Tigpaluyo sa Gubat o Tigpasiugda sa Kalinaw?

TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA SWEDEN

Kada tuig, ang premyong Nobel iganti sa mga indibiduwal o mga organisasyon nga nakahimog dagkong mga amot sa kaayohan sa katawhan diha sa nagkalainlaing mga natad. Kanus-a magsugod ang maong tradisyon, ug sa unsang paagi nalangkit kini sa pagpangagpas ug kalinaw sa kalibotan?

ANG iyang ngalan nalangkit sa kauswagan sa katawhan, apan nakahipos siyag dakong katigayonan sa pagpamaligyag mga hinagiban sa gubat. Kinsa siya? Si Alfred Bernhard Nobel, usa ka Swekong industriyalista ug kemiko. Si Nobel gidayeg tungod sa iyang pilantropong mga buhat, apan gitawag usab siyang “negosyante sa kamatayon.” Ngano man? Kay giimbento ni Nobel ang dinamita, ug sa iyang pagkinabuhi siya nadato kaayo gumikan sa paggama ug pagpamaligyag makapatayng mga igpabuto.

Bisan pa niana, pagkamatay ni Nobel niadtong 1896, nahimo ang usa ka makapakurat nga pagdiskobre. Gilagda sa iyang testamento nga ilain ang $9 milyones ug kada tuig ang interes nga makuha iganti ngadto sa mga indibiduwal nga may dalayegong mga nahimo sa pisika, kemistriya, medisina, literatura, ug sa kalinaw.

Sa sinugdan, nalibog ang daghang tawo. Nganong ang negosyanteg mga igpabuto maikagon kaayo nga moganti sa makapaayo ug bisan makahatag-ug-kalinaw nga mga kalamposan? Ang pipila nagtuo nga gitulisok ang konsensiya ni Nobel tungod sa makapatayng kinaiyahan sa iyang panginabuhi. Hinuon, ang uban nagtuo nga si Nobel naningkamot alang sa kalinaw sukad sa sinugdan. Sa pagkatinuod, morag nagtuo siya nga samtang ang mga hinagiban nahimong mas makapatay, ang gubat lagmit dili mahitabo. “Tingali ang akong mga pabrika magtapos nga mas dali sa gubat kay sa inyong mga kongreso,” gikatahong miingon siya ngadto sa usa ka magsusulat, nga midugang: “Sa adlaw nga ang duha ka kampo sa kasundalohan mahimong magpinatyanay sa usag usa sa usa ka gutlo, ang tanang sibilisadong mga nasod lagmit mosibog tungod sa kalisang ug magbungkag sa ilang kasundalohan.”

Natuman ba ang tagna ni Nobel? Unsang mga pagtulon-an ang nakat-onan sulod sa milabay nga siglo human sa kamatayon ni Nobel?

[Blurb sa panid 3]

“Gusto kong makaimbentog usa ka substansiya o makina nga may makalilisang nga gahom sa pagpatayg daghang tawo aron nga tungod niana ang gubat mahimong imposible hangtod sa hangtod”—ALFRED BERNHARD NOBEL

[Picture Credit Lines sa panid 3]

Page 2: Missile: U.S. Navy photo; building rubble: UN PHOTO 158178/J. Isaac; page 3: Nobel: © Nobelstiftelsen