Nalisanga Ifintu Ifisuma Ifingi

Abashimika ili lyashi ni ba Arthur Bonno

MU 1951, ine no mwina mwandi Edith twali pa kulongana kwa citungu ilyo twaumfwile babilisha ukuti kwalaba ukukumana uko bonse abengatemwa ukubombako bumishonari bengasangwako.

Naebele Edith ati: “Natuleya tuyeumfwako!”

Edith atile: “Arthur, ifwe te kuti tube bamishonari!”

Namwebele ukuti “Edith tiye tumfweko fye.”

Pa numa ya kukumana, balitupeele amaformu ya kwipushishapo ukusangwa kwi Sukulu lya Gileadi.

Nakoseleshe Edith nati: “Natwisushishe amaformu.”

Edith atile: “Arthur, inge ndupwa shesu?”

Ilyo papitile umwaka umo na hafu pa numa ya kulongana, twasangilwe kwi Sukulu lya Gileadi kabili pa numa batutumine ku Ecuador, ku South America.

Nga fintu mwingamona mu fyo twalanshenye no mwina mwandi pali kulya kulongana, kale nalekosapo sana pa fintu mpaka ico ndefwaya cacitika, kabili naishibe ukuti te kuti tufilwe ukucita icili conse ico tulefwaya. Lelo Edith ena ali uwanakilila kabili uwafuuka. Ilyo ali umwaice mwi tauni linono ilitwa ati Elizabeth, ku Pennsylvania, ku U.S.A., uko akuulile, tabalile afuma pa ng’anda no kuyaikala ukutali nelyo ukumonapo umuntu uwa ku calo cimbi. Kanshi calyafishe ukusha ulupwa lwakwe. Nalyo line alisumine no mutima onse ukuyabombela ku calo cimbi. Mu 1954 twafikile ku Ecuador kabili e ko tubomba bumishonari ukufika lelo. Mu myaka twaikala kuno, twalisanga ifintu ifisuma ifingi. Bushe kuti mwatemwa ukwishiba ifisuma fimo pali fi?

Ifisuma Ifyo Twibukisha

Pa kubala batwebele ukuyabombela mu Quito, umusumba ukalamba mu Ecuador, uwabela mu Mpili sha Andes. Twaendele inshiku shibili mwi shitima na mu cimbayambaya ukufuma mu musumba wa Guayaquil uwabela mu lulamba pa kuyafika mu Quito. Pali ino nshita indeke yendapo fye amamineti 30! Twali-ipakishe ukubombela mu Quito  pa myaka ine. Lyena mu 1958, kwali icisuma na cimbi icacitike: Batwebele ukutendeka ukubombela mu muputule.

Pali ilya nshita mu calo conse mwali fye imiputule ibili iinono. Twaletandalila ifilonganino e lyo pa nshita imo ine twaleya na mu kushimikila pa milungu iingi mu matauni ayanono umushali ba Nte. Muli filya fifulo, twaleikala mu miputule iinono sana iishakwete mawindo, kabili mwaleba fye ubusanshi epela. Twalesenda icibokoshi umo twalebika icitofu ca parafini, pani, imbale ne beseni lya kusambilamo, insalu sha kulaalapo, isumbu lya kuicingilila kuli bamung’wing’wi, ifya kufwala, inyunshipepala sha kale, e lyo ne fintu fimbi. Twalebomfya inyunshipepala ukushinka pa fipunda mu fibumba pa kuti bakoswe belaingila.

