Pagpamupog Lamiang Berry sa Kakahoyan

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA PINLANDIA

SA MGA nasod sa amihanang Uropa, daghang pamilya ang malingaw sa pag-adto sa mga kakahoyan aron mamupo ug ihalas nga berry. Pananglitan, sa Pinlandia ang mga tawo nga gusto kaayong mosuroy-suroy sa kakahoyan libreng makasuot-suot sa mga dapit nga gipanag-iya sa gobyerno ug sa pribado, basta dili lang sila manghilabot o magpaduol sa kabalayan. Ang pagsuot-suot niining mga lugara nahimo nang batasan diha sa mga nasod sa amihanang Uropa. Busa makapamupo kag ihalas nga mga bulak, uhong, ug mga berry bisan asa.

Ang Pinlandia dunay mga 50 ka nagkalainlaing klase sa ihalas nga berry, nga kadaghanan niini makaon. Ang tulo nga labing komon mao ang bilberry, cloudberry, ug lingonberry.—Tan-awa ang mga kahon niining artikuloha.

Daghang pagkaon ang mahimo gikan sa mga berry nga lainlaig kolor ug sabor ug kini sustansiyado kaayo. “Ang mga berry sa amihanang Uropa nga manubo sa panahong taas ang oras sa adlaw kay sa gabii lutaw kaayog kolor, humot kaayo, ug tugob sa minerales ug bitamina,” matod pa sa librong Luonnonmarjaopas (A Guide to Wild Berries). Dugang pa, ang berry dunay fiber, nga makapanormal sa gidaghanon sa asukar diha sa dugo ug makapaus-os sa kolesterol. Ang berry duna usay flavonoid, mga elemento nga gituohang makapahimsog.

Mabaslan ba ang imong kahago sa pagpamupog berry? “Makadaginot ka gayod kay ang berry mahal kon paliton. Ug kon ikaw mismo ang mamupo, makaseguro ka nga presko kini,” matod ni Jukka, nga ganahan kaayong mamupog berry. Ang iyang asawa nga si Niina naghisgot ug laing bentaha, “Sa dihang mamupo mi ug berry, ang among pamilya makahigayon sa pagpiknik.”

“Apan kon may mga bata kang kauban, bantayi gayod sila kay basig makakaon silag makahilo nga berry o kaha masaag,” miingon si Niina. Kinahanglan gayod nga magbantay kay ang ubang mga berry makahilo.

Sama sa kadaghanang taga-amihanang Uropa, si Jukka ug Niina ganahan kaayong magsuroy-suroy sa kakahoyan. “Nindot kaayo ang kakahoyan,” miingon si Niina. “Linaw kaayo dinhi, ug hinlo ug lab-as ang hangin. Kini makarepresko sa akong  hunahuna. Ang mga bata malingaw usab kaayo dinhi.” Si Jukka ug Niina miingon nga kay hilom man ang kakahoyan, nindot kini nga dapit nga pamalandongan ug maayong dapit nga kaestoryahan sa pamilya.

Mas lami ug sustansiyado kaayo ang mga berry kon kini presko ug bag-ong pupo. Apan dali kini nga madaot. Aron makakaon kag berry panahon sa tingtugnaw, kinahanglan kining ipreserbar. Sa karaang panahon, tipigan sa mga tawo ang mga berry diha sa bugnawng dapit sa balay, apan karon kini ginabutang diha sa repridyeretor. Ang ubang berry ginahimong jam ug juice.

“Lami kaayong mokaon ug gipreserbar nga berry sa kinatugnawang panahon sa tingtugnaw, nga makapahinumdom sa miaging ting-init, ug makapahidlaw sa umaabot nga ting-init,” matod pa sa magsusulat nga taga-Sweden diha sa librong Svenska Bärboken (The Swedish Berry Book). Ang berry mahimong idalit sa lainlaing paagi. Sa pamahaw maayo kining isagol sa yogurt, granola, o linugawng sebada. Ang pinupo nga ihalas nga berry himoong lamian nga panam-is ug sopas. Ug nindot tan-awon ang pagkaon nga lainlaig kolor nga giplastar diha sa lamesa tungod sa espesong duga sa berry o berry jelly.

