Tinikeni pa kuti muye ku filimo

Tinikeni pa kuti mumone imitwe iilimo

Yakobo Akatamike Ifya Ku Mupashi

Yakobo Akatamike Ifya Ku Mupashi

Yakobo Akatamike Ifya Ku Mupashi

UBUMI bwa kwa Yakobo bwali bwa mafya no tuyofi. Yakobo alibutwike pa mulandu wa kuti mpundu munankwe ali ne cipyu kabili alefwaya ukumwipaya. Ukucila ukuti ope umukashana atemenwe, umupongoshi wakwe acitile ubucenjeshi pa kumuufya ku mukashana umbi kabili kuli pele pele akwete abakashi bane ne ci caletele amafya ayengi. (Ukutendeka 30:1-13) Pa myaka 20 abombeele umuntu uwamuliilile amasuku pa mutwe. Ashashele na malaika no kulemana. Umwana wakwe umukashana alicendelwe, abana bakwe abaume baipayaulwile abantu, kabili alooseshe pa kulufya umwana atemwishe no mukashi. Na mu bukote mwine abutwike insala pa kukuukila ku calo cimbi kabili asosele ukuti inshiku shakwe “shaba shinono kabili shibi.” (Ukutendeka 47:9) Te mulandu na fyonse fi, Yakobo ali muntu uwa bumupashi uwatetekela Lesa. Bushe alilubile pa kutetekela Lesa? Finshi twingasambililako mu kubebeta fimo ifyacitikile Yakobo?

Tali Nga Munyina

Umulandu bashaleumfwanina na munyina wa kuti Yakobo alikatamike ifya ku mupashi, e lyo Esau wena asuulile ifi fintu. Yakobo abikile amano ku cipingo ca bulayo ico Lesa apingene na Abrahamu kabili aipeele ku kusakamana ulupwa ulo Lesa atile e mpyani. E ico Yehova ‘alimutemenwe.’ Yakobo ali “uwatekanya,” kabili ili shiwi lipilibula umuntu uwa mibele isuma. Lelo Esau wena takatamike ubupyani bwakwe ubwa ku mupashi kabili abushitishe kuli Yakobo pa mutengo uunono nga nshi. Mu kumfwana no kufwaya kwa kwa Lesa, Yakobo alombele ukupeelwa icamulingile no kupoka ipaalo lyali lya kwa munyina, kabili ici cakalifye Esau icibi. E ico Yakobo ashile fyonse ifyo atemenwe, lelo ifyakonkelepo fifwile fyalimukoseshe.—Malaki 1:2, 3; Ukutendeka 25:27-34; 27:1-45.

Mu cilooto, Lesa alangile Yakobo bamalaika balenina pa mutanto ukuya ku muulu no kutentemukilapo ukwisa pe sonde kabili atile ali no kucingilila Yakobo no bufyashi bakwe. “Indupwa shonse sha pano isonde shikapaalilwa muli iwe na mu bufyashi bobe. Kabili mona, ine ndi nobe, kabili nakulakulinda konse uko uleya, no kukubwesesha ku mpanga ino; pantu nshakakuleke, kano nkasuke ncita ico nkwebele.”—Ukutendeka 28:10-15.

Aya mashiwi yali ya kukoselesha! Yehova alangile ukuti amalayo alaile Abrahamu na Isaki ayali no kunonsha ulupwa lwa kwa Yakobo lwa ku mupashi ya cine. Ici cilooto calengele Yakobo ukwishiba ukuti bamalaika kuti bapyungila abo Lesa asenamina, kabili Lesa amwebele ukuti akulamucingilila. Pa kulango kutasha, Yakobo alapile kuli Yehova ukuti akaba uwa cishinka.—Ukutendeka 28:16-22.

