Mga Batan-on Nangutana . . .

Sa Unsang Paagi Mapugngan Ko ang Sobrang Pagkabalaka?

“Usa sa labing makapahigwaos nga mga butang alang sa usa ka batan-on mao ang umaabot. Mabalaka ka bahin sa imong kaugalingon. Angay ba kong mobiya sa balay? Moeskuyla? Mosulod sa bug-os-panahong ministeryo? Magminyo? Daghan kaayog kapilian mao nga makuyawan ka.”​—Shane, 20 anyos.

IKAW ba kanunayng mabalaka? Daghang batan-on ang kanunayng mabalaka, ug tungod sa nagkadaiyang mga rason. Usa ka sulat-balita nga gipatik aron sa paggiya sa mga ginikanan mitaho: “Usa ka tibuok-kalibotang surbi di pa dugay sa mga batan-on nga nag-edad ug 15 ngadto sa 18 diha sa 41 ka nasod nagpadayag nga ang pagbaton ug maayong trabaho mao ang pangunang gikabalak-an sa mga tin-edyer karon.” Ang sunod mao ang kabalaka bahin sa panglawas sa ilang mga ginikanan. Ang kahadlok nga mawad-an sa ilang minahal maoy apil usab sa pangunang mga gikabalak-an.

Nakaplagan sa surbi sa Departamento sa Edukasyon sa T.B. nga “ang kapit-os sa pagkuhag tag-as nga mga grado” maoy pangunang gikabalak-an sa daghang batan-on sa Tinipong Bansa. Gipakita sa mao gihapong surbi nga daghang batan-on sama ug gibati ni Shane (gikutlo sa sinugdanan). Ang laing batan-on, nga ginganlag Ashley, miingon: “Nabalaka ko bahin sa akong kaugmaon.”

Apan ang ubang mga batan-on nabalaka bahin sa ilang pisikal nga kahilwasan. Sumala sa 1996 nga surbi, halos 50 porsiyento sa mga batan-on sa Tinipong Bansa nagtuo nga nagkagrabe ang kapintasan sa ilang eskuylahan. Kapin sa walo ka milyong tin-edyer (37 porsiyento) nagtaho nga duna silay nailhan nga gipusil!

Apan, dili tanang kabalaka ingon niana ka makahahadlok. Alang sa daghang batan-on ang ilang labing gikabalak-an naglangkit sa ilang katilingbanong kinabuhi. Usa ka magasing mabasa diha sa Internet nga gitumong sa mga ginikanan miingon: “Tinuod nga mabalaka ang mga tin-edyer bahin sa pagpanarato, apan mas sagad silang mabalaka kon wala silay mabatonang mga higala.” Usa ka tin-edyer nga babayeng ginganlan ug Meagan mimulo: “Sa unsang paagi ba mahimong maurogon ug maartehon? Nagkinahanglan ko ug mga higala.” Sa samang paagi, ang 15-anyos nga Kristohanong batan-on nga ginganlag Natanael nag-ingon: “Ang mga batan-on sa eskuylahan nabalaka bahin sa estilo. Nabalaka sila kon unsay ilang linaktan, inestoryahan, ug hitsura sa panglantaw sa uban. Nahadlok sila nga basin kataw-anan silang tan-awon.”

Mga Problema​—Bahin sa Kinabuhi

Maayo unta kon walay mga kabalaka ang atong kinabuhi. Apan, ang Bibliya nag-ingon: “Ang tawo, nga natawo sa usa ka babaye, mubo ug kinabuhi ug tugob sa kasamok.” (Job 14:1) Busa ang mga problema​—ug ang mga kabalaka nga apil niini​—maoy bahin sa kinabuhi. Apan kon imong tugotan ang mga kabalaka ug mga kaguol nga maoy mangibabaw sa imong hunahuna, ikaw makapahinabog dakong kadaot sa imong kaugalingon. Ang Bibliya nagpasidaan:  “Ang pagkamabalak-on diha sa kasingkasing sa usa ka tawo maoy magpatikuko niini.”​—Proverbio 12:25.

Usa ka paagi nga malikayan ang wala kinahanglanang kabalaka mao ang pagkontrolar sa imong panggawi. Ang 16-anyos nga si Ana nag-ingon: “Daghan sa akong mga klasmet nabalaka nga mamabdos o mataptan ug sakit nga mapasa sa pakigsekso.” Apan imong malikayan ang maong mga kabalaka pinaagi sa pagtuman sa moral nga mga sukdanan sa Bibliya. (Galacia 6:7) Bisan pa niana, tingali dili tanan nimong mga problema sayon sabton o daling masulbad. Sa unsang paagi imong mapugngan ang sobrang pagkabalaka?

