana hangtod malutas apan mokabyon gihapon sa iyang inahan sulod sa lima ngadto sa walo ka bulan. Niining panahona, ang inahang sloth maghungit sa iyang anak ug lapyong mga dahon pinaagi sa iyang baba. Sa ngadto-ngadto, ang batang sloth mokab-ot nag iya sa dahon samtang nagkabyon gihapon sa iyang inahan. Sa ilang panag-uban, isuroy sa inahang sloth ang iyang anak sa ilang gamayng puy-anan.

Lainlaing Matang sa Sloth

Akong nahibaloan nga ang sloth nga akong nakita sa lasang maoy matang nga tulo ug kuyamoy. Ang mga mata niini morag nagmaskara ug itom, mubo ang ikog niini, dagkog grano ang balhibo, mas taas ug mga kasway ang atubangan, ug bulagaw ug balhibo sa may dughan. Kining matanga sa sloth dunay siyam ka dugokan diha sa iyang liog, nga tungod niini iyang maliso ang iyang ulo ug 270 grado dihang mangita sa paboritong kalan-on nga dahon. Apan nganong morag berde ang kolor niini? Si Shirley mitubag, “Kanang berde nga kolor mao ang lumot nga nanubo sa balhibo sa sloth.”

Dili sama sa tulog-kuyamoy nga sloth, ang duhag-kuyamoy nga sloth parehas ug gitas-on ang mga kasway. Ang ilang balhibo tag-as, bulagaw, ug humil.

Ang sloth kanunayng magbulad sa adlaw diha sa itaas sa kahoy. Ang temperatura sa iyang lawas mas taas kay sa ubang mga mananap, nga 24 grado Celsius magabii ug 33 grado Celsius maadlaw. Ang sloth wala kaayoy kaunoran mao nga dili kini makakisi-kisi aron dili tugnawon. Busa kanunay kining matulog nga magtikungkong aron magpabiling init ang lawas. Ang mugbo, pinong mga balhibo niini makatabang sa pagpainit sa iyang lawas. Gani ang sloth mahimong matulog ug 20 ka oras sa usa ka adlaw!

Hinay Kaayong Mokaon

Gikinahanglan ang kainit sa lawas aron ang pagkaon mahilis, apan kay bugnaw mag lawas ang sloth dili dayon kini mahilisan. Ang iyang kinaon nga mga dahon usa ka bulang hilison diha sa daghag kuwarto-kuwarto nga tungol  una pa mopaingon sa tinai. Sa ting-ulan ug bugnaw nga tempo, ang sloth mahimong mamatay sa kagutom bisag busog. Si Shirley miingon: “Ang sloth nagkinahanglag kainit sa adlaw sa paghilis sa iyang kinaon.”

Si Shirley midugang: “Kay ako may tigbantay ug tig-atiman sa mga mananap ug tiglimpiyo sa mga hawla niini, ganahan ako sa sloth kay kas-a lang kining malibang ug mangihi sa usa ka semana! Kon kini malibang o mangihi, manaog sila, maglungag, ug maglubong sa ilang hugaw. Manaog lang kini kon malibang o mangihi.”

Gidisenyo nga Magbitay

Halos tanang buhaton sa sloth—pagkatulog, pagkaon, pagsanay, ug pagpanganak—tanan himoon nga nagbitay sa kahoy. Kining mananapa gidisenyo sa Maglalalang nga magbitay. Gamiton sa sloth ang mga kuyamoy niini, nga may mga kuko nga tres pulgadas ang gitas-on, sa paghawid sa mga sanga ug bagon. Aron dili mahumod ang panit sa sloth dihang maulanan, bali ug tubo ang mga balhibo niini! Ang mga balhibo sa may tiyan matunga ug moabot sa bukobuko—nga lahi ug tubo kay sa ubang mga mananap—busa ang tubig sa ulan modailos lang sa balhibo. Bisag kiwag ug lanay molihok ang sloth diha sa yuta, nindot kining tan-awon sa itaas sa kahoy. Sa katingalahan, ang sloth hawod kaayong molangoy!

Unsa pay akong nakat-onan gikan niining hilom nga mananap nga nagpuyo sa itaas sa kakahoyan? Duha ka talagsaong butang ang akong nakat-onan. Una, ang sloth adunay talagsaong katakos sa pag-ayo sa kaugalingon dihang masamad ug dihang makakaon ug daghang hilo nga makamatay sa ubang mananap. Ang grabeng mga samad niini daling maayo, ug talagsa ra nga maimpeksiyon. Busa ang pagtuon pag dugang bahin sa sistema sa imyunidad sa sloth mahimong mapuslanon sa pagpanukiduki sa medisina. Ug ikaduha, ang mga tawo nga kanunayng nagdali ug tensiyonado tingali makabenepisyo kon sundogon ang relaks nga kinabuhi sa sloth.—Tinampo.

 [Kahon/Mga hulagway sa panid 15]

ANG “LABING MAAYONG TAGBALAY”

Ang berdehon ug kalkag nga balhibo sa sloth maoy tungod sa lumot nga nanubo sa iyang balhibo. Ang lumot manapot sa sloth, ug sa baylo ang lumot makahatag ug sustansiya sa sloth kay iya kining tilapan o masuhop kini sa iyang panit. Tungod sa medyo abohon ug berdehon nga kolor sa balhibo, ang sloth morag hugpong sa laya nga mga dahon nga nagbitay diha sa sanga mao nga dili kini mamatikdan. Ug sa magkatigulang ang sloth, mas magkaberde ang iyang balhibo!

[Credit Lines]

Top right: © Michael and Patricia Fogden; bottom: © Jan Ševčík