Ang Tanan Nagkinahanglan ug Puy-anan

“Ang matag tawo dunay katungod sa pagbaton ug haruhay nga kinabuhi nga igong makatagana ug maayong panglawas kaniya ug sa iyang pamilya, ug sa pagbaton usab ug . . . puy-anan.”​—Universal Declaration of Human Rights, Artikulo 25.

DAGHAN kaayong lalin nga mga trabahante sa umahan anam-anam nga nagpahiluna diha sa usa ka dapit nga ila nang giisip karon nga ilang puy-anan. Gatosan ka pamilya nagpuyo duol sa lungsod diha sa barato-ug-abang nga mga kampo sa treyler nga gitawag ug mga parqueadero. Dinhi, ang pangunang mga probisyon sama sa imburnal, regular nga suplay sa tubig, ug pagkolekta sa basura minantenir ug usahay wala pa gani. Gihubit sa usa ka reporter ang maong kampo ingong “makaluluoy kaayo nga dapit nga bisan [mga trabahante sa uma] makaabot sa bayad sa abang.”

Sa miaging tulo ka tuig, sa dihang gipasira sa mga opisyales ang pipila niini nga mga kampo, gibaligya sa ubang mga pamilya ang ilang mga treyler ug namalhin sila diha sa mga balay, apartment, ug mga garahe nga naghuot na sa mga tawo diha sa sentro sa lungsod. Ang uban namutos ug nangitag dapit nga ilang kapaulian human sa matag ani​—sa usa ka dapit nga matawag nila nga ilang puy-anan.

Naghunahuna ka ba nga sa Sentral Amerika o Amerika del Sur kining dapita? Nan, nasayop ka. Kini nga kampo sa mga treyler makita duol sa lungsod sa Mecca sa habagatang California, U.S.A., nga biyaheon ug mga usa ka oras pasidlakan gikan sa adunahang siyudad sa Palm Springs. Bisan pag mas daghang tawo sa Tinipong Bansa karon duna nay kaugalingong mga balay kay sa kaniadto ug ang aberids nga kita sa pamilya sa 2002 maoy mga $42,000, gibanabana nga kapin sa lima ka milyong pamilya sa Amerika wala gihapoy tarong nga mga balay.

 Mas grabe ang kahimtang diha sa kabos nga mga nasod. Bisan pa sa mga plano sa politika, katilingban, ug sa relihiyon, ang tibuok-kalibotang problema sa kakulang ug puy-anan nagkagrabe.

Tibuok-Kalibotang Problema

Ang gidaghanon sa mga tawong namuyo sa eskuwater sa tibuok kalibotan gibanabana nga kapin sa usa ka bilyon. Ang mga eksperto sa Brazil nga nagtuon bahin sa paglalin sa mga tawo gikan sa probinsiya ngadto sa siyudad nabalaka nga ang nagkadako nga mga favela, o eskuwater, nianang nasora sa dili madugay “mas modako pa ug ang mga tawo mas modaghan pa kay sa gidaghanon sa populasyon sa mga siyudad dihang miabot sila.” Dunay mga siyudad sa Nigeria diin 80 porsiyento sa populasyon niini namuyo sa eskuwater. “Kon dili dayon kini sulbaron,” matod sa Sekretaryo-Heneral sa UN nga si Kofi Annan sa 2003, “ang gidaghanon sa mga tawong namuyo sa eskuwater sa tibuok kalibotan gibanabana nga mahimong mga 2 ka bilyon sa mosunod nga 30 ka tuig.”

Apan, ang grabeng epekto sa miserableng pagkinabuhi diha sa kabos nga mga tawo sa tibuok kalibotan dili makita niini nga mga estadistika. Sumala sa Hiniusang Kanasoran, kapin sa 50 porsiyento sa mga tawo sa kabos nga mga nasod walay tarong nga mga imburnal ug tigkolektag mga basura, 33 porsiyento walay hinlo nga tubig, 25 porsiyento walay tarong nga balay, ug 20 porsiyento dili makaapas sa modernong medikal nga mga serbisyo. Dili gani papuy-on sa kadaghanang tawo sa adunahang mga nasod ang ilang binuhi nga mga hayop sa ingon niana nga mga kahimtang.

Katungod sa Tanang Tawo

Ang pagpanag-iya ug maayong puy-anan gidawat sa tanan ingong pangunang panginahanglan sa tawo. Ang Universal Declaration of Human Rights, nga giaprobahan sa Hiniusang Kanasoran sa 1948, nagpahayag nga ang tanan dunay katungod sa pagbaton ug haruhay nga kinabuhi ug maayong puy-anan. Sa pagkatinuod, ang tanan nagkinahanglan ug desenteng puy-anan.

Dili pa dugay, sa 1996, gisugdan na sa ubay-ubayng mga nasod ang programa nga gitawag na karon nga Habitat Agenda sa UN. Gipatin-aw niini nga dokumento ang espesipikong mga kasabotan sa pagtagana ug maayong puy-anan alang sa tanan. Human niana, sa Enero 1, 2002, kini nga kasabotan gisuportahan sa UN pinaagi sa paghimo niini ingong opisyal nga programa sa UN.

Pagkadakong panagsumpaki nga samtang ang pipila sa labing adunahang mga nasod nag-aghat sa pagtukod ug mga komunidad sa bulan ug sa pagsuhid sa Mars, nagkadaghang kabos kaayong mga lungsoranon diha sa ilang nasod dili gani makaarang sa pagbaton ug desenteng puy-anan dinhi sa yuta. Sa unsang paagi apektado ka sa problema sa kakulang ug puy-anan? Aduna ba gayoy paglaom sa umaabot nga ang tanan makabaton ug ilang kaugalingong komportable nga puy-anan?

[Blurb sa panid 4]

Samtang ang ubang mga nasod nagsusi sa posibilidad sa pagpuyo sa bulan, daghan sa ilang mga lungsoranon walay desenteng puy-anan dinhi sa yuta

 [Hulagway sa panid 2, 3]

USA KA PAMILYANG KAGIW NGA TAGA-ASIA.

Diha sa usa ka siyudad 3,500 ka pamilya ang nagpuyo sa mga barongbarong ug nagkinahanglan gayod ug tubig ug sistema sa sanitasyon

[Credit Line]

© Tim Dirven/Panos Pictures

[Hulagway sa panid 4]

AMERIKA DEL NORTE