Tambili—Ang “Hari” sa mga Lubi

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA SRI LANKA

ANG tambili, nga kasagarang gitawag sa Iningles ug hari sa mga lubi, mao ang Sinhala nga ngalan sa lubi nga aurantiaca. Ang aurantiaca maoy usa ka nindot kaayong lubi, diin inig-abot ug unom ngadto sa walo ka tuig kini mamunga ug dalag kaayong mga bulig sa tibuok tuig. Ang lubi nga tambili o limbahon moabot sa gitas-on nga mga 30 sentimetros ug motimbang ug mga 1.5 kilos. Daghan kaayo kini sa tibuok tropikal nga isla sa Sri Lanka. Gani, sa Sinhala nga pinulongan, ang pulong tambili nagpunting dili lamang sa lubi kondili sa dalag kaayong kolor niini.

Apan unsaon pagkuha sa tubig sa tambili? Ang tambili pulakon nga butong pa. Dayon abison ang ulo-ulo sa bunot ug tusokan ang bagol. Halos usa ka litro sa tin-aw nga tubig sa tambili ang makuha gikan sa sulod sa lubi. Kini lami, tam-is, ug sustansiyado. Kasagarang dalitan sa maabiabihong taga-Sri Lanka ang gikapoy nga mga bisita ug tubig sa tambili.

Kon mobiyahe ka sa isla sa Sri Lanka, makakita ka diha sa daplin sa dalan ug mga nanindag tambili bisag asa, ug barato pa. Anad kaayong moabis ug ulo-ulo sa lubi ang naninda, dayon butangan kinig estro, ug tan-awa, duna ka nay limpiyo, makarepresko, makapahimsog nga ilimnon. Kon arisgado ka nga bisita, basin gusto ka nga mosulay pag-inom sa tubig sa tambili sa lokal nga paagi, pinaagi sa paghangad sa imong ulo ug pagtungab gikan mismo sa butong, apan kon dili ka anad, mas daghan kag mausik kay sa mainom!

Ang mga taga-Sri Lanka nahibalo gayod sa benepisyong makuha gikan sa tubig sa tambili. Ginaingon nga ang tubig sa tambili makawala sa kainit sa lawas ug makahupay sa sistema sa paghilis. Ang tubig adunay pipila ka minerales, mga carbohydrate, tambok, kalsiyum, bitamina C, phosphorus, iron, ug gamayng protina. Tungod niining maong kinaiya sa tubig sa tambili, kini maayo kaayong imnon alang niadtong nahutdan ug tubig sa lawas tungod sa sobrang kainit, nagdaot nga tiyan, o kolera. Samtang ang ubang mga tuboran sa tubig dili gayod garantisadong limpiyo, ang tubig sa tambili maoy usa ka natural, dili-kalutsan ug hangin nga tuboran sa lunsayng ilimnon nga maayo usab alang kanimo.

Kon makaduaw ka sa labong nga kabaybayonan sa tropikal nga Sri Lanka, seguradong madani ka sa hayag kaayong kolor sa lubi nga tambili nga nadayandayan diha sa daghang tropikal nga tanaman o bulawanong kabaybayonan ug marepreskohan usab sa lamian nga ilimnon niini.