Demograpiya, ang Bibliya, ug ang Umaabot

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA SWEDEN

GIKAN sa 1.65 ka bilyon sa sinugdanan sa ika-20ng siglo, ang katawhan midaghan ngadto sa makapahingangha nga 6 ka bilyon sa kataposan sa siglo. Ang populasyon sa yuta mopadayon ba sa pagtubo niining talagsaong katulinon? Kining milenyoha makasaksi ba ug tulin kaayong pag-uswag sa populasyon? Ang mga eksperto nga naningkamot pagtubag nianang komplikado nga mga pangutana gitawag ug mga demograpo; ang ilang gitun-an gitawag ug demograpiya.

Ang Webster’s Dictionary nagbatbat sa demograpiya ingong “ang pagtuon bahin sa estadistika sa mga populasyon sa katawhan [ilabina] may kalabotan sa gidaghanon ug kapunsisok, pagkakatag sa pagpuyo, ug hinungdanong mga estadistika bahin sa pagkaanak, pagkamatay, pagkaminyo, panglawas ug sakit.” Ang mga eksperto nagtuon sa tulo ka butang nga adunay dayag nga epekto sa populasyon​—pagkamasanayon (gidaghanon sa mga ipanganak); mortalidad (gidaghanon sa mga tawo nga mamatay); ug paglalin (gidaghanon sa mga tawo nga molalin ngadto sa laing nasod).

Ang makasaysayanhong demograpiya mao ang pagtuon bahin sa pagtubo ug pag-usob-usob sa mga populasyon sa nangaging kapanahonan. Makat-onan sa makasaysayanhong  mga demograpo ang labing daghan nga ilang maarangan bahin sa karaang mga sibilisasyon pinaagi sa pagtuki pag-ayo sa mga sinulat, kagun-oban, mga kalabera, ug ubang ginamang mga butang. Ang makasaysayanhong demograpiya maoy kombinasyon sa banabana ug siyensiya. Giadmitir sa Atlas of World Population History: “Ang mga teoriya sa makasaysayanhong demograpo dili kapamatud-an sa modernong mga metodo, ug busa dili posible nga kana masaligan sumala sa pagsabot sa batid sa estadistika.” Bisan pa niana, ang mga ideya sa demograpiya makapaikag sa mga estudyante sa Bibliya. Sa pagkamatuod, sagad nga kini nahiuyon sa mga asoy sa Bibliya.

Pag-uswag sa Populasyon Human sa Lunop

Ang Bibliya nag-ingon nga walo lang ka tawo ang naluwas sa Lunop sa adlaw ni Noe. Ang pipila ka demograpo nagbanabana nga mga 1,400 ka tuig sa ulahi, ang populasyon sa yuta mahimong nakaabot ug 50 ka milyon. Imposible ba ang pag-uswag gikan sa 8 ka tawo ngadto sa mga 50 ka milyon sulod sa 1,400 ka tuig?

Una sa tanan, ang 50 ka milyon maoy banabana lamang. Bisan pa niana, makaiikag ang pagmatikod kon unsay gipahayag sa Bibliya sa Genesis 9:1: “Gipanalanginan sa Diyos si Noe ug ang iyang mga anak ug miingon kanila: ‘Magmabungahon ug magdaghan kamo ug pun-a ang yuta.’” Unya, sa kapitulo 10 ug 11, atong mabasa nga 70 ka banay naggikan sa mga anak ni Noe​—si Sem, Ham, ug Japet. Sa pagpadayon pagbasa, makaabot kita sa kaliwatan sa mga tawo gikan ni Sem hangtod kang Abraham, kinsa ‘nanganak ug mga anak nga lalaki ug mga anak nga babaye.’ Kadto mahimong usa ka panahon sa labihang pagkamasanayon, nga uyon sa sugo sa Diyos nga “pun-a ninyo ang yuta.”

Unsa man ang bahin sa gikusgon sa mortalidad? Ang samang mga kapitulo sa Genesis nagbatbat sa tag-as kaayong kinabuhi sa tawo sulod sa unang mga siglo human sa Lunop. a Sa dihang ang kusog nga pagpanganak duyogan ug menos nga mortalidad, ang resulta maoy tulin kaayong pag-uswag sa populasyon.

