Magkahiusa ba Gayod ang Uropa?

KON malisdan ka sa pagtuo nga seryoso ang Uropa bahin sa panaghiusa, kinahanglang motabok ka lamang sa pipila sa mga utlanan diha sa mga nasod niini. Libre na karong makasulod-gawas ang mga tawo sulod sa European Union (EU). Ang oras sa paghulat diha sa mga kinasang-an sa utlanan halos nahanaw na. Siyempre, ang mga magpapanaw nalipay​—apan dili lamang sila ang mga tawong nakabatog kaayohan. Karon ang mga lungsoranon sa EU daling makatuon, makatrabaho, ug makahimog mga negosyo sa bisan diin sulod sa EU. Kini sa baylo, misangpot sa paglambo sa ekonomiya sa mas kabos nga mga dapit sa Union.

Ang kasayon sa pagtabok sa mga utlanan maoy usa gayod ka dakong kausaban. Apan, makahinapos ba kita nga ang Uropa nahiusa na ug nga wala na gayoy mga babag ngadto sa panaghiusa? Sa kasukwahi, nagbuntaog ang mga babag sa unahan, ang pipila niini makapahadlok. Apan sa dili pa nato hisgotan kini, susihon nato ang usa sa kinadak-ang mga tikang ngadto sa panaghiusa nga nahimo na. Nianang paagiha mahimong mas masabtan nato kon nganong naglaom pag-ayo ang mga tawo sa panaghiusa.

Mga Tikang Ngadto sa Panaghiusa sa Kuwarta

Gastoso ang pagmentinar ug mga utlanan. Ang naandang mga palakaw sa mga adwana taliwala sa 15 ka membrong mga nasod sa EU kanhi mikostar sa maong mga nasod ug duolag 12 ka bilyong euro sa usa ka tuig. Di ikatingala, ang bag-ong kahimtang sa mga utlanan sa Uropa nagpausbaw sa pagtubo sa ekonomiya. Kon imong hunahunaon ang 370 ka milyong molupyo sa EU nga libreng nagsulod-gawas gikan sa usa ka nasod ngadto sa lain sulod sa usa ka komong baligyaanan, dayag nga ang potensiyal sa ekonomiya maoy talagsaon. Unsay nagpaposible sa maong kalamboan?

Balik sa Pebrero 1992, ang mga lider sa kagamhanan naghimog dakong tikang ngadto sa panaghiusa pinaagi sa pagpirma sa Treaty on European Union, o sa Maastricht Treaty. Kana nga tratado maoy nagpahiluna sa pasikaranan sa pagtukod ug usa ka nahiusang baligyaanan sulod sa Uropa, usa ka bangko sentral, ug usa ka matang sa salapi. Apan, laing hinungdanong tikang ang kinahanglang mosunod: ang  pagwagtang sa nag-usab-usab nga kantidad sa iilis nga salapi. Kon buot sabton, ang kantidad sa iilis nga salapi sa pagkaugma mahimong magbag-o sa bug-os nga hulagway sa transaksiyon niining adlawa.

Kining babaga ngadto sa dalan sa panaghiusa giwagtang pinaagi sa pagpundar sa Economic and Monetary Union (EMU) ug paggamit sa euro ingong komon nga salapi. Ang gasto sa pagpailis ug salapi nahanaw na karon, ug ang mga negosyo wala na manalipod sa kaugalingon batok sa mga kapeligrohan sa kantidad sa iilis nga salapi. Ang resulta maoy mas ubos nga galastohan sa negosyo ug dugang internasyonal nga patigayon. Sa baylo, mahimong mosangpot kini sa dugang mga trabaho ug mas daghag mapalit nga salapi​—nga makahatag ug kaayohan sa tanan.

Ang pagkatukod sa European Central Bank sa 1998 nagtimaan sa laing hinungdanong tikang ngadto sa pagsagop ug usa ka matang sa salapi. Kining independenteng bangko, nga nahimutang sa Alemang siyudad sa Frankfurt, maoy nagkontrolar sa kalig-on sa panalapi ibabaw sa sumasalmot nga mga kagamhanan. Naninguha kini nga huptang ubos ang implasyon diha sa ginganlan ug sona sa euro, nga gilangkoban sa 11 ka sumasalmot nga mga nasod, * ug lig-onon ang nag-usab-usab nga kantidad sa iilis nga salapi tali sa euro, dolyar, ug sa yen.

