Paua—Opal sa Dagat

I-PLAY

Paua—Opal sa Dagat

Paua—Opal sa Dagat

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA NEW ZEALAND

Sa ilalom sa dagat usa ka dakong kinhason nag-aginod sa kabatoan, nga naningaon sa mga sagbot nga naglubay-lubay duyog sa sulog. Ang pughaw nga kabhang niini, nga nataptan ug baga nga anapog ug gigming nga mga linalang sa dagat, nagtabon sa nagsinaw-sinawng mga kolor niini—pughaw nga pagkaasul, berde, ug medyo dulom nga pagkapula, nga dalagon ug rosason usab, ug may naggilak-gilak pa nga bulawan ug platang kolor.

KINING maanindot nga kinhason gitawag ug paua, nga usa ka matang sa lapas nga makita lamang didto sa New Zealand. Kini nagpuyo ilalom sa tubig sa batoong baybayon. Bisag mahal kini tungod sa nindot nga mga kolor sa sulod nga kabhang niini nga ginahimong nindot nga mga alahas, daghang tawo lamian gayod sa unod sa paua. Dugang pa, mapatubo diha niini ang maanindot nga mga perlas.

Ang paua maoy usa sa kapin sa 100 ka matang sa lapas nga makita sa tibuok kalibotan. Ang Habagatang Aprika ug California, U.S.A., dunay kaugalingong lapas. Kini ginganlag awabi sa Japan, muttonfish sa Australia, ug ormer sa isla sa Guernsey, diha sa English Channel. Apan sa bugnawng katubigan lang sa habagatan sa South Pacific makita ang hayag kaayog kolor nga lapas sa New Zealand nga gitawag ug paua (Haliotis iris).

Usa ka Katingalahang Kinhason

Ang naglut-od nga hapin-hapin nga protina ug kalsiyum diha sa kabhang sa paua mobaga nga mopaamag sa nindot nga mga kolor niini nga sama nianang sa opal. Busa ang paua gitawag ug opal sa dagat. Kini matulog kon mausab ang temperatura sa tubig. Ang naglut-od nga hapin-hapin sa kabhang niini dugayng mobaga. Ang pagkadaghan sa kolor niini, sumala pa sa usa ka eksperto, maoy tungod sa mga sustansiya diha sa tubig maingon man sa nagkalainlaing kolor sa sagbot sa dagat nga ginakaon niini.

Pilian kaayog kaon ang paua, ug sila pilian pod ug mga silingan. Dili sila mopuyo duol sa tunokon nga swaki tungod kay sama silag ginakaon. Dugang pa, ang bituon sa dagat maoy kuyaw kaayo nga kaaway. Ang pipila lang ka bituon sa dagat makahurot ug daghang paua. Sap-ongan sa mga gaway niining maldito nga bituon sa dagat ang mga lungag-lungag nga lutsanan sa hangin, busa dili intawon makaginhawa ang paua. Dayon, kon matangtang sila gikan sa bato nga ilang gitaptan, sayon na kaayo silang kaonon sa bituon sa dagat.

Daghag Kagamitan ang Paua

Bisag gauphag lang tan-awon ang paua, dugay na kining kinaham sa lumad nga mga Maori sa New Zealand. Ang makaon nga bahin sa paua mao ang baga nga unod, o tiil, nga iyang gamiton sa paglakaw-lakaw diha sa iyang batoong pinuy-anan. Ang kabhang niini himoon sa mga Maori nga paon, dekorasyon, alahas, ug mata-mata diha sa ilang mga kinulit.

Ang paua popular na kaayo karon. Dili kompleto ang pagbiyahe sa New Zealand kon dili ka makapalit ug alahas nga hinimo gikan sa paua.

Kon manguhag paua, salomon kini sa mga mananalom nga walay aparato sa pagginhawa. Milyon-milyon ang kita sa nasod gikan niini. Aron dili mapuo ang paua sa New Zealand, gilimitehan sa gobyerno ang pagkuha niini tuig-tuig. Ang kadaghanan sa unod isulod sa lata aron ibaligya ngadto sa mga nasod sa Asia, ug ang uban iyelo ug ipadala ngadto sa Singapore ug Hong Kong, diin didto dato ray makakaon niini. Kini kasagarang hiwa-hiwaon ug kilawon. Bisag daghan kaayog paua ang ilang kadagatan, daghang taga-New Zealand wala pa gayod makatilaw sa unod niini kay ginaeksportar kini ngadto sa ubang nasod.