Ang Pagpuyo sa mga Israelinhon sa Ehipto

Ang pipila ka tigdukiduki nagduhaduha sa asoy sa Bibliya nga ang kusog nga pag-uswag sa populasyon nahitabo sa mga Israelinhon sa dihang sila nagpuyo sa yuta sa Ehipto. Ang Bibliya nag-ingon nga gawas pa sa mga asawa sa mga anak nga lalaki ni Jacob, “ang tanang kalag sa balay ni Jacob nga miadto sa Ehipto maoy kapitoan.” (Genesis 46:​26, 27) Apan sa dihang ang mga Israelinhon mibiya sa Ehipto 215 ka tuig sa ulahi, dihay talagsaong “unom ka gatos ka libong mga lalaki nga lig-on ug lawas nga nagbaktas, gawas pa sa mga bata.” (Exodo 12:37) Kon iapil nato ang mga babaye ug mga bata, tingali tulo ka milyon ang tanang Israelinhon! Posible ba ang maong pag-uswag?

Sa pagtubag sa maong pangutana, matikdi pag-ayo kon unsay gisulti sa Bibliya bahin sa pag-uswag sa populasyon sa mga Israelinhon sa Ehipto: “Ang mga anak sa Israel nagmabungahon ug misanay; ug sila nagpadayon sa pagdaghan ug nagkagamhanan sa hilabihan gayod, mao nga napuno nila ang yuta.” Talagsaon ang pagdaghan sa mga Israelinhon niadtong panahona.​—Exodo 1:7.

Makapaikag, ang susamang pagdaghan nakita sa mga nasod karong adlawa, sama sa Kenya sa katuigang 1980. Hinuon, ang nakapatalagsaon sa pagdaghan sa mga Israelinhon mao nga ang pagdaghan nagpadayon sa hataas nga yugto sa panahon.

Ang Bibliya naghatag ug laing hinungdan sa tulin nga pagdaghan sa katawhan sa Israel. Walay kanihit sa pagkaon samtang ang mga Israelinhon nagpuyo sa Ehipto. Dayag, kon adunay gutom, ang daghang tawo mamatay samtang batan-on pa. Ingong resulta, diyutay ra ang ipanganak sa maong yugto. Hinunoa, ang Bibliya nagpaila nga ang mga Israelinhon daghan ug pagkaon. Sa pag-abot sa pamilya ni Jose sa Ehipto, gisultihan ni Paraon si Jose: “Papuy-a ang imong amahan ug ang imong mga igsoon sa labing maayo sa yuta. Papuy-a sila sa yuta sa Gosen.” (Genesis 47:6) Bisan  human sa pagkahimong mga ulipon sa mga Israelinhon ngadto sa mga Ehiptohanon, lagmit sila may igong pagkaon. Sa pagkamatuod, sa pagkaluwas nila gikan sa kaulipnan, ang mga Israelinhon naghinumdom sa tinapay, isda, mga pepino, mga sandiya, mga puerro, sibuyas, ahos, ug mga kulon sa karne nga ilang gikaon samtang sila mga ulipon pa.​—Exodo 16:3; Numeros 11:5.

Sulod sa Unang Siglo K.P.

Ang demograpiya makadugang usab sa atong pagsabot sa Kristohanon Gregong Kasulatan. Pananglitan, sa dihang atong basahon ang sugo ni Jesus ngadto sa iyang mga sumusunod nga “paghimog mga tinun-an sa katawhan sa tanang kanasoran,” basin mahibulong kita, ‘Unsa ka dako ang maong asaynment sa pagwali?’ (Mateo 28:19) Pila ka tawo ang buhi sa Imperyo sa Roma sa unang siglo? Ang banabana sa pipila sa populasyon maoy tali sa 50 ug 60 ka milyon. Kon tinuod kana, dako kaayo kadtong buluhatona alang sa unang Kristohanong mga magwawali!

