Pagpaniid sa Kalibotan

Pagmina ug Bulawan Gikan sa Basura

Usa ka tigmina nga kompaniya sa Hapon nakadiskobreg sayon ug mas mokita nga paagi sa pagkuhag bililhong mga metal. Inay mogugol ug dakong panahon ug salapi sa pagpangitag minahon nga bato, ang usa ka kompaniyang motunaw ug molunsay ug mga metal didto sa Distrito sa Akita sa pagkakaron nagatunaw ug mga biya gikan sa gibasurang mga cell phone ug mga kompiyuter aron makakuhag bililhong mga metal, nagtaho ang mantalaang IHT Asahi Shimbun sa Tokyo. Matod pa sa presidente sa kompaniya, “ang 1 ka toneladang biya nga mga cell phone​—nga walay mga baterya​—kakuhaag ginatos ka gramong bulawan.” Kon itandi sa naandang mga paagi sa pagmina, ang kitaon kada tonelada niining “minahan sa siyudad” maoy halos napulo ka pilo nga mas daghan kay sa minahon nga bato. Dugang pa, dili na kinahanglan ang dugang kapital aron mopalit ug nagkalainlaing kahimanan sa pagproseso, kay ang pagminag bulawan gikan sa mga cell phone wala kaayoy kalainan sa pagkuhag mga metal gikan sa minahon nga bato.

 Nagbantay nga mga Llama

Aron mabantayan ang ilang mga karnero, ang mga tigranso sa Amerika del Norte nagagamit ug mga llama. Sumala sa The Globe and Mail, sa Canada, ang mga llama “makigsuod pag-ayo sa ubang mga mananap nga ilang ikauban.” Maisogon nilang bantayan ang ilang panon pinaagi sa pag-inga, pagpatapok sa mga karnero, pag-abog sa mga manunulong, ug pagtindak ug pagkamras sa mga manunukob. Palabihon pa gani sa ubang mga mag-uuma ang mga llama kay sa bantay nga mga iro tungod kay ang mga llama dili kaayo mahal paliton. Dugang pa, matod sa mantalaan, “tungod kay ang mga llama manibsib ug matulog uban sa mga karnero, wala nay dugang gastos sa pag-atiman kanila​—ug mas dugay silang mamatay kay sa popular nga mga klase sa bantay nga mga iro.” Usa ka Canadianong tigbuhig mga karnero nga nanag-iyag mga llama naghubit sa mga bentaha niining paagiha: “Wala ka nay gasto nila,” ug “sila dili mamaghot.”

Natural nga Substansiya sa Pagpabugnaw

Usa ka tem sa pagpanukiduki sa Alemanya nakadiskobreg usa ka natural nga kemikal nga mas makapabugnaw ug 35 ka pilo kay sa menthol, apan walay natural nga lami sa mint. Ang kemikal, nga kinaiyanhong makita diha sa serbesa ug wiski, nadiskobrehan sa German Research Centre for Food Chemistry sa Garching, Munich. Ang magasin nga New Scientist nagkutlo kang Thomas Hofmann, direktor sa tem nga nanukiduki, nga miingon: “Kini mohatag ug manuhotsuhot nga kapresko sa nagkadaiyang mga produkto, lakip sa serbesa, binotelyang tubig, mga ilimnon nga sitros, tsokolate ug mga kendi.” Ug tungod kay ang substansiya bugnaw bation diha sa panit sa gidaghanong 250 ka pilo nga mas diyutay kay sa mint, kini makadugang sa kapresko sa mga kosmetiko o mga losyon sa panit.

Kinalibang ug ang Isog nga mga Kagaw

“Ang kaumahan sa tibuok Uropa nahugawan sa peligrosong gidaghanon sa mga antibiotiko nga gigamit sa pagtambal sa mga mananap sa uma,” nagtaho ang New Scientist nga magasin. Kapin sa 10,000 ka toneladang antibiotiko ang gigamit sa pagtambal sa mga mananap sa uma kada tuig sa European Union ug sa Tinipong Bansa aron sila kusog motubo ug dili masakit. “Apan ang panukiduki di pa dugay nakakaplag ug direktang kalangkitan tali sa dugang paggamit niini nga mga droga alang sa mga mananap sa uma ug sa pagtungha sa isog nga mga kagaw nga makatakod sa mga tawo,” matod sa magasin. “Ang mga droga, nga anaa sa kinalibang nga iabono diha sa kaumahan, mahimong mosagol sa atong pagkaon ug tubig . . . , [ug kini] makahugaw sa mga pananom, nga kaonon nato sa ulahi,” matod sa New Scientist.

Mga Apohan nga “Ipasagop”

Ang pipila ka pamilya sa Espanya naghikay sa “pagsagop” sa 66 ka tigulang nga wala nay mga paryente, nagtaho ang Katsilang mantalaang El País. “Ang tumong niining programaha . . . mao ang pagtanyag ug kapilian sa mga tigulang nga dili na makapuyo nga mag-inusara inay mopuyo sa balay sa mga tigulang,” nag-ingon ang mantalaan. Lakip sa mga aplikante nga buot mosagop ug mga tigulang mao ang mga magtiayon nga nagpangedarog 50 anyos nga gustong may ikauban pagpuyo nga usa ka tigulang. Ang ubang mga pamilya nga may gagmayng mga anak nag-ingon nga gusto sila nga dunay apohan diha sa balay. Bisan tuod ang mosagop nga mga pamilya makadawat ug tabang gikan sa gobyerno, “ang nakadasig gayod kanila dili salapi,” nagsaysay ang direktor heneral sa programa, si Marisa Muñoz-Caballero. “Kay kon tungod lang sa salapi, di madugay mapul-an sila, kay budlay kaayo ang pag-atiman ug tigulang.”

