Rebeka—Umwanakashi Wacincila Uwaletiina Lesa

TUTILE mulesalila umwana wenu umukashi. Muntu wa musango nshi mwingasala? Afwile ukuba shani? Bushe kuti mwafwaya umwanakashi uwayemba icata, uwa mano, uwa cikuuku nelyo uwacincila? Nelyo bushe intanshi kuti mwafwayako ifintu fimbi?

Abrahamu alisakamikwe. Yehova alaile ukuti amapaalo yali no kwisa ku bufyashi bwakwe ukupitila mu mwana wakwe Isaki. Apa twatendekela ili lyashi, ni palya Abrahamu ali umukote, lelo umwana wakwe ninshi acili umushimbe. (Ukutendeka 12:1-3, 7; 17:19; 22:17, 18; 24: 1) Apo aya mapaalo yali no kukuma Isaki pamo no ukaba umukashi wakwe e lyo na bana bakakwata, Abrahamu atendeka ukufwaya umwanakashi walinga ku kuba umukashi wa kwa Isaki. Uyu mwanakashi afwile ukuba umubomfi wa kwa Yehova. Apo mu Kanaani umo Abrahamu ekala tamuli umwanakashi uubombela Yehova, Abrahamu ali no kufwaya mwanakashi kumbi. Mu kulekelesha umwanakashi wasalwa ni Rebeka. Bamusanga shani? Bushe ni kapepa? Cinshi twingasambililako kuli Rebeka.

Ukufwaya Umwanakashi Walinga

Abrahamu atuma umubomfi wakwe umukalamba. Uyu afwile ali ni Eliesere. Atumwa ukutali ku Mesopotamia ku kusala umukashi wa kwa Isaki ukufuma mu lupwa lwa kwa Abrahamu. Aba na bo balapepa Yehova. Uyu mulandu naukakala nga nshi ica kuti Eliesere bamulenga ukulapa ukuti takafumye umukashi wa kwa Isaki mu Kanaani. Uku kupamfya kwa kwa Abrahamu ukwa kuti umukashi wa kwa Isaki  ekafuma mu Kanaani kuli ukwacindama.—Ukutendeka 24:2-10.

Pa numa ya kuya ku musumba ukwikala ba lupwa lwa kwa Abrahamu, Eliesere atwala ingamali shakwe 10 ku cishima. Elenganyeni ifilecitika! Cili cungulo, kabili Eliesere alepepa ukuti: “Moneni, njiminine pa kamfukumfuku ka menshi; kabili abana banakashi ba bakaaya balafumina ku kutapa amenshi. Nomba muleke umukashana uo nalati kuli wene, Shi isha umutondo obe, no kuleka nwepo; na o alati, Nwenipo, ne ngamali shenu na sho ndeshinwensha—muleke wene abe uo mwalingilo mubomfi wenu Isaki.”—Ukutendeka 24:11-14.

Nge fyo mwanakashi onse kulya afwile aishiba, ingamali iili ne cilaka kuti yanwa amenshi ayengi ukufika kuli balita 100. E co umwanakashi uwaipeelesha ukunwensha ingamali 10, alingile ukuipekanya ukubombesha. Ukubomba uyu mulimo ilyo bambi baletambako fye ukwabula ukumwafwako, kuti kwalanga ukutila uyu mwanakashi wa maka, alitekanya, aliicefya kabili wa cikuuku ku bantu na ku nama.

Cinshi cacitika? “Nomba ilyo wene acili talapwa kusosa, moneni, Rebeka, uwafyelwe kuli Betuele umwana wa kwa Milka, umukashi wa kwa Nahore munyina Abrahamu, alifumine, ali no mutondo wakwe pa kubeya. Kabili uyo mukashana ali musuma nga nshi ku kumoneka, umukashana uo umwaume tatala amwishiba. Atentemukile ku kamfukumfuku, aiswisheko no mutondo wakwe, no kunina ukufumako. E lyo uyo mubomfi abutukile ku kumukumanya, no kutila, Shi leka nwepo utumenshi mu mutondo obe. Na o atile, Nwenipo, shikulu; kabili ayangufyenye ukwishisha umotondo pa kuboko, no kumunwensha.”—Ukutendeka 24:15-18.

