Ang Bibliya—Kasaligang Tinubdan sa Kamatuoran
Sa tibuok kasaysayan, ang mga tawo nga lainlaig kagikan nag-isip sa Bibliya ingong kasaligang tinubdan sa kamatuoran. Milyonmilyon karon ang nagsunod sa mga pagtulon-an niini. Pero para sa uban, ang Bibliya naundag dili tinuod nga mga estorya o dili na praktikal. Unsay imong hunahuna? Tinuod kaha ang giingon sa Bibliya?
KON NGANONG MAKASALIG KA SA BIBLIYA
Unsaon nimo pagseguro nga makasalig gyod ka sa Bibliya? Sa pag-ilustrar: Kon ang imong higala kanunayng nagsultig tinuod nimo sa daghang katuigan, makaingon gyod ka nga kasaligan siya. Ang Bibliya ba kanunayng nagsultig tinuod, samag kasaligang higala? Matikdi ang pipila ka pananglitan.
Matinud-anon ang mga Magsusulat
Ang mga magsusulat sa Bibliya matinud-anon kaayo, nga sagad ilang isulat ang ilang mga sayop ug kapakyasan. Pananglitan, gisulat ni propetang Jonas ang iyang pagkadili-masinugtanon. (Jonas 1:1-3) Gani, diha sa kataposang bahin sa iyang basahon, gisulti niya kon giunsa siya pagbadlong sa Diyos, pero wala na niya hisgoti ang iyang positibong sanong aron dili siya dayegon. (Jonas 4:1, 4, 10, 11) Ang pagkamatinud-anon sa tanang magsusulat sa Bibliya nagpakita nga importante kanila ang kamatuoran.
Tinuod ug Praktikal ang mga Tambag
Ang Bibliya ba kanunayng naghatag ug mapuslanong tambag bahin sa adlaw-adlawng pagkinabuhi? Oo. Pananglitan, matikdi kon unsay giingon sa Bibliya bahin sa pagbaton ug maayong relasyon sa uban: “Buhata sa uban ang tanan nga gusto ninyong buhaton nila kaninyo.” (Mateo 7:12) “Ang kalmadong tubag makawala sa kapungot, apan ang sakit nga pulong makahaling sa kasuko.” (Proverbio 15:1) Oo, ang mga tambag sa Bibliya tinuod ug praktikal gihapon bisag dugay na kining gisulat.
Tukma kon Bahin sa Kasaysayan
Daghan ang nadiskobrehan sa mga arkeologo nga nagpamatuod nga naglungtad ang mga tawo ug lugar nga gihisgotan sa Bibliya ug tinuod ang mga panghitabo nga narekord niini. Pananglitan, matikdi ang ebidensiya bisan sa usa ka gamayng detalye diha sa Bibliya. Kini naghisgot nga sa panahon ni Nehemias, ang mga taga-Tiro (mga Fenicianhon nga gikan sa Tiro) nga namuyo sa Jerusalem “nagdalag mga isda ug lainlaing klase sa mga tinda.”—Nehemias 13:16.
Duna bay ebidensiya nga makasuportar sa maong teksto sa Bibliya? Oo. Ang mga arkeologo nakakubkob sa Israel ug mga produkto nga gikan sa Fenicia, nga nagpasabot nga nagnegosyohanay kining duha ka karaang nasod. Dugang pa, didto sa Jerusalem, dunay nakubkobang mga isda nga gikan sa Mediteranyo. Nagtuo ang mga arkeologo nga ang maong mga isda gikan pa sa layong lugar nga gidala sa mga negosyante. Human maanalisar ang ebidensiya, usa ka eskolar mihinapos: “Katuohan gyod ang giingon sa Neh[emias] 13:16 nga ang mga taga-Tiro nagbaligyag isda sa Jerusalem.”