“Mabalaka sa Maalamong Paagi”

Gitugotan sa daghang tawo nga wala na silay mahimo tungod sa pagkabalaka. Apan ang artikulo diha sa usa ka magasin alang sa mga tin-edyer misugyot nga ang usa puwedeng “mabalaka sa maalamong paagi” pinaagi sa paghimog mapuslanong butang ilis sa pagkabalaka! Daghang prinsipyo sa Bibliya nga makatabang kanimo sa pagbuhat niana. Tagda ang Proverbio 21:5: “Ang mga plano sa kugihan mosangpot gayod sa kaayohan.” Pananglitan, buot nimo nga mag-organisar ug pagtipontipon sa pipila ka mga higala sa kongregasyon. Dili ka kaayo mabalaka kon dunay maayong pagplano. Pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Kinsa ba gayod ang imbitahon? Kanus-a nako sila gustong moabot? Kanus-a nako sila gustong mopauli? Unsa ba gayod ka daghang meryenda ang akong gikinahanglan? Unsang masadya nga mga dula ang makalingaw sa tanan?’ Kon hunahunaon nimo pag-ayo ang mga butang, mas dako ang purohan nga molampos ang imong giorganisar nga pagtipontipon.

Apan, magsugod kang mabalaka kon imong tugotan ang mga butang nga mahimong komplikado kaayo. Mao kini ang gitambag ni Jesus sa usa ka babaye nga naghago labaw kay sa gikinahanglan sa pagtagana alang sa iyang bisita: “Pipila ra ka butang ang gikinahanglan, o usa lang.” (Lucas 10:42) Busa pangutan-a ang imong kaugalingon, ‘Unsa ba gayod ang hinungdanon aron magmalamposon kini nga pagtipontipon?’ Ang pagpayano sa mga butang makatabang kanimo nga mamenosan ang imong kabalaka.

Ang lain tingaling hinungdan sa kabalaka mao ang imong kahilwas sa eskuylahan. Gamay ra tingali ang imong mahimo aron mausab ang kahimtang didto. Apan ikaw makahimog praktikal nga mga lakang aron mapanalipdan ang imong kaugalingon. “Maalamon ang tawo nga nakakita sa katalagman ug nagtago sa iyang kaugalingon,” nag-ingon ang Proverbio 22:3. Ang yanong paglikay sa peligrosong mga dapit​—dili lamang ang hilit nga mga lugar kondili ang mga dapit usab nga walay nagbantay diin kasagarang magtapoktapok ang mga badlonganon​—makapamenos sa posibilidad nga masugamak ka sa peligrosong kahimtang.

Ang buluhaton sa eskuylahan maoy laing hinungdan sa kabalaka. Daghan ka tingalig importanteng mga homwork ug nabalaka ka nga dili nimo matapos kining tanan sa igong panahon. Makatabang ang prinsipyo sa Filipos 1:10: ‘Tinoa ang mas hinungdanong mga butang.’ Oo, tun-i ang pagbuhat sa mga butang sumala sa pagkahinungdanon niini! Hibaloa kon unsang homwork ang labing dinalian, ug unaha kana sa pagbuhat. Dayon, buhata ang sunod. Anam-anam nimong bation nga kontrolado nimo ang kahimtang.

Magpakitambag

Sa batan-on pa si Aaron, nabalaka siya pag-ayo nga makapasar sa kataposang mga pasulit maoy hinungdan nga mosakit ang iyang dughan. Nahinumdom siya: “Nakigsulti ko sa akong mga ginikanan, ug ila akong gipakonsulta sa doktor. Nakita dayon niya nga walay diperensiya ang akong kasingkasing ug mipatin-aw kon sa unsang paagi ang kabalaka makaapektar sa lawas. Sa ulahi gitabangan ako sa akong mga ginikanan nga makaamgo nga akong nahimo ang tanan nakong maarangan sa pagpangandam alang sa mga pasulit ug karon kinahanglang mas kabalak-an nako ang pag-atiman sa akong kaugalingon. Nahanaw ang akong kabalaka, nawala ang akong sakit sa dughan, ug taas ang akong mga marka sa pasulit.”

 Kon nabug-atan ka tungod sa pagkabalaka, ayaw iluom kini. Mao kini ang bug-os nga giingon sa Proverbio 12:​25, nga ang usa ka bahin niini gikutlo ganiha: “Ang pagkamabalak-on diha sa kasingkasing sa usa ka tawo maoy magpatikuko niini, apan ang maayong pulong mao ang makapalipay niini.” Makadawat ka lamang ug “maayong pulong” sa pagdasig kon isulti nimo ang imong ‘kabalaka’!