Bushe Rebeka Alinga ukuba Muka Isaki?

Rebeka, mwishikulu wa kwa Abrahamu, aliyemba kabili wa mutima uusuma. Tashimunwike ukulanda ku mweni, na lyo line tali  na cibeleshi. Apeela Eliesere amenshi ya kunwa ilyo alomba. Ico e cingenekelwa pantu e fyo balanga mucinshi. Lelo, bushe Rebeka ali no kucita na cilya cimbi ico Eliesere alombele mwi pepo?

Rebeka atila: “Nwenipo, shikulu.” Lelo te ifi fyeka asosa. Rebeka atwalilila ukusosa ati: “Ne ngamali shenu na sho ndeshitapila, shisuke shipwe ukunwa.” Aipeelesha ukubomba ukucila pa cingenekelwa. Mu kuitemenwa ‘ayangufyanya ukwitulwila mu ca kunwenamo na yali mu mutondo, no kubutukila kabili ku cishima ku kutapa, asuka atapila ne ngamalli shakwe shonse.’ Alikosa ku milimo. Icalembwa citila: “No yo muntu alemulolekesha tondolo.”—Ukutendeka 24:19-21.

Ilyo Eliesere aishiba ukuti umukashana ni lupwa lwa kwa Abrahamu, akontama no kushinshimuna Yehova. Eliesere aipusha Rebeka nga ca kutila ku ng’anda ya bawishi kuli incende uko wene na bali nankwe bengasendama ubushiku. Rebeka asumina ukuti incende e ko ili kabili abutukila ku kweba aba ku ng’anda pa lwa batandashi.—Ukutendeka 24:22-28.

Pa numa ya kumfwa ifyo Eliesere aenda, ndume kwa Rebeka Labani, na bawishi ba Betuele bailuka ukuti Lesa e wateyanya ukuti cibe fi. Cine cine Rebeka e usalilwe ku kuba muka Isaki. Batila kuli Eliesere ‘Mubuule kabiye, no kuleka abe umukashi wa mwana wa kwa sokulu, ifyo Yehova asosa.’ Bushe Rebeka aumfwa shani? Lintu bamwipusha nga alaya ilyo line fye, ayasuka mwi shiwi fye limo ilya ciHebere ilyalola mu kuti “ndeya.” Tapatikishiwe ukuupwa. Abrahamu alilondolwele bwino bwino ukutila Eliesere ali no kukakulwa ku mulapo “ngo mwanakashi takatemwe” ukukonka. Lelo Rebeka na o alimwene ukuti Lesa alebatungulula. E co ukwabula ukushingashinga asha balupwa  lwakwe ku kuyaupwa ku mwaume uo ashamonapo. Ukushipa ashipile pa kusala ukucite co kulangilila ukuti aba ne citetekelo icakosa. Cine cine e walinga ukuba muka Isaki!—Ukutendeka 24:29-59.

Ilyo Rebeka amona Isaki, aikupa icifimbo ku kulangilila ukunakila. Isaki amubuula ku kuba umukashi, kabili ifwile mibele yakwe iisuma e yalenga wene ukutemwa Rebeka.—Ukutendeka 24:62-67.

Abana Baume Bampundu

Rebeka aikala ukwabula umwana nalimo myaka 19. Mu kulekelesha aimita ifumo lya bampundu lelo ifumo lyamucusha pantu abana baletininkishanya mu nda yakwe, icalenga Rebeka ukulila kuli Lesa. Inshita shimo na ifwe limbi kuti twacita cimo cine lintu twaba na mafya mu bumi. Yehova aumfwa ukulila kwa kwa Rebeka no kumweba ukukanasakamikwa. Akaba nyina ku nko shibili, kabili “umukalamba akabombelo mwaice.”—Ukutendeka 25:20-26.

