Fwayeni Ubusuma Muli Bonse

“Mwe Lesa wandi, munjibukishishepo ku busuma!”—NEHEMIA 13:31.

1. Yehova acita shani ubusuma kuli bonse?

PA NUMA ya nshiku sha cikutuma, cilomfwika bwino akasuba nga katendeka ukubalika. Abantu balasansamuka. Mu nshila imo ine, lintu ulusuba lwapwa, tulapembesulwa imfula nga yaloboka. Kalenga wesu uwa kutemwa Yehova, alenga isonde ukuti likwate ici ca bupe cishaiwamina ica miceele. Yesu alandile pali bukapekape bwa kwa Lesa ilyo asambilishe ati: “Muletemwa abalwani benu no kupepela abamupakasa; pa kuti muishininkishe ukuti muli bana ba kwa Shinwe uwaba mu muulu, pantu alenga akasuba ukubalikila ababifi na basuma kabili alenga imfula ukuloka pa balungama na bashalungama.” (Mateo 5:43-45) Cine cine, Yehova acita ubusuma kuli bonse. Ababomfi bakwe bafwile ukutukuta ukumupashanya pa kufwaya ubusuma muli bambi.

2. (a) Cinshi cilenga Yehova ukucita ubusuma? (b) Cinshi Yehova amona mu fyo twankula ku busuma bwakwe?

² Cinshi cilenga Yehova ukucita ubusuma? Ukutula apo Adamu awilile mu lubembu, Yehova  taleka ukufwaya ubusuma mu bantunse. (Amalumbo 130:3, 4) Ico afwaya ca kuti abantunse ba cumfwila bakekale mu Paradaise akabwesha. (Abena Efese 1:9, 10) Icikuuku cakwe calitupeela isubilo lya kulubulwa ku lubembu no kukanapwililika ukupitila mu Lubuto lwalaiwe. (Ukutendeka 3:15; Abena Roma 5:12, 15) Ukupokelela icilubula kulenga abantu ukuba ne subilo lya kuba abapwililika na kabili. Cimo pa fyo Yehova afwaya ukumona ni fintu twankula kuli bukapekape bwakwe. (1 Yohane 3:16) Alamona fyonse ifyo tucita ku kulanga ifyo tutasha pa busuma bwakwe. Umutumwa Paulo alembele ati: “Lesa tali uushalungama uwa kuti alabe umulimo wenu no kutemwa uko mwalangile kwi shina lyakwe.”—AbaHebere 6:10.

3. Cipusho nshi tufwile ukubebeta?

³ E co kuti twapashanya shani Yehova mu kufwaya ubusuma muli bambi? Natumone ifyasuko kuli ici cipusho mu mbali shine isha bumi: (1) mu butumikishi bwa Bwina Kristu, (2) mu lupwa, (3) mu cilonganino, na (4) muli bucibusa bwesu na bambi.

Mu Kushimikila no Kupanga Abasambi

4. Bushe ukubombako ubutumikishi bwa Bwina Kristu kulanga shani ukuti tufwaya ubusuma muli bambi?

⁴ Ilyo aleasuka ifipusho fya basambi bakwe pa lwa bupilibulo bwa mulumbe wa ngano na mankumba Yesu alondolwele ati: “Ibala ni pano calo.” Pamo nga basambi ba muno nshiku aba kwa Kristu, tulamona ici cishinka ilyo tulebomba ubutumikishi. (Mateo 13:36-38; 28:19, 20) Ubutumikishi bwesu ubwa mwi bala busanshamo ukubilisha ku cintubwingi icitetekelo cesu. Icishinka ca kuti nomba Inte sha kwa Yehova baishibikilwa ku butumikishi bwabo ubwa ku ng’anda ne ng’anda na mu musebo bushininkisho bwa kuti twalipimpa mu kufwaya bonse abafwaya ubukombe bwa Bufumu. Na cine, Yesu atile: “Mu musumba onse nelyo umushi umo mwaingila, fwayenimo uwayana.”—Mateo 10:11; Imilimo 17:17; 20:20.

5, 6. Mulandu nshi tutwalilila ukubwelela ku mayanda ya bantu?

⁵ Ilyo twatandalila abantu abashiletwenekela, tulamona ifyo bankula ku bukombe bwesu.  Inshita shimo tusanga ukuti umo uwa muli yo ng’anda akutika kuli ifwe, e lyo umbi mu ng’anda imo ine, atila, “Tatulefwaya ukukutika,” kabili tulafuma pali ilya ng’anda. Tulomfwa ubulanda ukuti ukukaanya nelyo ukukanafwaya ukukutika ukwa muntu umo kuti kwalenga no ulefwaya ukukutika ukukaana! Lyene, cinshi twingacita pa kuti tutwalilile ukufwaya ubusuma muli bonse?