Busa kon bahin sa kuwarta, nahimo na ang dagkong mga tikang ngadto sa panaghiusa. Bisan pa niana, ang mga butang bahin sa kuwarta nag-ilustrar usab sa dakong pagkabahinbahin nga naglungtad gihapon taliwala sa kanasoran sa Uropa.

Dugang mga Butang Bahin sa Kuwarta

May mga reklamo ang mas kabos nga mga nasod sa EU. Gibati nilang ang mas datong membrong mga nasod wala magpaambit ug maayo sa ilang kabtangan ngadto kanila. Walay usa sa membrong mga nasod ang makapangulipas nga kinahanglang tanyagan ang mas kabos nga kaubang mga nasod sa Uropa ug ekstrang pinansiyal nga ayuda. Apan, ang mas datong mga nasod mibating sila adunay balidong mga rason sa paghikaw niana.

Tagda ang Alemanya ingong pananglitan. Ang kasibot sa maong nasod sa paglihok ingong tigpamuhonan alang sa Uropanhong panaghiusa tataw nga mihinay karon nga midako na ang kaugalingong pinansiyal nga palas-anon niini. Ang gasto sa paghiusa sa Sidlakan ug Kasadpang Alemanya lamang tuman ka dako​—halos usa ka gatos ka bilyong dolyar kada tuig. Kana maoy un-kuwarto sa nasodnong badyet! Kining mga hitaboa maoy nagpahinabo nga midako pag-ayo ang utang sa Aleman nga kagamhanan nga  ang Alemanya kinahanglang maningkamot pag-ayo aron makab-ot ang mga sukdanan sa pagkamembro nga gihatag sa EMU.

Bag-ong mga Membro nga Nanuktok sa Pultahan sa EU

Sa di madugay, ang mga tigpaluyo sa paggamit ug usa ka matang sa salapi naglaom nga ang mga nasod sa EU nga dili pa sakop sa EMU makabuntog sa ilang mga babag sa dili pa ang tuig 2002, sa dihang ang mga sensilyo ug mga papel de bangko nga euro moilis na sa Uropanhong mga salapi. Kon dili na magpanuko ang Britanya, Denmark, ug Sweden, bisan ang mga tawo sa maong kayutaan mahimong makasinati nga ang ilang mga pound, kroner, ug kronor pulihan na ug euro.

Sa kasamtangan, unom ka lain pang Uropanhong mga nasod ang nanuktok sa pultahan sa EU. Kini mao ang Cipro, Estonia, Hungaria, Polandia, Republika sa Czech, ug Slovenia. Dugang pang lima ka nasod ang naghulat sa ilang turno, nga mao ang Bulgaria, Latvia, Lithuania, Romania, ug Slovakia. Dakog gasto ang ilang pagpamembro. Gibanabana nga tali sa katuigang 2000 ug 2006, ang EU kinahanglan nga motaganag 80 ka bilyong euro aron tabangan ang napulo ka bag-ong mga membro gikan sa Sidlakang Uropa.

Hinunoa, ang mga pondong salapi nga ipatungha sa bag-ong mga membro aron makab-ot ang mga kinahanglanon nga mamembro sa EU maoy mas dako pa kaayo kay sa kantidad nga  ilang madawat isip hinabang sa EU. Pananglitan, ang Hungaria mogastog 12 ka bilyong euro aron ayohon ug padak-an ang mga dalan ug mga riles niini. Ang Republika sa Czech kinahanglang mogastog kapin sa 3.4 ka bilyong euro aron sa paghinlo sa tubig lamang, ug ang Polandia kinahanglang mogastog 3 ka bilyong euro aron pakubsan ang mga binugang asupre. Bisan pa, gibati sa mga aplikante nga ang mga kaayohan molabaw kay sa gastos. Sa usa ka bahin, ang ilang patigayon uban sa mga nasod sa EU mouswag. Apan, ang mga aplikante tingali maghulat ug diyutayng panahon. Sumala sa presenteng opinyon sa publiko, ang bag-ong membro nga mga nasod angayng dawaton lamang human matul-id sa EU ang kaugalingong pinansiyal nga kahimtang niini.