Yakobo tapokele ubupyani bwa kwa Esau. Ilyo aba bana bashilafyalwa, Yehova atile “umukalamba akabombelo mwaice.” (Ukutendeka 25:23) Umo kuti aipusha ati, ‘Bushe nga tacali bwino Lesa aleka Yakobo ukubalilapo ukufyalwa?’ Ifyakonkelepo fitusambilisha ifishinka fyacindama. Lesa tasungila amapaalo abamona ukuti balikwata insambu sha kukwata aya mapaalo, lelo alanga icikuuku ca bupe fye ku bo asala. E ico, ububeli bwapeelwe kuli Yakobo, te ku mukalamba wakwe, uushabukatamike. Uluko lwa baYuda na lo lwapyanikwepo na Israele wa ku mupashi pa mulandu wa kuti bali ne mibele nge ya kwa Esau. (Abena Roma 9:6-16, 24) Na leelo line, ukuba ifibusa na Yehova takwisa ngo bupyani bwabula ukubombela, nangu ca kuti umo afyalilwa mu lupwa ulutiina Lesa nelyo mu ng’anda ya batiina Lesa. Bonse abafwaya ukupaalwa kuli Lesa bafwile ukuba bakapepa, abakatamika ifya ku mupashi icine cine.

Apokelelwa Kuli Labani

Ilyo afikile ku Padan-aramu ku kufwaya umwanakashi wa kuupa muli balupwa, Yakobo akumene no mufyala wakwe Rakele, mwana Labani, pa cishima kabili afumishe icilibwe pa kanwa ka cishima ku kunwensha inama Rakele alecema. * Rakele abutukile ku ng’anda ku kusosa ukuti Yakobo nafika, kabili Labani ayangufyenye ukuyamukumanya. Nga ca kuti Labani aletontonkanya pa fyuma ulupwa lwakwe lwapokelele ku mubomfi wa kwa Abrahamu, apelelwepo fye, pantu Yakobo aishile minwe mikutwa. Lelo Labani mu mutima atile ashukila umubomfi.—Ukutendeka 28:1-5; 29:1-14.

Yakobo alandile ico aendeele. Tatwaishiba nga alishimike ifyo apokele ububeli, lelo pa numa ya kumfwa “ifintu ifi fyonse,” Labani atile: “Cine cine ni we ifupa lyandi kabili umunofu wandi.” Uwasoma umo atile aya mashiwi napamo yalepilibula ukuti Yakobo alipokelelwe ukwikala muli ilya ng’anda nelyo ukuti apo ali ni lupwa, Labani ali no kumucingilila. Te mulandu ne fyo cali, Labani mu kwangufyanya atontonkenye ifyo engaliila umwipwa wakwe amasuku pa mutwe.

Labani aimishe ifikansa ifyali no kusenda imyaka ukucila pali 20. Aipwishe ati: “Bushe ico uli munyinane, e co ulemombele busha? Unjebe, cikabe shani icilambu cobe?” Nangu ca kuti Labani amoneke nga nalume musuma acitile Yakobo ngo mubomfi. Apo Yakobo atemenwe Rakele, atile: “Nkamubombele myaka cinelubali pali Rakele umwana wenu umwaice.”—Ukutendeka 29:15-20.

Kale, balekobekela ilyo balipila impango ku lupwa lwa mukashana. Ifunde lya kwa Mose lyabikile icipendo ca ndalama amashekele ya silfere 50 aya kulipila pali nacisungu uwacendwa. Umuntu umo uwasoma Gordon Wenham atile ishi ndalama shali “mutengo walekeleshako uwa mpango” lelo abengi tabalelipilisha “ukufika kuli ici cipendo.” (Amalango 22:28, 29) Yakobo alifilwa ukulipila. Aebele Labani ukumubombela imyaka 7. Wenham alondolola ati, “Apo ababomfi balelipilwa hafu nelyo ishekele limo pa mweshi mu nshiku sha bena Babele” (e kuti amashekele 42 ukufika ku mashekele 84 mu myaka 7), “impango Yakobo ali no kupeela Labani pa kuupa Rakele shali ishingi nga nshi.” Labani alisumine.—Ukutendeka 29:19.