⁶ Ilyo twabwelela kuli ilya ng’anda lintu tuleshimikila muli yo ncende tulakwata ishuko lya kulanda no yu muntu walengele tupeleshe ukutandala kwesu umuku wafumineko. Ukwibukisha ifyacitike ilyo twatandele kuti kwatwafwa ukuipekanya. Ulya uwalekaanya napamo taimiine pa kutukalifya. Nalimo aishibe ukuti afwile fye ukulesha uulefwaya ukukutika ku bukombe bwa Bufumu. Napamo icalengele ukuti abe ne yo mimwene fyebo fya bufi aumfwa pa lwa co tushimikilila. Lelo ico tacitulesha ukutwalilila ukushimikila imbila nsuma iya Bufumu pali ilya ng’anda, mano mano tufwaya ukulenga ulya muntu aishiba icishinka. Tufwaya ukwafwa bonse ukwishiba Lesa bwino bwino. Lyene napamo Yehova kuti akula ulya muntu.—Yohane 6:44; 1 Timote 2:4.

7. Cinshi cingatwafwa ukusubila ukuti abantu bakakutika ilyo tuleshimikila?

⁷ Ifyebo Yesu aebele abasambi bakwe fyakumine no kukaanya kwa mu lupwa. Bushe te walandile ati: “Naishile ku kulekanya umuntu na wishi, no mwana mwanakashi na nyina, no mukashana waupwa na nafyala”? Yesu alundilepo ati: “Aba mu ng’anda yakwe yine e bakaba abalwani ba muntu.” (Mateo 10:35, 36) Lelo, ifintu filaaluka pamo ne mibele. Ukulwala mu kupumikisha fye, ukufwilwa lupwa, utuyofi, amasakamika, ne fintu fimbi ifingi kuti fyalenga abantu bayaluka mu fyo bankula ku kushimikila kwesu. Nga ca kuti twabulwa isubilo—twakulatontonkanya ukuti abantu tushimikila bakatwalilila ukukanafwaya ukukutika—bushe ninshi tulefwaya ubusuma muli bene? Tufwile ukubwelelako ne cimwemwe. Napamo uyu muku kuti bafwaya ukukutika. Inshita shimo ifilenga ukuti baaluke te fyo twalanda, lelo ni nshila twafilandilamo. Ipepo lya mukoosha kuli Yehova ilyo tatulatendeka ukushimikila likatwafwa ukusubila ukuti abantu bakakutika no kweba bonse ubukombe bwa Bufumu mu nshila iisuma.—Abena Kolose 4:6; 1 Abena Tesalonika 5:17.

8. Cinshi cingacitika Abena Kristu nga balefwaya ubusuma muli balupwa bashasumina?

⁸ Mu filonganino fimo abengi mu lupwa lumo lwine balabombela Yehova. Ilingi abacaice balakumbwa no kucindika lupwa umukalamba pa mukoosha wakwe uwa kumfwana na ba mu lupwa no mwina mwakwe ne ci cilenga aba bacaice ukwalula imitima yabo. Ukumfwila ukufunda kwa mutumwa Petro kwalyafwa abakashi ba Bwina Kristu abengi ukukolopeka abalume babo “ukwabula icebo.”—1 Petro 3:1, 2.

Mu Lupwa

9, 10. Bushe Yakobo na Yosefe bafwaile shani ubusuma mu ba mu lupwa lwabo?

⁹ Ukwikatana kubapo pa ba mu lupwa cintu na cimbi icingalenga twafwaya ubusuma muli bambi. Natusambilileko ku fyo Yakobo abombele na bana bakwe. Pa Kutendeka icipandwa 37, ifikomo 3 na 4, Baibolo ilanga  ukuti Yakobo atemenwe sana Yosefe. Bamunyina Yosefe baiketwe akalumwa, ica kuti bapangile no kwipaya munyinabo. Lelo, moneni ifyo Yakobo na Yosefe bacitile ku ntanshi. Bonse bafwaile ubusuma mu ba mu lupwa lwabo.

¹⁰ Ilyo Yosefe aleangalila ifilyo mu Egupti umwali icipowe, apokelele bamunyina. Nangu ca kuti tabebele ilyo line untu ali, acitile ifintu ku kushininkisha ukuti basakamanwa no kuti bakwata ifya kulya fya kutwalila shibo umukoloci. Te mulandu ne fyo bamupatile, Yosefe alibaafwile. (Ukutendeka 41:53–42:8; 45:23) Yakobo na o ilyo ali mupepi no kufwa apaalile abana bakwe bonse amapaalo ya mu kusesema. Nangu ca kuti ifilubo fyabo fyalengele ukuti bepeelwa amapaalo yamo, tapaali uushapokelele ubupyani mu calo. (Ukutendeka 49:3-28) Mwandini ici cintu cawamisha icalangile ifyo Yakobo atwalilile ukubatemwa!