Nangu ca kutila muli ilya miputule mwaleba umwafiita kabili tamwaweme ukwikala, tulebukisha ifisuma ifyo twalelanshanya inshita ya bushiku ninshi natwikala pa busanshi tulelya ne fya kulya ifyayanguka ifyo twaleipikila pa citofu ca parafini. Apo naletemwa ukulanda ifintu ukwabula ukutontonkanyapo, limo nga natwikala mu ng’anda umwina mwandi alecinkulako mu mucinshi ifyo mfwile ukulanda kuli bamunyinefwe nga twabatandalila. Nalekutika nga ancinkulako, kabili ici calengele ndekoselesha sana bamunyinefwe. E lyo nga nalanda ifibi pa muntu umbi, umwina mwandi talepoosapo icili conse. E ico nalisambilile ukulanda ifisuma pa ba bwananyina. Lelo ilingi line twalelanda pa fyo twalesambilila mu fipande fya mu Ulupungu lwa kwa Kalinda e lyo na pa fisuma ifyalecitika mwi bala ubo bwine bushiku. Kwali ifisuma ifingi ifyalecitika ilyo twaleshimikila!

Ifyo Twasangile Carlos

Mwi tauni lya Jipijapa, ku masamba ya Ecuador, kwali abatupeele ishina lya muntu uwalefwaya ukwishiba icine, Carlos Mejía, lelo tabatwebele uko aleikala. Ilyo twafumine mu muputule wesu lulya lucelo, tatwaishibe ukwa kwambila ukumufwaila, lelo twatendeke fye ukumufwaila ukuli konse. Mu musebo twapitile mwali ifilindi ifingi umwali amatipa pantu imfula yalilokele sana ubushiku bwafumineko. Nali pa ntanshi tuleya no mwina mwandi ilyo naumfwile fye apunda mwenso mwenso ati: “Arthur!” Ilyo naloleshe ku numa, namwene fye Edith naibila ukufika mu makufi mu matipa ayafiita. Icacitike calindetele inseko ica kuti pa menso yakwe apakanamoneka ukuti alefwaya ukulila, nga nalimusekele.

Nalimutintile ukufuma muli yalya matipa, lelo insapato shakwe shalishele mu matipa. Kwali umulumendo no mukashana abaletutamba, e ico nabebele ati, “Nga mwamfumishako insapato mu matipa, nalamupeela indalama.” Tapakokwele, balifumishe insapato, lelo Edith alekabila ukusamba. Nyina wa aba bana alimwene ifyacitike kabili alitwitile mu ng’anda no kupeela Edith amenshi ya kusamba ku moolu e lyo abana bakwe balemuwamisha insapato. Ilyo tushilaya, kwali icintu icisuma icacitike. Naipwishe nyina wa aba bana nga alishibe uko twingasanga Carlos Mejía. Pa kwasuka alipapile ilyo atile: “E balume bandi.” Twalitendeke ukusambilila Baibolo, kabili mu kuya kwa nshita ulupwa lonse lwalibatishiwe. Pa numa ya myaka iingi, ba Carlos, abena mwabo, na bana babo babili baishileba bapainiya baibela.

Imyendele Tayayangwike, Lelo Abantu Bali ne Cileela

Twalekwata amafya mu myendele ilyo twali mu muputule. Twalebomfya amabasi, amashitima, ifimbayambaya, amato, no tundeke utunono. Bushiku bumo ifwe, na ba John McLenachan, abali bakangalila ba citungu, na bena mwabo ba Dorothy, twaile mu kushimikila ku mishi iyali mupepi no mupaka wa Colombia na Ecuador, uko abantu baleipaya sana isabi. Twaendele mu bwato ubunono ubwakwete injini. Ifisabi ifikalamba sana ifyali ubukulu ngo bwato bwesu fyale-enda mu menshi mu mbali fye ya bwato twalimo! Na kooba wa bwato twanininemo uwali uwalamuka  sana alitiinine ukumona filya ifisabi ifikalamba kabili bwangu bwangu alipindulwile ubwato no kutendeka ukulaendela mupepi na ku lulamba.