Ayo nalimo te mashiwi yeka ayengalenga Rebeka ukutemwa sana Yakobo umwana mwaice. Aba bakalume bali abapusana. Yakobo “alitekanya,” lelo Esau taangwa ifya ku mupashi, ica kuti asuka ashitisha ububeli bwakwe kuli Yakobo pa ca kulya, e kuti ashitisha insambu shakwe isha kupyana amalayo Lesa alaile. Ne cupo cine ica kwa Esau ica kuupa abanakashi babili abena Hiti calanga ukuti tacindamike ifya ku mupashi e lyo no kuti alifipata. Ne ci calenga abafyashi bakwe ukukalipwa nga nshi.—Ukutendeka 25:27-34; 26:34, 35.

Ukunonka Ipaalo lya kwa Yakobo

Baibolo tayalanda nga Isaki alishibe kuti Esau ali no kubombela Yakobo. Na lyo line bonse babili Rebeka na Yakobo nabeshiba ukuti uufwile ukupaalwa ni Yakobo. Lelo Rebeka acitapo cimo mu kwangufyanya ilyo aumfwa ukuti Isaki alefwaya ukupaala Esau nga atwalila wishi inama abambile. Filya fine Rebeka ali no mupampamina no kucincila ku bwaice, e fyo ali na nomba. ‘Aeba’ Yakobo ukuleta abana babili aba mbushi. Alapekanya ica kulya ico mulume atemwa. Lyene Yakobo alabepekesha ukuba Esau pa kuti apaalwe. Yakobo akaana. Bawishi bali no kwishiba ubwile bulipo kabili nga baishiba balamutiipa! Rebeka apamfya no kusosa ukuti: “Pali ine e po pabe intiipu shobe, we mwana wandi!” Lyene apekanya ica kulya, kabili alenga Yakobo aba kwati ni Esau, no kumutuma ku mulume wakwe.—Ukutendeka 27:1-17.

Umulandu Rebeka acitile ifi tawalondololwa. Abengi batila ico acitile, cibi, lelo Baibolo te fyo isosa. Nelyo fye ni Isaki tamwene ukuti cibi pa numa ya kwishiba ukuti Yakobo e wapokelela ipaalo. Lelo Isaki alundapo ipaalo. (Ukutendeka 27:29; 28:3, 4) Rebeka naishiba ifyo Yehova alandile pa bana bakwe. E co acitapo cimo pa kuti Yakobo akwate ipaalo ilyo alingile ukukwata. Ici caumfwana bwino bwino no kufwaya kwa Yehova.—Abena Roma 9:6-13.

Yakobo Bamutuma ku Harani

Rebeka nomba afulunganya amapange ya kwa Esau pa kucincisha Yakobo ukufulumuka ukufikila icipyu ca kwa Esau capwa. Rebeka aipusha Isaki nga ca kuti Yakobo kuti aya, lelo tasosele ukuti Esau nakalipa. Lelo mano mano apaapaata umulume wakwe pa kulanda ukuti alisakamikwe ukuti napamo Yakobo kuti aupa umwina Kanaani. Ukumfwa fye fyo, kwalenga Isaki ukukonkomesha Yakobo ukukanaupa umwina Kanaani kabili amutuma kuli balupwa lwa kwa Rebeka ku kuyafwaya umukashi uutiina Lesa. Tapaba mu Baibolo apo tusanga kuti Rebeka alimonene na Yakobo na kabili, lelo ifyo acita fikalenga uluko lwa Israele ukupaalwa sana ku ntanshi.—Ukutendeka 27:43–28:2.

Ifyo twaishiba pali Rebeka fitulenga ukumukumbwa. Ali uwayemba sana, lelo ukuyemba kwakwe ukwine kwine kwali pa mulandu wa kuipeelesha kuli bukapepa. Ifyo e fyo Abrahamu alefwaya ku wali no kuba nafyala. Imibele imbi iisuma iyo Rebeka akwete yacila na pa yo Abrahamu aenekele. Icitetekelo cakwe no kushipa mu kukonka ifyo Lesa alefwaya no kupimpa kwakwe, ubufuke ne cileela mibele iyo abanakashi ba Bwina Kristu bonse balingile ukukwata. Abanakashi bakwata iyi mibele e bo Yehova umwine atila basuma icine cine.