Hapit Nang Mapuo

SI Sam, ang tres anyos nga aliwas diha sa letrato, magul-anon kaayong tan-awon. Apan tingali dili kana makapatingala kanato. Gipatay sa mga mangangayam ang iyang inahan, mao nga nahimo siyang ilo nga wala nay purohan nga makabalik sa kasulopan. Sa pagkaalaot, sa pipila lamang ka bulan human nga nakuha kining letratoha, si Sam namatay tungod sa sakit sa respiratoryo. Apan dili lamang siya ang aliwas nga may mangitngit nga kaugmaon.

Ang walay hunong nga pagdaot sa ilang kinaiyanhong pinuy-anan nakabutang niining mga hayopa diha sa listahan sa nameligrong mga espisye. Ug kay ang mga aliwas gipamatay man aron kan-on diha sa ubang mga lugar, ang mga mangangayam nga dunay modernong mga riple nagpameligro usab pag-ayo sa pagpabiling buhi sa hayop sa dugayng panahon. Bisag madulom ang umaabot sa mga aliwas, labaw na ang ubang daghang espisye.

Usa ka taho nga gihikay sa International Union for Conservation of Nature and Natural Resources (IUCN) naglarawan ug dili maayong hulagway sa kahimtang sa kadaghanang kinabuhing lasangnon sa kalibotan. Sa miaging pipila ka tuig, mas daghang espisye sa hayop ang nameligro, ug ang gikusgon sa pagkapuo makapabalaka. Ang IUCN, usa ka organisasyon nga nagsubay sa kahimtang sa libolibong espisye sa hayop, di pa dugay nagpatik sa Red List (listahan sa nameligrong mga espisye sa hayop) niini, nga gilaraw aron makahatag ug dugang impormasyon sa kahimtang sa nameligro nga kinabuhing lasangnon sa planeta.

Halos un-kuwarto sa tanang hayop nga sus-an sa kalibotan ug duolan sa ikawalo ka bahin sa mga langgam karon nameligro nga mapuo. Ug kining listahana maoy sa mga espisye lang nga nasusi. Walay gihimong mga lakang aron maproteksiyonan ang kadaghanan sa mga espisye sa atong planeta.

 Kon kining grabe nga kahimtang nakapaguol kanimo, unsa pa kaha ang gibati sa Maglalalang bahin niini? Siya miingon diha sa iyang Pulong, ang Bibliya: “Akoy tag-iya sa tanang hayop sa lasang.” (Salmo 50:​10, Today’s English Version) Busa nahibalo gayod siya sa walay-kaluoy nga pagpamatay sa bunga sa iyang paglalang. Diha sa basahon sa Pinadayag, ang Diyos nagpasalig kanato nga iyang ‘laglagon ang mga nagalaglag sa yuta.’​—Pinadayag 11:18.

Ang pagpanalipod sa lasangnong kinabuhi sa planeta ug sa delikadong kalikopan niini, nga niana kitang tanan nagadepende, maoy duha lamang sa dinaliang buluhaton nga akatahon sa Gingharian sa Diyos sa dihang ‘bag-ohon sa Diyos ang tanang butang.’​—Pinadayag 21:5; Mateo 6:10.

[Kahon/Hulagway sa panid 16, 17]

 Tigre (Panthera tigris)

◼ Gibanabanang populasyon diha sa kasulopan: duolan sa 5,000 ngadto sa 7,500 (mikunhod gikan sa mga 100,000 sa siglong miagi)

◼ Pangunang mga kapeligrohan: pagpangayam, paghilo, pagkawalay-kapuy-an, ug pagbulagbulag sa populasyon sa tigre

[Kahon/Hulagway sa panid 17]

Dagkong Panda (Ailuropoda melanoleuca)

◼ Gibanabanang populasyon diha sa kasulopan: 1,000​—nga nagpahimo niini nga usa sa labing tagsaon nga mga hayop nga sus-an sa kalibotan

◼ Pangunang mga kapeligrohan: hinayng mosanay ug pagkahurot sa mga kakawayanan sa bukid nga maoy kan-onon niini

[Credit Line]

Foto: Zoo de la Casa de Campo, Madrid

[Kahon/Hulagway sa panid 17]

Orangutan (Pongo pygmaeus)

◼ Gibanabanang populasyon diha sa kasulopan: mga 20,000

◼ Pangunang mga kapeligrohan: mga sunog sa lasang, pagpamutol sa kahoy, pagpangayam, ug pagdakop niini aron ibaligya sa tago

[Credit Line]

Foto: Zoo, Santillana del Mar, Cantabria, España

[Kahon/Hulagway sa panid 18]

Gagmay (Pula) nga Panda (Ailurus fulgens)

◼ Gibanabanang populasyon diha sa kasulopan: wala mahibal-i, apan morag nagkadiyutay sa tibuok nga puy-anan niini tungod sa pagsugok sa mga tawo diha sa puy-anan niini ug hinayng mosanay

◼ Pangunang mga kapeligrohan: pagpangayam, pagkadaot sa mga kakawayanan sa bukid, ug pagsugok sa gipanugwayng mga binuhi nga hayop

[Credit Line]

Foto: Zoo de la Casa de Campo, Madrid

[Credit Line]

[Kahon/Hulagway sa panid 18]

Goeldi’s Monkey (Callimico goeldii)

◼ Gibanabanang populasyon diha sa kasulopan: wala-mahibal-i (kining matanga sa unggoy nadiskobrehan lamang sa 1904)

◼ Pangunang mga kapeligrohan: pagdaot sa tropikal nga lasang sa Amazon ug pagkadiyutay sa populasyon, nga mapalayo sa uban

[Credit Line]

Foto: Zoo, Santillana del Mar, Cantabria, España

[Kahon/Hulagway sa panid 18]

Pulag-Ulong Crane (Grus japonensis)

◼ Gibanabanang populasyon diha sa kasulopan: mga 2,000

◼ Pangunang mga kapeligrohan: pagkabangga diha sa mga kable sa koryente, pagdaot sa lugar nga sanayanan, ug polusyon

[Credit Line]

© 1986 Steve Kaufman