Amafya twalekwata mu mulimo wa mu muputule yali ayanono nga kuyalinganya ku fisuma twasangile. Twalishibe bamunyinefwe abengi aba cilela. Ilingi line indupwa twaleikala nasho shalefwaisha sana ukuti ifwe tulelya imiku itatu mu bushiku bumo, ilyo bena balelya fye umuku umo. Limo baleleka ifwe twalala pa busanshi nga bakwata fye bumo e lyo bena balala pa nshi. Umwina mwandi atemenwe ukusosa ati, “Aba bamunyinefwe na bankashi balenga ndemona ukuti ifyo tukabila mu bumi, finono sana.”

“Tatwakaane”

Mu 1960, icintu icisuma na cimbi calitucitikile. Balitwitile ukuya mu kubombela pa musambo ku Guayaquil. Ine nalebombela pa musambo, e lyo Edith ena aleya mu kushimikila ne cilonganino icali mupepi. Nalemona kwati nshafikapo ukubomba incito ya mu ofeshi, lelo nga filya pa AbaHebere 13:21 palanda, Lesa alatupangasha ‘na conse icisuma pa kuti tulecita ukufwaya kwakwe.’ Pa numa ya myaka ibili, balinjitile ukusangwa kwi Sukulu lya Gileadi pa myeshi 10 ku Bethel ya mu Brooklyn, ku New York. Pali iyi nshita, bankashi tabalebasuminisha ukuya na bena mwabo. Umwina mwandi alipokelele kalata ukufuma ku Brooklyn umo bamwebele ukuti atontokanyepo sana nga kuti asumina ukushala eka pa myeshi 10.

Edith alibweseshe ilya kalata no kubeba ati: “Ukwabula no kutwishika tacakanguke ukushala neka, lelo twalishiba ukuti Yehova akatwafwa mu mafya yonse ayo twingakwata. . . . Tatulefwaya ukukaana umulimo uuli onse uo twapeelwa nelyo ishuko ilili lyonse ilingalenga twabomba bwino imilimo twapeelwa.” Ilyo nali ku Brooklyn, nalepokelela kalata ukufuma ku mwina mwandi cila mulungu.

Twalibombele Pamo na Basumina Banensu aba Cishinka

Mu 1966, pa mulandu wa kulwalilila, ine na Edith twalibwelele ku Quito, uko twailetendeka ukubomba bumishonari na kabili no kubombela pamo na bamunyinefwe ne nkashi aba kulya. Bali aba cishinka icine cine!

Nkashi umo uwa citetekelo aupilwe ku mwaume uushali Nte, uwalemupuma sana. Bushiku bumo ulucelo, pa 06:00 hrs. umuntu umo alitutumine foni no kutweba ati nkashi yesu nabamupuma na kabili. Nabutukile ku ng’anda ya kwa nkashi. Ilyo nafikile, nalipapile sana ifyo namwene. Nasangile nalaala ninshi nafimba ali ne filonda umubili onse. Umwina mwakwe amupumine ne cimuti mpaka cakontoka. Ilyo nabweleleko ku ng’anda inshita imbi nalisangile umulume wakwe no kumweba ukuti ico acitile tacaweme. Alipapeete no kulomba ubwelelo.

Muli ba1970, natendeke ukumfwa bwino kabili twabwelele mu mulimo wa kwenda. Twalefika na mu musumba wa Ibarra. Ilyo twaile muli ulya musumba ku kupwa kwa ba1950, mwali fye ba Nte babili, umo ali ni mishonari e lyo umo ni munyina wa kulya  kwine. Kanshi twalefwaisha sana ukwishiba abapya abengi abatendeke ukulongana.

