Ang “Gladiolus”—Usa ka Talagsaong Bulak nga Madanihon ang Katahom

Hapit tanan nindotan sa madanihong katahom sa namulak nga katanoman, nga usa ka talagsaong pananglitan niini mao ang gladiolus. Tungod kay kini popular kaayo, ang gladiolus gipananom para ibaligya diha sa daghang nasod, lakip sa Israel ug Netherlands. Adunay mga umahan usab sa gladiolus sa Tinipong Bansa nga nagpadala sa ilang mga produkto ngadto sa mga maikagong tigpananom ug bulak sa tibuok kalibotan.

Ang maanindot nga gladiolus nga pamilya sa bulak midaghan apil ang kapin sa 2,000 ka klase, sa tanang mahanduraw nga kolor, bulok, ug grano. Sa unsang paagi kining daw walay kataposang klase sa mao gihapong bulak napatubo sa mga tigpananom ug bulak?

Pagpatubog Bag-ong mga Klase

Ang tigpananom mogamit ug usa ka instrumento, sama sa brutsa nga gama sa buhok sa kamelyo, aron kuhaon ang pollen o malo gikan sa stamen, ang laki nga bahin, sa bulak ug ibalhin kini ngadto sa stigma, ang baye nga bahin, sa lain nga bulak. Ang malo sagad ibutang sa kinaubsan sa gagming mga bulak sa tanom nga paliwatan ug bag-ong klase. Sa mahimo na kini, ang bulak pikiton aron ang kinaiyanhong tigdalag malo, sama sa mga buyog o mga langaw, dili makausab sa resulta. Aron makuha ang partikular nga kolor o dagway, usa ka klase sa gladiolus ipaliwat sa lain nga klase nga adunay gitinguhang mga bahin.

Kini wala magpasabot nga ang bag-ong klase, o pinaliwat, maoy usa ka bag-ong matang sa bulak. Ang potensiyal sa maong klase anaa nang daan, nasiradoan diha sa komplikadong kodigo sa gene sa gladiolus. Pinaagi sa pinili nga pagpaliwat, mapatungha ang lainlaing mga kolor sa mga gladiolus gikan sa puti kaayo ngadto sa luto nga pagkapula. Adunay mga gladiolus usab nga may patakpatak, puntikpuntik, giringgiring, ug naglut-od nga gagming nga mga bulak. Ang uban gani medyo humot.

Madanihong Katahom

Tan-awag maayo ang bulak nga gilarawan dinhi, ug matikdi ang klaseklase nga mga gladiolus. Pagkanindot tan-awon sa gladiolus nga makita dinhi nga gitawag ug Pulchritude! Sa mamuskad ang mga gihay niini, madayag niini ang humil, giringgiringon, kolor-lila nga mga kilid ug luto nga lila sa mga tumoy niini. Ang mga gihay sa tunga, paingon sa pinakatutonlan sa matag gagming nga bulak, napatakpatakan ug maanindot nga luto nga rosas ug morado nga kolor.

Laing klase, nga gitawag ug Orchid Lace, nga makita usab dinhi, mohatag ug impresyon nga kini delikado kaayo nga ang hinay kaayo nga paghikap makasamad niini. Ang gagming nga mga bulak niini anaa sa likod sa lindog, samtang nanuybo ang taas nga mga stamen gikan sa sentro sa matag mabulokon nga pinakatutonlan. Ang ubang mga klase may makapainteres nga mga ngalan sama sa Glittering Star, Dream’s End, Red Alert, Peerless, ug Silver Moon.

Pagpananom ug mga Gladiolus

Dugang pa nga makakuha ug mga liso gikan sa mga bulak, ang mga mag-uuma sa gladiolus makakuha ug mga ulo-ulo diha sa gamot, ang samag-bulb sa kinatumyang bahin sa lindog sa bulak. Manguha usab sila ug mga saha nga ulo-ulo, ang ikaduha gagmayng mga ulo-ulo nga manubo gikan sa gigikanang mga ulo-ulo.

Ang kinultibar nga mga gladiolus napaturok kadaghanan gikan sa Aprikanhong mga espisye. Busa, kini nagagikan pa sa mga lugar sa tropiko, ug tandogonon  sa klima. Dili kini mabuhi sa kamig nga mga tingtugnaw sa ubang kayutaan, apan motubo kinig maayo sa mga bulan sa ting-init.

Diha sa mas bugnawng mga klima ang mga ulo-ulo kinahanglang kaloton sa kataposan sa tingtanom ug limpiyohag maayo. Niining higayona tuboan kinig bag-ong ulo-ulo, ug ang pagkuha sa daan, patayng ulo-ulo sa kinatumyan gayod sa lindog magpasayon sa bag-ong ulo-ulo sa paggamot. Dugang pa, ang samag-gidak-on sa gisantes nga saha nga mga ulo-ulo nga maghugpong diha sa matag ulo-ulo kinahanglang kuhaon. Sa panahon nga bugnaw ang klima ang mga ulo-ulo ug ang saha nga mga ulo-ulo kinahanglang ibutang diha sa uga, bugnawng dapit nga may temperatura nga labaw sa pagkayelo.

Sa dihang itanom, ang matag saha nga ulo-ulo manahon ug nipis nga mga dahon, ug sa kataposan sa panahon sa pagtubo, ang saha nga mga ulo-ulo mahimo nang gulang nga ulo-ulo. Kon kining mga ulo-ulo itanom sa sunod nga tingtanom, kini manglipang, nagapamulak nga gulang nga mga tanom.

Diha sa kasarangang mga klima, ang pagpananom mahimong magsugod sa sayo nga tingpamulak. Ang panahon sa pagpananom dili kaayo lisod diha sa mas init nga mga klima. Labing maayo nga ang saha nga mga ulo-ulo ug mga ulo-ulo itanom sa basabasa, medyo asidiko nga yuta. Kinahanglang itanom kini sa dapit nga makadawat kini ug daghang init, kay dili kaayo motubo ang mga gladiolus nga malamhongan.

Ang saha nga mga ulo-ulo mahimong isabod diha sa otso sentimetros nga tudling ug dayon tabonag yuta. Ang mga ulo-ulo, sa laing bahin, kinahanglang itanom sa giladmong 13 sentimetros. Aron dili magdasok diha sa tanaman sa balay, ang tungatungang gidak-ong mga ulo-ulo kinahanglang itanom mga otso sentimetros ang gilay-on sa matag usa ug ang dakodakong mga ulo-ulo itanom nga mga 13 sentimetros ang gilay-on sa matag usa. Kon maayong pagkahinlo ug pagkatanom ang imong mga ulo-ulo sa gladiolus, human sa pipila ka bulan, ikaw mabaslan ug nindot kaayo nga pasundayag​—ang mabulokon, madanihong katahom sa gladiolus.

[Hulagway sa panid 16]

Orchid Lace

[Hulagway sa panid 16, 17]

Coral Dream

Monet

Dream’s End

Sunsport

[Hulagway sa panid 17]

Pulchritude