Abono sa Dugo—Usa ka Taas nga Kasaysayan sa Panaglantugi

“Kon ang pulang mga selula sa dugo usa pa ka bag-ong tambal karong adlawa, lisod unta kaayo ang pagpalisensiya niana.”​—Dr. Jeffrey McCullough.

SA TINGTUGNAW sa 1667, usa ka buang nga bangis nga ginganlag Antoine Mauroy gidala kang Jean-Baptiste Denis, nga usa ka inilang doktor ni Haring Louis XIV sa Pransiya. Si Denis may labing maayong “tambal” alang sa kabuang ni Mauroy​—abono sa dugo sa baka, nga abi niyag may makapakalma nga epekto diha sa iyang pasyente. Apan wala kadto makaayo kang Mauroy. Tinuod, human sa ikaduhang abono, miarang-arang ang iyang kahimtang. Apan sa taudtaod ang kabuang sa Pranses misugmat na usab, ug siya namatay sa wala madugay.

Bisan pag sa ulahi natino nga si Mauroy namatay gayod gumikan sa pagkahilo sa arsenic, ang mga pag-eksperimento ni Denis sa dugo sa hayop mipukaw ug mainitong panaglantugi sa Pransiya. Sa kataposan, sa 1670 ang maong paagi sa pagtambal gidili. Sa ngadtongadto, ang Ingles nga Parliamento ug bisan ang papa nagdili usab niana. Ang abono sa dugo nahilubong sa kalimot sulod sa misunod nga 150 ka tuig.

Mga Kapeligrohan sa Kanhing Panahon

Sa ika-19 nga siglo, ang abono sa dugo nahibalik. Nanguna sa pagbanhaw niana mao ang usa ka Ingles nga obstetrisyan nga ginganlag si James Blundell. Tungod sa iyang mas maayong mga teknik ug modernong mga instrumento​—ug iyang pag-insistir nga dugo lang sa tawo ang gamiton​—si Blundell nagpabantog na usab sa abono sa dugo.

Apan niadtong 1873, si F. Gesellius, usa ka doktor nga Polako, nagpahinay sa pagkabanhaw sa abono tungod sa makalilisang nga diskobre: Kapin sa katunga sa mga abono nga gihimo misangpot sa kamatayon. Sa pagkahibalo niini, ang inilang mga doktor misugod pagsaway sa maong paagi sa pagtambal. Ang kabantog sa abono naawop na usab.

Dayon, niadtong 1878, usa ka doktor nga Pranses nga si Georges Hayem nakakompleto sa saline solution, nga gipatuo niya nga mahimong kapuli sa dugo. Lahi sa dugo, ang saline solution walay daotang mga epekto, dili motibuok, ug sayong ipadala. Hisabtan, ang saline solution ni Hayem makaylapong gigamit. Bisan pa niana, katingad-anan nga ang opinyon mipabor na usab sa dugo sa wala madugay. Ngano?

Niadtong 1900, ang Austrianong patologo nga si Karl Landsteiner nakadiskobre sa paglungtad  sa mga tipo sa dugo, ug iyang nasayran nga ang usa ka tipo sa dugo dili mobagay kanunay sa laing tipo. Dili katingad-anan nga daghan kaayong abono sa nangagi ang misangpot sa trahedya! Mahimo na kanang usbon karon, pinaagi lamang sa pagtinong ang tipo sa dugo sa tighatag mobagay sa iya sa dumadawat. Tungod sa maong kasayoran, ang pagsalig sa mga doktor sa abono napasig-uli​—nga tukma sa panahon alang sa Gubat sa Kalibotan I.

Abono sa Dugo ug Gubat

Panahon sa Gubat sa Kalibotan I, ang dugo walay tihiktihik nga giabono sa nasamdang mga sundalo. Siyempre, ang dugo daling motibuok, ug sa nangagi halos imposible gayong ipadala kana ngadto sa natad sa panggubatan. Apan sayo sa ika-20ng siglo, si Dr. Richard Lewisohn, sa Mount Sinai Hospital sa New York City, milampos sa pag-eksperimento sa usa ka kontra-panibuok nga gitawag ug sodium citrate. Kining makapaukyab nga kalamposan giisip nga milagro sa pipila ka doktor. “Kadto nahisamag ang adlaw gipaurong,” misulat si Dr. Bertram M. Bernheim, usa ka iladong doktor sa iyang adlaw.

Panahon sa Gubat sa Kalibotan II midako ang panginahanglan alang sa dugo. Ang publiko gimakmakan sa mga poster nga may mga panultihon nga sama sa “Paghatag ug Dugo Karon,” “Ang Imong Dugo Makaluwas Kaniya,” ug “Siya Mihatag sa Iyang Dugo. Ihatag ba Nimo ang Imoha?” Dako ang pagsanong sa awhag alang sa dugo. Panahon sa Gubat sa Kalibotan II, mga 13,000,000 ka yunit ang gidonar sa Tinipong Bansa. Gibanabana nga sa London kapig 68,500 ka galon ang natigom ug naapod-apod. Siyempre, ang abono sa dugo may  ubay-ubayng risgo sa panglawas, nga sa wala madugay nahimong matin-aw.