Daghang tawo mamalit ug berry sa tindahan. Apan handurawa ang imong kaugalingon nga nagpangitag sanag ug kolor, tam-is nga mga berry diha sa kakahoyan sa hayag nga adlaw, nga naghanggab ug lab-as nga hangin ug nagpahimulos sa kalinaw ug kahilom. Tinuod nga makalingaw gayod ang pagpamupog lamiang berry! Kini makapahinumdom kanato sa mga pulong sa salmista: “Pagkadaghan sa imong mga buhat, Oh Jehova! Sa kaalam gibuhat mo silang tanan. Ang yuta napuno sa imong mga binuhat.”—Salmo 104:24.

 [Kahon/Mga hulagway sa panid 24, 25]

BILBERRY (Vaccinium myrtillus)

Kining kinaham, tam-is nga berry gitawag usab nga whortleberry. Ang bilberry ginahimo usab nga sarsa, pudding, jam, o juice. Isagol usab kini diha sa nagkalainlaing sopas, sama sa bilberry pie. Ang preskong bilberry lami kon sagolag gatas. Apan dili ka makatago nga nakakaon kag bilberry kay mag-asul ang imong baba ug ngabil.

[Kahon/Mga hulagway sa panid 25]

CLOUDBERRY (Rubus chamaemorus)

Kini nga berry mabuhi sa mga dapit sama sa kalamakan. Sa Pinlandia, mas daghan kini sa amihanang bahin. Ang cloudberry, nga tugob sa bitamina A ug C, dugaon ug sustansiyado. Kini tulo o upat ka pilo nga mas daghag bitamina C kay sa kahil. Ang cloudberry pinangita—gitawag usahay kini ug bulawan sa kalamakan. Ang tam-is nga berry makahatag ug laing lami sa nagkalidadis nga mga panam-is, ug puwede usab kining himoon nga tam-is nga alkoholikong ilimnon.

[Credit Line]

Reijo Juurinen/Kuvaliiteri

[Kahon/Mga hulagway sa panid 25]

LINGONBERRY (Vaccinium vitis-idaea)

Kini nga berry, nga kamatang sa cranberry, kinaham kaayo sa Pinlandia ug sa Sweden. Ang espesong duga o jelly sa lingonberry maayong ilakip ug dalit sa panihapon. Ang pula kaayong berry himoon usab nga sarsa, pudding, juice, ug sopas. Ang lingonberry dili daling madaot kay kini dunay makapreserbar nga substansiya. Tungod niini nga substansiya ang berry aplod, nga basin dili ka dayon ganahan sa lami niini.

[Kahon sa panid 25]

Dili Tiaw ang Pagpamupo!

Ang pagpamupo ug ihalas nga berry makalingaw ug mapuslanon. a Apan kini dili tiaw. Ang magtiayong si Pasi ug Tuire nga taga-Lapland mamupo ug berry para kaonon ug para ibaligya. Kon mamupo silag berry, dugokan sila ug pirhuwisyo nga mga insekto, sama sa lamok ug langaw. “Makalagot kaayo ang mga insekto. Makasulod pa kini sa baba ug sa mata,” gingilngigan nga gasulti si Tuire. Apan kon magsul-ob kag nahiangayng besti ug manghaplas ug pangpatay sa insekto, dili ka mapirhuwisyo sa mga insekto.

Ang paglakaw-lakaw diha sa kakahoyan lisod usab—ilabina kon naglakaw ka diha sa kalamakan. Kanang bantok tan-awon nga yuta, inigtamak nimo lawom diay nga lapok. Dugang pa, si Pasi ug Tuire miingon usab nga ang pagpamupog berry budlay. Ang pagsigeg tikubo ug pagpungko sa daghang oras makapamaol sa imong likod ug batiis.

Ang pagpangitag berry dili gayod sayon. “Nagkinahanglag pailob ang pagpangitag dapit nga daghag berry,” matod pa ni Pasi. “Mas kapoy pa ang pagpangitag berry kay sa aktuwal nga pagpamupo,” miingon si Tuire. Ang paghinlo sa berry labaw na sab nga makahago.

Tungod niini, ang uban dili na magtagad sa pagpamupo ug ila na lang kining ipalabi sa mga mananap sa kakahoyan. Bisan pa niana, kadtong ganahan kaayong mamupog berry, sama kang Pasi ug Tuire, tuig-tuig gihapon nga magsuroy-suroy sa kakahoyan ug sa kalamakan. Para nila, mas makalipay kay sa makahasol ang pagpamupog ihalas nga berry.

[Footnote]