Pamilyahanong Kapintasan sa Uropa

“Usa sa lima ka Uropanhong babaye makasinatig kapintasan gikan sa iyang kapuyo sa usa ka punto sa iyang kinabuhi,” matod ni Anna Diamantopoulou, Uropanhong komisyonado nga may kaakohan sa panarbaho ug mga kalihokan sa katilingban. Sa Ministerial Conference on Violence Against Women nga gihimo sa Espanya sayo niining tuiga, si Diamantopoulou miingon: “Sa tibuok kalibotan, ang mga babaye nga nagpangedarog tali sa 15 ug 44 anyos mas lagmit nga maangol o mamatay gumikan sa pagpamintas sa mga lalaki, bisag iponon pa ang tanang maangol o mamatay tungod sa kanser, malarya, mga aksidente sa dalan o gubat.” Sa United Kingdom, “usa ka babaye mamatay kada 3 ka adlaw gumikan sa pamilyahanong kapintasan,” samtang “sa Irlandia, kapin sa katunga sa gibuno nga mga babaye gihimo sa ilang mga kapuyo o mga bana.” Ug sa Austria, nagtaho ang inadlaw nga mantalaang Pranses nga Le Monde, “katunga sa tanang kaso sa diborsiyo gipasukad sa mga reklamo sa mga asawa sa pagpamintas sa ilang mga bana.”

Pagsanta sa Pagkalumos sa mga Bata

Sa 26 sa kinadatoang mga nasod sa kalibotan, ang pagkalumos maoy ikaduhang komon nga hinungdan sa pagkamatay sa mga bata hangtod sa 14 anyos, nagtaho ang BMJ (kanhi British Medical Journal ). Sumala pa sa mantalaan, “ang mga masuso kalagmitang malumos diha sa balay (sagad diha sa batya); ang mga gagmayng bata diha sa mas dakong tubig duol sa balay sama sa swimming pool o mga linaw; ug ang mas dagkong mga bata diha sa natural nga katubigan sama sa mga lanaw ug mga suba.” Aron malikayan ang maong mga aksidente, ang mga eksperto nagrekomendar sa mosunod: Bantayi kanunay ang mga masuso diha sa batya o sa duol sa dakong tubig; paliboti pagkoral ang linaw diha sa tanaman o swimming pool aron dili daling maduol gikan sa balay; ayaw pasagdi nga mag-inusara paglangoylangoy ang mga bata o diha sa hilit nga mga lugar; tun-i ang mga teknik sa artipisyal nga pagpabalik sa gininhawa.

Sayo nga Pagkadalagita ug Pagkabayongbayong

“Mas sayo na karon ang pagsugod sa pagkadalagita ug pagkabayongbayong,” nagtaho ang Aleman nga mantalaang Berliner Zeitung. Komon na lang nga moagi ang yugto sa pagkabata, ilabina sa porma sa ilang panglawas, sa dihang ang mga bata mag-edad ug tali sa 10 ug 12 anyos o mas sayo pa niana. Ang mga tigdukiduki sa tibuok kalibotan nakamatikod niining kahimtanga apan dili sila segurado sa mga hinungdan. Ang mas maayong nutrisyon ug pag-us-os sa makatakod nga mga sakit maoy gihisgotang mga hinungdan. Gibasol sa uban ang makahilong mga kemikal sa kalikopan, ilabina ang mga substansiya nga may samang mga epekto sa hormone nga estrogen sa mga babaye. Bisag unsa pay hinungdan, ang sayong pagkahingkod sa seksuwal nga paagi motultol sa sayong pagpakigsekso. “Kasagaran, ang pagduladulag balas diha sa kahon ngadto sa iyang unang pagpakigsekso mokabat lang ug pila ka tuig,” matod sa mantalaan.

Ang Kasuko Makapatay Kanimo

“Ang mga tawong masuk-anon mas daling maestrok,” nag-ingon ang Katsila nga mantalaang Diario Médico. Ang mga doktor dugay nang naglangkit sa pagkadaling masuko sa mas dakong kapeligrohan nga masakit sa kasingkasing. Ang di pa dugayng panukiduki nagpakita nga ang maong tinamdan magpauswag usab sa kapeligrohan nga maestrok. Sa usa ka surbi sa 14,000 ka hingkod nga mga tawo, ang kapeligrohang maestrok maoy tulo ka pilo ang gidaghanon diha sa mga tawong daling masuko nga ubos sa 60 anyos. Ngano? Mopatim-aw nga ang kasuko magpahinabog “kusog nga pagsaka” sa presyon sa dugo, pagpanghugot sa kaugatan, ug sa mga substansiya nga makapanibug-ok sa dugo, nga “sa kapulihay, makaapektar sa pagsirkular sa dugo diha sa utok,” nag-ingon ang taho.