Sakit nga Dala sa Dugo

Human sa Gubat sa Kalibotan II, ang dagkong mga kauswagan sa medisina nagpaposible sa pipila ka operasyon nga sa nangagi dili mahanduraw. Busa, ang bilyonbilyong-dolyar-matag-tuig nga tibuok-kalibotang industriya mitungha aron isuplay ang dugo alang sa mga abono, nga giisip na sa mga doktor ingong naandang paagi sa operasyon.

Sa wala madugay, hinunoa, ang kabalaka bahin sa sakit nga nalangkit sa abono nadayag. Pananglitan, panahon sa Koreanong Gubat, duolag 22 porsiyento niadtong nakadawat ug abono sa plasma nataptan sa hepatitis​—halos triple sa proporsiyon panahon sa Gubat sa Kalibotan II. Pag-abot sa katuigang 1970, ang U.S. Centers for Disease Control nagbanabana nga ang gidaghanon sa mga namatay gumikan sa langkit-sa-abono nga hepatitis maoy 3,500 sa usa ka tuig. Ang uban nagbanabana nga ang gidaghanon maoy napulo ka pilong mas taas.

Tungod sa mas maayong pagsusi ug mas maampingong pagpili sa mga tigdonar, ang gidaghanon sa mga kaso sa pagtakod sa hepatitis-B mius-os. Apan unya ang usa ka bag-o ug usahay makapatayng matang sa kagaw​—ang hepatitis C​—grabeng nangdaot. Gibanabanang upat ka milyong Amerikano ang natakdan sa kagaw, nga ang ginatos ka libo kanila maoy gumikan sa abono sa dugo. Itugot nato, ang estriktong pagsusi sa ngadtongadto nakapaus-os sa kaso sa hepatitis C. Sa gihapon, ang pipila nahadlok nga mogimaw ang bag-ong mga kapeligrohan ug hisabtan lamang sa dihang ulahi na kaayo kana.

Laing Eskandalo: Dugong Natakdan sa HIV

Sa katuigang 1980, nadiskobrehan nga ang dugo mahimong matakdan ug HIV, ang kagaw nga mosangpot sa AIDS. Sa sinugdan, ang mga bangko sa dugo ngil-aran sa paghunahuna nga basin natakdan ang ilang suplay. Daghan kanila sa sinugdan nagduhaduha sa hulga sa HIV. Sumala kang Dr. Bruce Evatt, “kadto nahisamag may nasalaag gikan sa desyerto ug miingon, ‘Nakakita akog dili taga-Yuta.’ Namati sila, apan wala gayod sila motuo niana.”

Bisan pa niana, sa sunodsunod nga mga nasod nahitabo ang mga eskandalo nga nagyagyag sa dugong natakdan ug HIV. Gibanabana nga sa Pransiya, tali sa 6,000 ug 8,000 ka tawo ang natakdan ug HIV pinaagi sa abono nga gidapat tali sa 1982 ug 1985. Ang abono sa dugo gipasanginlan sa 10 porsiyento sa mga impeksiyon sa HIV sa tibuok Aprika ug alang sa 40 porsiyento sa mga kaso sa AIDS sa Pakistan. Karong adlawa, tungod sa mas maayong pagsusi, ang pagpasa sa HIV pinaagi sa abono sa dugo talagsa ra diha sa sapiang kanasoran. Bisan pa niana, ang maong pagpasa nagpadayong usa ka suliran diha sa kabos nga kanasoran nga kulang sa mga proseso sa pagsusi.

Hisabtan, sa katuigang bag-o pa may midakong interes diha sa walay-dugo nga pagpanambal ug operasyon. Apan kini ba dili-peligroso nga kapuli?

[Kahon sa panid 6]

Mga Abono sa Dugo​—Walay Medikal nga Batakan

Kada tuig sa Tinipong Bansa lamang, kapig 11,000,000 ka yunit sa pulang mga selula ang iabono sa 3,000,000 ka pasyente. Tungod nianang dakong gidaghanon, ang usa magtuo nga adunay estriktong batakan taliwala sa mga doktor bahin sa pag-abono ug dugo. Ugaling lang, ang The New England Journal of Medicine nag-ingon nga katingad-anan nga adunay diyutayng impormasyon “sa paggiya sa mga desisyon bahin sa mga abono.” Sa pagkatinuod, adunay dakong panagsumpakiay diha sa pag-abono, dili lamang bahin sa kon unsay tukmang iabono ug kon unsa ka daghan kondili bahin usab sa kon idapat ba gayod ang abono. “Ang pag-abono nagdepende sa doktor, dili sa pasyente,” matod sa medikal nga magasing Acta Anæsthesiologica Belgica. Sa pagtagad sa kasayoran sa itaas, dili katingad-anan nga usa ka pagtuon nga gipatik diha sa The New England Journal of Medicine nakadiskobre nga “ang gibanabanang 66 porsiyento sa mga abono gidapat sa dili angay nga paagi.”

[Mga hulagway sa panid 5]

Panahon sa Gubat sa Kalibotan II midako ang panginahanglan alang sa dugo

[Credit Lines]

Imperial War Museum, London

Mga hulagway sa U.S. National Archives