Tukma kon Bahin sa Siyensiya
Ang pangunang gihisgotan sa Bibliya maoy bahin sa relihiyon ug kasaysayan. Pero kini tukma sab kon maghisgot bahin sa siyensiya. Matikdi kining usa ka pananglitan.
Mga 3,500 ka tuig kaniadto, ang Bibliya naghisgot nga ang yuta walay gibitayan. (Job 26:7) Dako kaayo ni nga kalainan gikan sa mga patuotuo nga ang yuta naglutaw sa tubig o nagpatong sa higanteng bao. Mga 1,100 ka tuig human masulat ang basahon sa Job, ang mga tawo nagtuo gihapon nga imposibleng walay gibitayan ang yuta, kay para nila kinahanglan nga naa niy gipatongan o gibitayan. Pero pagka-1687, sa miaging 300 ka tuig, gipatik ni Isaac Newton ang iyang research bahin sa grabidad ug gipatin-aw nga ang yuta nagsubay sa orbit pinaagi sa dili makitang puwersa. Ang pagkadiskobre niini nagpamatuod nga tukma ang giingon sa Bibliya kapig 3,000 ka tuig una pa niana.
Tukma kon Bahin sa mga Tagna
Unsa ka tukma ang mga tagna sa Bibliya? Matikdi kining usa ka pananglitan: Ang tagna ni Isaias bahin sa pagkapukan sa Babilonya.
Ang Tagna: Mga 732 B.C.E., nahuman ni Isaias ug sulat ang iyang tagna. Siya mitagna nga ang Babilonya—nga niadtong tungora wala pa mahimong kaulohang siyudad sa gamhanang imperyo—mapukan ug sa ngadtongadto dili na pagapuy-an. (Isaias 13:17-20) Ginganlan pa gani ni Isaias ang tawo nga mopukan niini—si Ciro. Gihisgotan sab ni Isaias ang estratehiya ni Ciro, nga miingon nga ang kasubaan iyang “pamalhon.” Ug iyang gitagna nga ang mga ganghaan sa siyudad mapasagdang bukas.—Isaias 44:27–45:1.
Ang Katumanan: Mga 200 ka tuig human sa tagna ni Isaias, usa ka Persianhong hari ang miatake sa Babilonya. Ang iyang ngalan? Ciro. Tungod kay lig-on kaayog depensa ang Babilonya, midesisyon si Ciro nga ipatipas ang tubig sa Suba sa Euprates, nga nagaagos palibot sa siyudad. Iyang gipakalot ug kanal ang iyang mga sundalo aron motipas ang tubig padulong sa kalamakan (marshland). Mimabaw ang tubig sa suba kutob sa paa, maong ang mga sundalo ni Ciro nakatabok sa suba, nga nagaagos kilid sa paril sa siyudad. Makapatingala nga napasagdang bukas sa mga Babilonyanhon ang mga ganghaan nga nag-atubang sa suba! Ang mga sundalo ni Ciro misulod sa Babilonya agi sa bukas nga mga ganghaan ug gipukan kini.
Pero komosta ang usa pa ka detalye sa tagna, nga ang Babilonya dili na pagapuy-an? Sa gatosan ka katuigan, may mga tawo gihapong namuyo didto. Pero karon, ang kagun-oban sa Babilonya—duol sa Baghdad, Iraq—nagpamatuod nga ang tagna bug-os gayod nga natuman. Oo, ang Bibliya kasaligan gayod kon maghisgot bahin sa umaabot nga mga hitabo.
Basin Ganahan Pod Ka
PAGMATA!
Ang Babilonya sa Kasaysayan sa Bibliya
Nganong talagsaon ang tagna sa Diyos bahin sa pagkalaglag sa Babilonya?
PAGMATA!
Mga Katarongan Kon Nganong Kasaligan ang Bibliya—Tukma Kon Bahin sa Siyensiya
Ang Bibliya dili usa ka basahon sa siyensiya, apan tukma ba kini kon bahin sa siyensiya?