Pa mulandu wa kuti Yakobo atemenwe nga nshi Rakele, imyaka 7 yamoneke fye kwati ni “nshiku shinono.” Pa numa ya iyo myaka bamupeele nabwinga wakwe ninshi nabamufimba pa menso, ukwabula no kutontonkanya ukuti Labani namupita pa mano. Elenganyeni ifyo apelenganishiwe ilyo bwacele ukusanga ukuti aingile kuli Lea nkashi kwa Rakele, te kuli Rakele iyo! Yakobo atile: “Cinshi ici muncitile? Bushe te pali Rakele nabombeele kuli imwe? Nga cinshi ico muncenjeseshe?” Labani atile: “Tacicitwe fi kuno mwesu, ukupeelo mwaice ilyo talilapeelwa ibeli. Ulefishapo inshiku cinelubali isha bwinga bwa kwa uyu; e lyo tukakupeela no mubiye pa kubomba uko ukabomba kuli ine ukufika ku myaka imbi cinelubali.” (Ukutendeka 29:20-27) Ico Yakobo ali no kucita kukonka fye ifyo bamwebele nga ca kuti alefwaya Rakele.

Ukupusana ne myaka ya kubalilapo 7, iyakonkelepo tayaweme nangu panono. Bushe Yakobo kuti asuulako fye ku bucenjeshi bwa kwa Labani? Bushe kuti alabako fye ku bucenjeshi Lea na o acitile? Kwena, Labani tasakamene pa bucushi abikilemo Lea na Rakele. Abikile fye amano ku fyo alefwaya. Ukulunda pa kufiitwa, Rakele atendeke ukuba na kalumwa pa mulandu wa kuti Lea afyele abana bane mu kwangufyanya, ilyo Rakele wene tafyelepo mwana. Lyene Rakele, pa mulandu wa kufwaisha abana, apeele umubomfi wakwe ku kumufyalila abana, kabili Lea na o pa mulandu wa kulwishanya acitile cimo cine. Yakobo aisangile nakwata abakashi bane, na bana 12 kabili mu lupwa lwakwe tamwali insansa. Lelo, Yehova alecita Yakobo ukuba uluko lukalamba.—Ukutendeka 29:28–30:24.

Apaalwa Kuli Yehova

Te mulandu na mesho, Yakobo alimwene ukuti Lesa ali na wene nga fintu fye alaile. Labani na o alimwene ici, pantu inama shinono isho akwete ilyo Yakobo afikile shalifulile nga nshi ilyo umwipwa wakwe abele kacema wa shiko. Apo talefwaya Yakobo ukuya, Labani amwebele ukuti alande amalipilo ali no kupeelwa pa mulimo walundwapo, kabili Yakobo alombele ukupeelwa inama sha mabala ishalefyalwa mu mukuni wa kwa Labani. Batila muli cilya citungu, ilingi line impaanga shaleba ishabuuta kabili imbushi shaleba ishafiita; ishinono fye e shaleba isha mabala. E ico pa kutontonkanya ukuti alamwenamo, Labani alisumine kabili bwangu bwangu akuushishe inama shakwe isha mabala ukushifumya mu mukuni Yakobo alesakamana. Afwile aletontonkanya ukuti Yakobo takanonkelemo muli ici cipangano, na kuba aya malipilo tayafikile na ku malipilo balepeela bakacema ba ku kale, e kuti amapesenti 20 pa twana twafyalwa utwa mbushi ne mpaanga. Lelo Labani alilubile, pantu Yehova ali na Yakobo.—Ukutendeka 30:25-36.

Pa kutungululwa na Lesa, Yakobo alengele inama shalafyala utwana utwakosa kabili utwa mabala. (Ukutendeka 30:37-42) Inshila alebomfya ku kulenga inama shifyale utwana twa musango alefwaya tayali bwino. Lelo umuntu wasoma Nahum Sarna atile: “Ukulingana na sayansi, umuntu kuti alenga inama shakwata utwana twa musango alefwaya pa kufyasha . . . inama shishili sha mabala ishakwata insandesande sha kufyala inama sha mabala, kabili inama sha musango yu shimonekela ku . . . maka.”

