Usa ka Basahon nga Gidaot

“Ang doktrina bahin sa dobleng pagbiyo sa yuta libot sa tuyokan niini ug libot sa adlaw maoy bakak, ug bug-os nga nahasupak sa Balaang Kasulatan.” Kanay gipahayag sa Kongregasyon sa Indise sa Iglesya Romana Katolika diha sa usa ka dekreto sa 1616.1 Ang Bibliya tinuod bang supak sa siyentipikanhong mga kamatuoran? O gidaot ba kini?

SA TINGTUGNAW sa 1609/10, si Galileo Galilei mipunting sa iyang bag-ong ginamang teleskopyo ngadto sa kalangitan ug nakadiskobreg upat ka bulan nga nagbiyo sa planetang Jupiter. Ang iyang nakit-an nakagun-ob sa pagtuo niadto nga ang tanang butang sa kalangitan nagbiyo gayod sa yuta. Sayosayo niana, sa 1543, ang Polakong astronomong si Nicolaus Copernicus nangagpas nga ang mga planeta nagbiyo libot sa adlaw. Gipamatud-an ni Galileo nga kadto maoy siyentipikanhong kamatuoran.

Bisan pa niadto, para sa Katolikong mga teologo kadto maoy bakak. Ang iglesya dugay nang nagtuo nga ang yuta mao ang sentro sa uniberso.² Ang maong pagtuo gipasukad sa literal nga interpretasyon sa kasulatan nga naghulagway sa yuta ingong dili matarog “diha sa mga patukoranan niini, nga dili matarog hangtod sa kahangtoran.” (Salmo 104:​5, The Jerusalem Bible) Sa gipatawag sa Roma, si Galileo miatubang sa Inkwisisyon. Kay gisakitsakit ug maayo, napugos siya pagbakwi sa iyang mga kaplag, ug iyang gigugol ang nahibilin niyang kinabuhi nga piniriso sulod sa balay.

Sa 1992, mga 350 ka tuig tapos sa kamatayon ni Galileo, ang Iglesya Katolika sa kataposan miangkon nga siya husto diay.³ Apan kon husto si Galileo, nan sayop ba ang Bibliya?

Pagkaplag sa Tinuod nga Kahulogan sa mga Teksto sa Bibliya

Si Galileo nagtuo nga tinuod ang Bibliya. Sa dihang ang iyang siyentipikanhong mga diskobre misupak sa interpretasyon niadto sa pila ka bersikulo sa Bibliya, nangatarongan siya nga ang mga teologo wala makasabot sa tinuod nga kahulogan sa mga kasulatan. Kon buot sabton, “ang duha ka kamatuoran dili gayod mahimong magsumpakiay,” siya misulat.⁴ Iyang gipaila nga ang tukmang mga termino sa siyensiya wala masumpaki sa ordinaryong mga pulong sa Bibliya. Apan ang mga teologo wala makombinsir. Sila mipugos nga ang tanang pahayag sa Bibliya mahitungod sa yuta kinahanglang sabton nga literal. Ingong sangpotanan, dili lamang nga ilang gisalikway ang mga diskobre ni Galileo apan wala usab sila makasabot sa tinuod nga kahulogan sa maong mga pahayag sa Kasulatan.

Sa tinuoray, ang sentido komon angay nga magtug-an kanato nga inighisgot sa Bibliya sa “upat ka suok sa yuta,” kini wala magkahulogan nga gisabot sa mga magsusulat sa Bibliya nga ang yuta sa literal eskinado. (Pinadayag 7:1) Ang Bibliya gisulat diha sa pinulongan sa ordinaryong mga tawo, nga sagad nagagamit sa dayag nga mga pasumbingay. Busa inighisgot niini nga ang yuta adunay “upat ka suok,” lig-ong “patukoranan,” “mga tungtonganan,” ug “batong pamag-ang,” ang Bibliya wala maghatag ug siyentipikanhong kabatbatan sa yuta; dayag nga kini nagagamit ug metapora  o pagtandi, sama sa atong kanunayng ginabuhat sa adlaw-adlawng pakigsulti. a​—Isaias 51:​13; Job 38:6.

Sa iyang librong Galileo Galilei, ang biograpo nga si L. Geymonat miingon: “Ang kortog-hunahuna nga mga teologo nga buot maglimite sa siyensiya pinasukad sa pangatarongang biblikanhon aktuwal nga nagdaot sa Bibliya mismo.”⁵ Kana ilang gibuhat gayod. Sa pagkatinuod, ang interpretasyon sa mga teologo sa Bibliya​—dili ang Bibliya mismo​—ang nagbutang ug di-makataronganong mga limitasyon sa siyensiya.

Sa susama, ang relihiyosong mga pundamentalista karong adlawa nagtuis sa Bibliya sa dihang sila mopugos nga ang yuta nalalang sa unom ka tag-24-oras nga mga adlaw. (Genesis 1:​3-31) Ang maong pagtuo wala mahiuyon sa siyensiya ni sa Bibliya. Sa Bibliya, sama sa adlaw-adlawng sinultihan, ang pulong “adlaw” maoy mapailin-ilinong termino, nga nagpahayag ug lainlaing mga gitas-on sa panahon. Sa Genesis 2:​4, ang tanang unom ka adlaw sa paglalang gihisgotan ingong usa ka masakopon-sa-tanan nga “adlaw.” Ang Hebreohanong pulong nga gihubad nga “adlaw” diha sa Bibliya mahimong magpasabot lamang nga “hataas nga panahon.”⁶ Busa, walay Biblikanhong katarongan sa pagpugos nga ang mga adlaw sa paglalang maoy tag-24 oras ang matag usa. Tungod sa pagtudlog lahi niana, ang mga pundamentalista nagdaot sa Bibliya.​—Tan-awa usab ang 2 Pedro 3:8.

Sa tibuok kasaysayan, ang mga teologo sagad nagtuis sa Bibliya. Tagda ang pipila ka laing paagi nga ang mga relihiyon sa Kakristiyanohan nagdaot sa ginaingon sa Bibliya.

Gidaot sa Relihiyon

Ang mga buhat niadtong nag-ingon nga ilang ginasunod ang Bibliya sagad nagdaot sa dungog sa basahon nga gipangangkon nila nga gitahod. Ang giingong mga Kristohanon nag-ula sa dugo sa usag usa diha sa ngalan sa Diyos. Bisan pa niana, ang Bibliya nagtambag sa mga sumusunod ni Kristo nga “maghigugmaay sa usag usa.”​—Juan 13:​34, 35; Mateo 26:52.

Gitikasan sa pipila ka klerigo ang ilang mga panon, nga sa maulog-ulogon nagkuha sa hinagoan-kaayong salapi gikan kanila​—nga lahi gayod sa Kasulatanhong sugo: “Nakadawat kamo nga walay bayad, panghatag nga walay bayad.”​—Mateo 10:​8; 1 Pedro 5:​2, 3.

Tin-aw, ang Bibliya dili mahukman pinasukad sa mga pulong ug sa binuhatan niadtong nagkutlo lamang niana o nangangkon nga nagkinabuhi nga uyon niana. Busa ang usa ka tawong liberal-ug-panghunahuna basin buot mosusi sa iyang kaugalingon kon unsa gayod ang Bibliya ug kon nganong kini maoy talagsaong basahon.

[Footnote]

[Hulagway sa panid 4]

Duha sa mga teleskopyo ni Galileo

[Hulagway sa panid 5]

Si Galileo nga nag-atubang sa iyang mga inkwisitor