Una, tingali gusto nimong hisgotan ang mga butang uban sa imong mga ginikanan; seguradong duna silay ikahatag nga pipila ka sugyot. Ang hamtong sa espirituwal nga mga igsoon sa imong lokal nga Kristohanong kongregasyon maoy laing tinubdan sa pagpaluyo. Ang 15-anyos nga si Janelle nag-asoy: “Nabalaka akong moeskuyla sa hayskul, nahadlok nga moatubang sa tanang butang​—mga droga, sekso, kapintasan​—hangtod nga nakig-estorya ako sa usa ka ansiyano sa kongregasyon. Gihatagan ko niya ug daghang praktikal nga mga sugyot. Miarang-arang dayon ang akong gibati tungod kay karon akong naamgohan nga akong maatubang ang kahimtang.”

Ayaw Paglangaylangay

Usahay dunay butang nga kinahanglan natong buhaton, apan ilangaylangay nato kini tungod kay dili nato kini gusto. Pananglitan, dihay di-pagsinabtanay tali sa 19-anyos nga si Shevone ug sa usa ka kaubang Kristohanon. Nahibalo siya nga kinahanglan niyang hisgotan kini uban kaniya, apan naglangaylangay siya. “Samtang naglangaylangay ako sa paghimo niini, samot kining nakahasol kanako,” siya mitug-an. Dayon nahinumdoman ni Shevone ang mga pulong ni Jesus sa Mateo 5:​23, 24, nga nag-awhag sa mga Kristohanon sa paghusay dihadiha sa ingon niana nga mga problema. “Sa dihang sa kataposan gihimo ko kini,” nahinumdom si Shevone, “nahuwasan ako.”

Ikaw ba naglangaylangay sa paghimo sa usa ka butang​—usa ka homwork nga wala ka makaangay o malisod nga komprontasyon? Buweno, himoa kini dayon, ug mamenosan ang imong mga kabalaka.

Seryosong mga Kahimtang

Dili tanang kahimtang maoy sayon kaayong sulbaron. Tagda ang batan-ong lalaki nga ginganlag Abdur. Nakanser ang iyang inahan, ug kinahanglan niyang suportahan siya ug ang iyang manghod nga lalaki. Siyempre, nabalaka si Abdur sa kahimtang sa iyang inahan. Apan siya miingon: “Nakakuha ako ug sugyot gikan sa mga pulong ni Jesus, ‘Kinsa ba kaninyoy makadugang ug usa ka maniko sa gitas-on sa iyang kinabuhi pinaagi sa pagkabalaka?’ Imbes maguol, naningkamot ko nga timbangtimbangon ang kahimtang ug tinoon kon unsay makahatag ug kinamaayohang resulta.”​—Mateo 6:27.

Dili sayon ang pagpabiling kalmado samtang anaa sa krisis. Ang uban maguol pag-ayo maoy hinungdan nga ilang pasagdan ang ilang kaugalingon, nga dili mokaon. Apan, ang librong Helping Your Teenager Deal With Stress  nagpasidaan nga kon hikawan nimo ang imong kaugalingon sa hinungdanong pagkaon, ikaw “mas menos ug katakos nga makasagubang sa kadaot nga ipahinabo sa kapit-os ug mas daling maapektohan sa grabeng mga sakit.” Busa atimana ang imong kaugalingong panglawas. Pagbaton ug igong pahulay ug pagkaon.

Makakaplag ka ug dakong kahupayan pinaagi sa pagsunod sa tambag sa Bibliya: “Itugyan ang imong palas-anon kang Jehova, ug siya magasapnay kanimo. Dili gayod niya itugot nga matarog ang matarong.” (Salmo 55:22) Si Shane, nga gikutlo sa sinugdanan, nabalaka bahin sa iyang kaugmaon. “Gipunting nako ang dugang pagtagad nganha sa Pulong sa Diyos ug sa iyang katuyoan,” siya nahinumdom. Wala madugay siya nakaamgo nga mahimong malipayon ang iyang kaugmaon kon iyang gamiton ang iyang kinabuhi sa pag-alagad sa Diyos. (Pinadayag 4:11) “Giundangan nako ang pagkabalaka bahin sa akong kaugalingon,” matod ni Shane. “Ako dunay mas hinungdanong butang nga angayng hunahunaon.”

Busa kon makaplagan nimo ang imong kaugalingon nga nabalaka sa hilabihan, pangitag mapuslanong mga paagi sa pag-atubang sa imong problema. Pangayog hinamtong nga tambag. Ug labaw sa tanan, itugyan ang imong mga kabalaka ngadto kang Jehova ‘kay siya may kahingawa kanimo.’ (1 Pedro 5:7) Pinaagi sa iyang tabang, mahimong mapugngan nimo ang sobrang pagkabalaka.

[Hulagway sa panid 13]

Hisgoti ang imong mga kabalaka uban sa imong mga ginikanan

[Hulagway sa panid 14]

Kon atubangon dayon nimo ang mga problema, mapugngan dayon nimo ang pagkabalaka