Kalagot, Nasyonalismo, ug Pagkawalay-Trabaho

Bisan pa sa tanang mga paningkamot nga gihimo ngadto sa mas dakong panaghiusa, sa sulod ug gawas sa Uropa, adunay kabalaka bahin sa mga panghitabo diha sa Kontinente. Adunay dakong kasamok usab bahin sa kon unsaon pagdumala ang mga kagubot sa minoriya, sama nianang sa nagakabahinbahin nga rehiyon sa Balkan​—una mao ang gubat sa Bosnia ug dayon ang kagubot sa Kosovo. Ang membro nga mga nasod sa EU sagad nagkasumpaki kon unsaon pagdumala ang maong mga panagbangi sa Uropa ug sa gawas niana. Sanglit ang EU dili usa ka pederasyon sa mga estado ug walay komon nga langyawng polisa, sagad kaayong mopatigbabaw ang nasodnong intereses. Dayag, ang nasodnong intereses maoy usa ka dakong babag alang sa usa ka ‘Tinipong Bansa sa Uropa.’

Duna pay laing lisod nga suliran ang Uropa​—daghan ang walay trabaho. Sa aberids, 10 porsiyento sa mga mamumuo ang walay trabaho. Nagpasabot kini nga kapin sa 16 ka milyong tawo ang walay trabaho. Sa daghang nasod ang mga batan-on, nga maoy naglangkob sa halos un-kuwarto sa populasyon sa EU, nanlimbasog pag-ayo sa pagpangitag mga trabaho apan napakyas. Dili ikatingalang gibati sa daghang tawo nga ang pagpakigbisog sa dinaghang pagkawalay-trabaho mao ang numero unong suliran sa Uropa! Hangtod karon, ang mga paningkamot sa pagreporma sa pamuo napakyas.

Bisan pa niana, aduna pa gihapoy mas dakong babag sa panaghiusa.

Kinsay Modumala?

Ang soberanya nagpabiling mao ang kinadak-ang babag sa pagkab-ot sa usa ka nahiusang Uropa. Kinahanglang magkauyonay ang membrong mga nasod kon hangtod sa unsang gilapdon nga sila andam motugyan sa nasodnong soberanya. Tumong sa EU ang pagtukod ug usa ka matang sa pagmando nga motadlas sa nasodnong mga utlanan. Kon kini dili matuman, matod sa Le Monde, ang paggamit sa euro mao lamay “temporaryong kadaogan.” Apan, nakita sa ubang membrong mga nasod nga lisod dawaton ang ideya nga itugyan ang awtoridad. Pananglitan, ang lider sa usa ka membrong nasod sa EU nag-ingong ang iyang nasod “natukod aron mahimong lider sa mga nasod, dili sumusunod.”

Masabot nga ang mas gagmay nga membrong mga nasod nahadlok nga sa kadugayan, ang mas dagkong mga nasod modominar ug modumili pagdawat sa mga desisyon nga makadaot sa ila mismong mga interes. Pananglitan, nahibulong ang mas gagmayng mga nasod kon sa unsang paagi hukman kon haing mga nasora ang butangag mga hedkuwarter sa nagkalainlaing mga ahensiya sa EU. Hinungdanon kining desisyona kay ang maong mga ahensiya magpalambo sa panarbaho sa modawat nga mga nasod.

Atubangan niining makapahadlok nga mga babag sa panaghiusa​—kalainan sa ekonomiya, gubat, kawalay-trabaho, ug nasyonalismo​—maorag dali ra ang pagbatig kaluya bahin sa ulohan sa panaghiusa sa Uropa. Apan, ang kamatuoran mao nga ang talagsaong pag-uswag nahimo na. Wala pa matino kon unsa pa ka dagkong kauswagan ang anaa sa unahan. Ang mga sulirang nagsamok nilang naninguha sa paghiusa sa Uropa, sa panguna, mao ra usab ang mga sulirang nagsamok sa tanang tawhanong mga kagamhanan.