Pa kulongana kwa kubalilapo, Munyinefwe Rodrigo Vaca aile pa cisebele no kulanda ilyashi ilyakwete ifipusho ne fyasuko. Nga aipusha icipusho, mu nshita ya kwimya amaboko, abali mwi bumba balepunda ati: “Yo, yo!” (e kutila “Ine, ine!”) Twaliloleshenye na Edith pantu twalipapile. Mu mutima natile: ‘Finshi filecitika muno.’ Baishiletulondolwela ukuti Munyinefwe Vaca uwaletungulula, ali ni mpofu lelo aleishiba aba mu cilonganino nga aumfwa amashiwi yabo. Ni kacema uwaishiba sana impaanga shakwe! Ici calengele twibukishe amashiwi ya kwa Yesu ayaba pali Yohane 10:3, 4, 14 apo alandile pa Mucemi Musuma na pa mpaanga ukuti shalishibana bwino sana. Pali lelo mu Ibarra mwaba ifilonganino 6 ifya ciSpanish, ne ca mu lulimi lwa Quichua, e lyo ne ca lulimi lwa bacibulu. Munyinefwe Vaca alitwalilila ukubomba bueluda na bupainiya bwaibela muli bucishinka. *

Ndatasha Yehova pa Busuma Bwakwe

Mu 1974, twalimwene ubusuma bwa kwa Yehova na bumbi ilyo batwitile ukubwelela pa Bethel, apo napeelwe umulimo wa bwangalishi na pa numa nalisalilwe ukuba mu Komiti wa Musambo. Pa kubala Edith alebombela mu kichini, e lyo pa numa atampile ukubombela mu ofeshi, ukusakamana bakalata, kabili e mulimo abomba ukufika na lelo.

Pa myaka iingi iyapita, twaliba ne nsansa ukupokelela bamishonari abapita mwi Sukulu lya Gileadi, abalenga ifilonganino umo balebombela ukukosa mu kupepa no kucincila mu kubombela Lesa. Tulakoseleshiwa sana na kuli bamunyinefwe ne nkashi abafuma mu fyalo ukucila pali 30 abaisa mu kubombela mu calo cesu. Ukuipeelesha kwabo kulatukosha sana! Bamo balishitishe amayanda yabo na makwebo pa kuti bese kuno ku kubombela mu fifulo umo bakabila ba mbila nsuma bashafula. Balishita imyotoka sha kubomfya pa kushimikila mu fifulo fya mutali, balipanga ifilonganino ifipya, kabili balafwilishako na mu makuule ya Mayanda ya Bufumu. Bankashi abengi abashimbe balisa mu kubomba bupainiya ukufuma ku fyalo fimbi, kabili balabombesha icine cine!

Nga fintu mwamona, nalisanga ifintu ifisuma ifingi nga nshi mu myaka yonse nabombela Lesa. Icikalamba pali ici ni bucibusa bwandi na Yehova. E lyo kabili ndatasha ukuti Yehova alimpeela ‘uwa kungafwa.’ (Ukute. 2:18) Nga natontonkanya pa myaka 69 iyo ine no mwina mwandi Edith twabombela pamo, ndebukisha amashiwi yaba pa Amapinda 18:22, ayatila: “Bushe umuntu nasanga umukashi umusuma? Uyo muntu nasanga icisuma.” Ndomfwa bwino ukubombela pamo na Edith. Alingafwa mu fintu ifingi. Na banyina bene alebasakamana sana. Ukutula apo twaishiile mu Ecuador ukufika mu 1990 ilyo banyina bafwile ninshi bali ne myaka 97, umwina mwandi alebatumina amakalata cila mulungu.

Ndi ne myaka 90 na Edith ali ne myaka 89. Tulomfwa bwino ukuti twalyafwa abantu mupepi na 70 ukwishiba Yehova. Caliwama ukuti twalisushishe yalya maformu ya kwipusha ukuya ku Gileadi imyaka 60 iyapita. Ici cintu calenga twakwata ifisuma ifingi mu bumi bwesu.

[Futunoti]

[Icikope pe bula 29]

Ninshi tuli mu New York mu 1958, mu Yankee Stadium na bamishonari bamo abo twali nabo mu kalashi lya Gileadi

[Icikope pe bula 31]

Tuletandalila ulupwa lumo ulwa Bwina Kristu ilyo twali mu mulimo wa kwenda, mu 1959

[Icikope pe bula 32]

Pa musambo mu Ecuador, mu 2002