Kay halinon man kini sa ubang nasod, ang mga suplayer karon naggamit ug modernong paagi sa pagbuhig lapas. Ang ubang mga nasod sama sa Australia, Japan, ug Amerika malamposon sa pagbuhig ubang mga matang sa lapas. Niining bag-ong pamaagi, ang binuhi nga lapas ibutang sa mga tangke nga binantayan ang temperatura sa tubig.

Ang binuhi nga lapas dako usab ug kaon sama sa lapas nga dili binuhi. Kini makahurot ug katunga sa gibug-aton sa ilang lawas matag semana. Ang lapas liksi pod kaayo. Kon kini mahayang, makabalik dayon kini sa naandang posisyon niini. Sayon kining buhion. Usa ka eksperto miingon nga “ang lapas nindot kaayong buhion tungod kay kini dili langas ug buotan—ug dili gayod sukihan!”

Perlas Gikan sa Paua

Gawas pa nga maayong himoong alahas ang paua ug laming kaonon ang unod niini, kini makapatungha usab ug maanindot nga mga perlas. Talagsa ra gayod nga makapatunghag perlas ang paua nga dili binuhi. Apan ang perlas mapatungha pinaagi sa paggamit ug teknik nga naimbento sa Pranses nga siyentipiko nga si Louis Boutan niadtong 1890. Ang perlas nga napatungha niini linginon, nga ang mga kolor sama usab ka nindot sa sulod nga kabhang. Unsa kini nga teknik?

Ang paua sudlag giming kaayong pasambol, kasagaran diha sa tulo ka dapit—duha diha sa kilid-kilid ug usa sa likod sa unod. Kini nga pasambol anam-anam niyang lawayan ug nacre, nga may substansiyang calcium carbonate ug conchiolin. Paglabay ug mga 18 ka bulan—ug sa libolibong paglaway—usa ka gamayng perlas ang mapatungha. (Tan-awa ang kahon sa ubos.) Nagkinahanglag unom ka tuig ang pagpatunghag usa ka dakong mutya. Mga 1 sa 50 ka paua makapatunghag halos hingpit nga pagkalinging perlas. Kining klaseha sa mutya hamis, sinaw, ug mag-amag-amag.

Ang mga tigdukiduki wala pa makapatunghag hingpit nga pagkalinging perlas gikan sa paua. Tungod kana kay, lahi sa talaba, ang paua dunay unod sa tiyan niini nga mobuga sa bisan unsang pasambol nga ipasulod diha sa tinai niini. Basin sa umaabot may makadiskobre ra sa sekreto sa pagpatunghag hingpit nga pagkalinging perlas.

Sa pagkakaron mahimo natong mapahimuslan ang mga produkto niining kinhason nga daghag kagamitan—maanindot nga alahas, lamiang pagkaon, ug kabhang nga mabulokon kaayo. Dili ba mapasalamaton kita sa Diyos sa paghatag kanato ug gasa nga sama ka nindot niini?—Santiago 1:17.

[Hulagway sa panid 24, 25]

USA KA LIG-ON KAAYONG BALAY

Ang pangunang sangkap sa kabhang sa paua maoy calcium carbonate. Ang tisas gikan usab niining materyala. Apan ang kabhang sa paua labing menos maoy 30 ka pilo nga mas lig-on kay sa tisas!

Ang paua magkuhag calcium carbonate gikan sa tubig sa paghimog hapin-hapin sa sulod nga kabhang nga gitawag ug nacre. Tungod niini ang kabhang gahi, sinaw, ug daghag kolor. Ang hapin-hapin niini gidikit sa papilit nga protina ug asukar nga gitawag ug conchiolin. Kining pilit kaayo nga papilit maoy nakapahamis usab niini.

Wala masundog sa mga siyentipiko ang papilit o paagi sa pagkagama sa kabhang. Ang kinhason makabulit ug daghang gingi-gingi ug kini dunay labing menos lima ka lainlaing paagi aron ang kabhang niini dili daling matipak. Tinuod gayod nga ang paua maoy usa ka katingalahang buhat ug disenyo sa Diyos.

[Credit Line]

[Picture Credit Lines sa panid 23]

[Picture Credit Line sa panid 25]

Silverdale Marine Hatchery, New Zealand

PAGMATA!