Pa kumona ukuti inama sha mabala shafula, Labani aeseshe ukwalula icipangano pa kutila inama shali isha mwipwa wakwe, e kuti inama sha mabala shibe shakwe. Alefwaya ukuinonsha, lelo te mulandu ne fyo Labani ayalwile icipangano, Yehova ashininkishe ukuti Yakobo alunduluka. Labani calemukalipa fye. Mu kwangufyanya Yakobo anonkele ifyuma, imikuni, ababomfi, ingamali, ne mpunda, kabili tanonkele ifi fintu ku mano yakwe lelo ni mu kuti Yehova ali nankwe. Aishileeba Rakele na Lea ati: “Shinwe ampusula, atelula ne cilambu candi imiku ikumi; lelo Lesa tamusuminishe ukucito bubi kuli ine. . . . Lesa apoke fitekwa fya kwa shinwe, no kufipeela kuli ine.” Kabili Yehova aebele Yakobo ukuti alemona fyonse ifyo Labani alecita no kuti Yakobo tali na kusakamana. Lesa atile: “Bwelela ku calo ca ku mwenu, na ku bantu bobe, na ine nkakucite cisuma.”—Ukutendeka 31:1-13; 32:9.

Pa numa ya kulekana na Labani uwali wa bucenjeshi, Yakobo abwelele ku mwakwe. Nangu ca kuti palipitile imyaka 20, Yakobo ali acili aletiina Esau, kabili maka maka ilyo aumfwile ukuti Esau aleisa na baume 400. Bushe cinshi Yakobo ali no kucita? Apo lyonse ali muntu wa bumupashi uwatetekele Lesa, acitile umwabele icitetekelo cakwe. Alipepele, kabili atile tawaminwe bukapekape bwa kwa Yehova e lyo apaapeete kuli Lesa umwabela amalayo Yakwe ukuti wene no lupwa lwakwe bakapokololwa kuli Esau.—Ukutendeka 32:2-12.

Lyene kwacitike ico ashaleenekela. Umuntu umbi umbi, uwaishileishibikwa ati ni malaika, ashashele na Yakobo ubushiku bonse, kabili ilyo amwiketemo palifyulike apatobonkela pa nyumbi ya kwa Yakobo. Yakobo alikeene ukumuleka kano uyu malaika abala amupaala. Kasesema Hosea aishilesosa ukuti Yakobo “alililile, no kupaapaata kuli wene.” (Hosea 12:2-4; Ukutendeka 32:24-29) Yakobo alishibe ukuti bamalaika nga bamoneka ninshi fikumine ukufishiwapo kwa cipingo ca kwa Abrahamu mu bufyashi bwakwe. E co ashashele na maka kabili alipaalilwe. Iyi nshita, e lyo Lesa amwinike ukuti Israele, icalola mu kuti “Uushashala na Lesa,” nelyo “Lesa Ashashala.”

Bushe Kuti Mwashashala?

Ukushashala na malaika no kwisakumana na Esau tayali mafya yeka ayo Yakobo acimfishe. Lelo, ifi tulandilepo filanga umusango wa muntu ali. Esau wena afililwe ukushipikisha insala pa kuti asungilile ububeli bwakwe, lelo Yakobo atulukwishe ubumi bwakwe bonse pa kuti apokelele amapaalo, kabili ashashele na malaika. Ukulingana ne fyo Lesa alaile, Lesa atungulwile Yakobo no kumucingilila, kabili Yakobo aishileba icikolwe ca luko lukalamba kabili ica kwa Mesia.—Mateo 1:2, 16.

Bushe kuti mwapilikita pa kuti Yehova amusenamine, e kuti ukushashala? Ubumi ilelo bwaisulamo amafya na mesho ku bafwaya ukucita ukufwaya kwa kwa Lesa, kabili inshita shimo cilafya pa kusala bwino ica kucita. Lelo, ica kumwenako cisuma ica kwa Yakobo cilatukosha ukusubila icilambu Yehova atulaya.

[Futunoti]

^ para. 9 Ici capalana ne cacitike ilyo Rebeka, nyina kwa Yakobo, anwenseshe ingamali sha kwa Eliesere. Lyene Rebeka abutukile ku ng’anda ku kuyabeshibisha ukuti umweni nafika. Ilyo amwene ifipe fya golde ifyo inkashi yakwe yapeelwe, Labani abutukile ku kusengela Eliesere.—Ukutendeka 24:28-31, 53.

[Ifikope pe bula 31]

Ubumi bwakwe bonse Yakobo alitulukwishe pa kuti apaalwe