Pahumot Latas sa Kasaysayan sa Tawo
Pahumot Latas sa Kasaysayan sa Tawo
TINAMPO SA MAGSUSULAT SA PAGMATA! SA MEXICO
Ang pahumot dunay karaang kasaysayan. Gituohan nga ang paggama sa unang pahumot nagsugod pinaagi sa pagsunog ug mga tagok ug mga salong alang sa insenso diha sa relihiyosong mga seremonyas. Ang kinaunahang rekord sa pahumot naggikan sa Ehipto. Sa dihang gibuksan ang lubnganan ni Paraon Tutankhamen, kapin sa 3,000 ka tibod sa pahumot ang nakaplagang humot gihapon paglabay sa kapin sa 30 ka siglo!
Usa ka libo lima ka gatos ka tuig sa wala pa ang Komong Panahon, “ang labing maayo nga mga pahumot” giapil diha sa pormula nga gihatag sa Diyos alang sa balaang igdidihog nga lana nga gigamit sa mga saserdote sa Israel. (Exodo 30:23-33) Gigamit sa mga Hebreohanon ang humot nga mga panghaplas alang sa kosmetiko ug tambal, maingon man alang sa pag-andam sa patay alang sa paglubong—walay duhaduha nagsilbing mga igpapatay sa kagaw ug pawala sa baho. Pananglitan, ang mga babaye nagdalag mga yerbang-paalimyon ug pinahumotan nga lana ngadto sa lubnganan aron gamiton sa lawas ni Jesus. (Lucas 23:56; 24:1) Diha sa Israelinhong panimalay, ang paghaplas ug pinahumotan nga lana sa mga tiil sa bisita giisip nga usa ka buhat sa pagkamaabiabihon.—Lucas 7:37-46.
Sa unang siglo, ang Roma gikataho nga naggamit ug mga 2,800 ka toneladang kamangyan ug 550 ka toneladang mira kada tuig. Ang maong humot nga mga sambog gidala ngadto sa batang Jesus ingong mga gasa. (Mateo 2:1, 11) Gikaingon nga niadtong 54 K.P., si Emperador Nero sa Roma migastog katumbas sa $100,000 aron pahumotan ang usa ka salosalo. Ang mga tubo nga natago diha sa iyang mga lawak-kan-anan nagpasidlit sa mga bisita ug mga pinisik sa pinahumot nga tubig. Sukad sa ikapitong siglo K.P. padayon, ang mga Insek naggamit ug mga paalimyon, lakip sa mga pahumot diha sa gagmayng mga sudlanan. Panahon sa Edad Medya, ang mga pahumot gigamit diha sa kultura sa Islam, ilabina ang mga alimyon sa rosas.
Ang industriya sa pahumot naestablisar pag-ayo sa Pransiya sa ika-17ng siglo nga ang mga alagad ni Louis XV gitawag ug nangalimyong mga alagad. Ang mga pahumot ihidhid dili lamang sa panit kondili usab sa mga besti, guwantes, paypay, ug muwebles.
Ang pahumot nga gitawag ug cologne, nga naimbento sa ika-18ng siglo, gigamit diha sa tubig nga ikaligo, gisagol sa bino, gikaon apil sa usa ka kumkom sa asukar agig pahumot sa ginhawa, ug gigamit nga tambal sa paglabatiba ug ingong hampol. Sa ika-19ng siglo, gigama ang artipisyal nga mga pahumot. Busa, ang unang mga pahumot nga dili angayang gamiton sa pagpanambal nagsugod nga ibaligya. Karong panahona ang pahumot maoy usa ka multibilyong-dolyar nga negosyo. *
[Footnote]
^ Ang isyu bahin sa pagkasensitibo sa pahumot gihisgotan diha sa Agosto 8, 2000 nga gula.
[Hulagway sa panid 31]
Ehipto, tibod sa pahumot gikan sa lubnganan ni Tutankhamen, ika-14ng siglo W.K.P.
[Credit Line]
Werner Forman/Egyptian Museum, Cairo, Egypt/Art Resource, NY
[Hulagway sa panid 31]
Gresya, ika-5ng siglo W.K.P.
[Credit Line]
Musée du Louvre, Paris
[Hulagway sa panid 31]
Pransiya, ika-18ng siglo K.P.
[Credit Line]
Avec lʹaimable autorisation du Musée de la Parfumerie Fragonard, Paris
[Hulagway sa panid 31]
Modernong botelya sa pahumot