Sa padayong pagbasa sa Kristohanon Gregong Kasulatan, atong masayran nga si apostol Pedro miduaw sa halayong Babilonya aron iwali ang maayong balita didto. (1 Pedro 5:13) Nganong didto man sa Babilonya? Ang usa ka komento diha sa The New Encyclopædia Britannica mohatag ug katin-awan: “Ang pangunang mga sentro sa Hudiyo nga populasyon sa gawas sa Palestina maoy didto sa Sirya, Asia Minor, Babilonya, ug Ehipto, nga ang matag usa niana gibanabana nga dunay labing menos 1,000,000 ka Hudiyo.” Sanglit si Pedro gitudlo man nga magwali ilabina ngadto sa mga Hudiyo, makataronganon nga siya moadto sa usa ka komunidad sa Judaismo​—ang Babilonya. (Galacia 2:9) Tungod sa dakong Hudiyong populasyon didto, lagmit nga wala siya makulangi ug teritoryo!

Unsay Umaabot sa Pagtubo sa Populasyon?

Sumala sa atong nakita, ang mga demograpo interesado sa pipila ka detalye bahin sa kagahapon sa tawo. Unsay giingon niini bahin sa umaabot? Gipatungha ang hinungdanong mga pangutana. Aduna ba unyay tuling pag-uswag sa populasyon sa mosunod nga milenyo? Walay usa nga tinong nahibalo. Tungod kay ang pagpanganak nag-us-os man diha sa ubay-ubayng nasod, gitagna sa pipila ka tigdukiduki nga ang populasyon sa kalibotan magpabiling halos susama lamang.

Ugaling lang, dili mouyon ang tanang eksperto sa populasyon sa maong pagtagna. Ang basahong Population Today nag-ingon: “Karong adlawa, ang mga nasod mabahin sa duha ka linaing mga kategoriya maylabot sa pagtubo sa populasyon: kadtong mga nasod nga may gidaghanon sa pagpanganak nga duha o menos niana matag magtiayon ug kadtong mas daghan ug anak. Ang ‘duha o menos nga anak nga kategoriya’ naglakip sa Uropa, Tinipong Bansa, Canada, Hapon, ug ang pipila ka nasod nga kusog ang industriyalisasyon . . . Sa kasukwahi, ang ‘tulin ug pagtubo nga kategoriya’ gilangkoban sa kadaghanang nasod sa Aprika, Asia, ug Latin Amerika, diin ang pagpanganak maoy kapin sa duha ka anak matag magtiayon. Niining mga nasora, nga maoy pinuy-anan sa kapig katunga sa populasyon sa kalibotan, ang mga babaye kada usa kasagarang manganak ug upat.”

Busa bisan pag ang pagtubo sa populasyon nag-us-os diha sa pipila ka nasod, kini nag-uswag o nagpabiling susama diha sa uban. Ang Population Today nagsuma sa palaaboton: “Alang sa kadaghanang kabos nga mga nasod, ang kusog nga pagtubo sa populasyon wala pa matapos. Ang tinuod, dili ang hinanduraw, nga pagkatapos sa ‘tulin nga pagtubo sa populasyon’ sa tibuok kalibotan matino sa kon unsa ka dali ug ka dako ang gugolon sa mga nasod alang sa mga programa sa pagkunhod sa pagkamatay sa masuso, pag-edukar sa mga babaye, ug pagtaganag paagi sa pagplano sa pamilya.”

Mosobra ba gayod sa presenteng unom ka bilyon ang mga molupyo sa yuta? Panahon ray mag-igo. Apan nahibalo kita nga ang katuyoan sa Diyos mao nga ang yuta mapuno​—dili kay masobrahan ug tawo. (Genesis 1:28) Ug aduna kitay bug-os nga katarongan nga magmasaligon nga ubos sa Gingharian sa Diyos, kini mahitabo.​—Isaias 55:​10, 11.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 12]

Ang mga nakalabang sa Lunop maoy nagsugod sa populasyon sa kalibotan nga karon maoy kapin sa unom ka bilyon

[Hulagway sa panid 13]

Sa 215 ka tuig, ang diyutay rang Israelinhon sa Ehipto mitubo ngadto sa tulo ka milyon