Posible kaha ang pagpatunghag kagamhanan nga makasulbad sa mga sulirang sama sa kagubot sa minoriya, dinaghang pagkawalay-trabaho, kakabos, ug gubat? Realistikanhon ba ang paghunahunag usa ka kalibotan diin ang mga tawo magpuyo diha sa tinuod nga panaghiusa? Ang mosunod nga artikulo magtagad sa tubag nga tingali makapahingangha kanimo.

[Footnote]

[Kahon sa panid 6]

Ania na ang Euro!

Bisan pag ang presenteng nasodnong mga sensilyo ug mga papel de bangko sa mga membro sa European Union dili pa mawala hangtod sa 2002, ang wala magkinahanglag cash nga mga transaksiyon gigamitan na ug mga euro. Kining kausaban sa gigamit nga salapi nahimong dakong kahimoan sa mga bangko. Bisan pa niana, ang kantidad sa iilis nga salapi tali sa nasodnong mga kuwarta sa membrong mga nasod ug sa euro karon gitino na. Ang mga stock exchange nagpakita usab ug mga presyo diha sa euro. Daghang tindahan ug mga negosyo karon nagpresyo sa ilang mga produkto diha sa euro ug sa lokal nga salapi.

Ang maong patigayon nagkinahanglag dakong mga pagpasibo​—ilabina sa daghang tawong tigulang, nga dili na makagamit sa ilang naandang deutsche mark, franc, o lira. Bisan ang mga cash register ug awtomatikong mga teller machine kinahanglang bag-ohon. Aron mahimong hapsay ang kausaban kutob sa mahimo, ang opisyal nga mga kampanya sa paghatag ug impormasyon giorganisar aron pahibaloon ang mga tawo bahin sa pag-abot ug paggamit sa euro.

Bisan unsa pay nagpabiling mga babag, ang euro miabot. Sa pagkatinuod, ang paghimog sensilyo ug pag-imprenta ug euro gisugdan na. Ug kini maoy dakong trabaho. Bisan sa gamayng nasod sama sa Netherlands, nga may 15 ka milyong molupyo, ang mga himoanag mga sensilyo ug ang mga imprentahanan magpadayon sulod sa tulo ka tuig nga walay hunong aron makagamag 2.8 bilyones nga mga sensilyo ug 380 milyones nga mga papel de bangko sa pagka-Enero 1, 2002. Kon kining tanang bag-ong mga papel de bangko ikamada, kini malut-odlut-od sa halos 20 kilometros nga kahabogon!

[Kahon sa panid 7]

“Pagmasaker sa Euro”?

Sayo sa 1999 ang European Commission, nga maoy ehekutibong lawas sa European Union (EU), halos wala makabangon sa usa ka grabeng kapakyasan. Gisumbong ang komisyon sa salang panglimbong, korapsiyon, ug nepotismo. Giporma ang usa ka komite aron susihon ang mga sumbong. Human ang unom ka semanang imbestigasyon, ang komite nakakaplag nga dihay nahitabong panglimbong ug di-maayong pagdumala sa European Commission. Bisan pa niana, ang nag-imbestigar nga komite walay nakaplagang ebidensiya nga ang mga komisyonado nagpadato sa ilang kaugalingon.

Human mapatik ang taho sa komite, ang tibuok European Commission miluwat sa katungdanan sa Marso 1999​—tikang nga wala gayod damha. Nagpahinabo kadtog grabeng krisis alang sa EU. Ang magasing Time nagngalan niadto nga “pagmasaker sa Euro.” Panahon ray makasulti kon unsa unyay epekto niini nga krisis sa proseso sa Uropanhong panaghiusa.

[Hulagway sa panid 5]

Yano na kaayo ang pagtabok sa mga utlanan sa Uropa

[Hulagway sa panid 7]

Ang European Central Bank, sa Frankfurt, Alemanya, gitukod sa 1998