11, 12. (a) Ca kumwenako nshi ica mu kusesema icikosha ubucindami bwa kufwaya ubusuma mu ba mu lupwa? (b) Lisambililo nshi tusambilila ku ca kumwenako ca mufyashi mu mulumbe wa kwa Yesu uwa mwana walubile?

¹¹ Ifyo Yehova ashishimishe mu kubomba no luko lwa Israele ulwabula ubusumino filanga ifyo afwaya ubusuma mu bantu bakwe. Ukubomfya ifyacitike mu lupwa lwa kwa kasesema Hosea, Yehova alangilile ukutemwa kwakwe ukushipwa. Gomere, umukashi wa kwa Hosea, ali mucende. Lelo te mulandu ne fyo, Yehova aebele Hosea ati: “Kabiye kabili, katemwe umwanakashi umucende uwatemwikwa ku munankwe, ifyo Yehova atemwa abana ba kwa Israele, nelyo bene baalukila ku milungu imbi, kabili batemwe fimama fya myangashi.” (Hosea 3:1) Mulandu nshi amwebele fi? Yehova alishibe ukuti mu luko ulwamupondokele, abantu bamo bamo bali no kwankula ku kutekanya kwakwe. Hosea atile: “E lyo abana ba kwa Israele bakabwela no kufwaya Yehova Lesa wabo, na Dabidi imfumu yabo; e lyo bakaba na katiina kuli Yehova na ku busuma bwakwe mu nshiku sha kulekelesha.” (Hosea 3:5) Kwena ici ca kumwenako cisuma ica kutontonkanyapo lintu mu lupwa mwaba amafya. Ukutwalilila ukufwaya ubusuma mu ba mu lupwa kukaba ca kumwenako cisuma ica kutekanya.

¹² Umulumbe wa kwa Yesu uwa mwana walubile na o ulatusambilisha ifyo twingafwaya ubusuma mu lupwa lwesu. Uyu mwana uwalipo  umunono alibwelele ku ng’anda pa numa ya kuleka imikalile yakwe iya bonaushi. Wishi amubelele inkumbu. Bushe wishi ayankwileko shani ku kuilishanya kwa mwana wakwe umukalamba uushashiile ulupwa? Wishi aebele umwana wakwe umukalamba ati: “We mwana, twaba na iwe pe, na fyonse ifyandi fyobe.” Uku takwali kumwebaula lelo wishi alemulanga fye ifyo amutemwa. Asosele no kuti: “Kwena tufwile ukuipakisha no kusekelela, pantu uyu munonko alifwile nomba ali umumi kabili, alilubile nomba nalondoka.” Na ifwe kuti twatwalilila ukumona ubusuma muli bambi.—Luka 15:11-32.

Mu Cilonganino ca Bwina Kristu

13, 14. Ni nshila nshi imo iya kukonkelamo ifunde lya cifumu ilya kutemwa mu cilonganino ca Bwina Kristu?

¹³ Pamo nga Bena Kristu, tufwaya ukukonka ifunde lya cifumu ilya kutemwa. (Yakobo 2:1-9) Ca cine, kuti twapokelela aba mu cilonganino abashakwata ifyuma nga ifwe. Lelo bushe twalikwata “umuncishanya” wa mushobo ne ntambi? Nelyo bushe tulasalulula abantu ukulingana na kuntu balepepa kale? Nga ni fyo, kuti twakonka shani ukufunda kwa kwa Yakobo?

¹⁴ Ukupokelela bonse abasangwa ku kulongana kwa Bwina Kristu kulanga ukuti twalikwata icileela. Ilyo twaitendekelako ukulanda na bapya abesa ku Ng’anda ya Bufumu, umwenso bengakwata ne nsoni kuti fyapwa. Cine cine, bamo abesa ku kulongana kwa Bwina Kristu umuku wa kubalilapo basosa ukuti: “Bonse baciba aba bucibusa. Caciba kwati bonse banjishiba kale. Nacumfwa bwino.”

15. Bushe abacaice mu cilonganino kuti baafwiwa shani ukwangwa abakalamba?

¹⁵ Mu filonganino fimo, abacaice bamo balakumana capamo mu kati nelyo pa nse ya Ng’anda ya Bufumu pa mpela ya kulongana, ukusengauka ukubishanya na bakalamba. Cintu nshi icisuma icingacitwa ku kufumyapo uyu musango? Kwena, ica kubalilapo ca kuti abafyashi bafwile ukukansha abana babo ku ng’anda, ukubapekanishisha ukuyalongana. (Amapinda 22:6) Kuti bapeelwa umulimo wa kulonga impapulo shalekanalekana pa kuti bonse bakwata ifyo balekabila ukusenda ku kulongana. Kabili abafyashi e bengakoselesha bwino abana babo ukulalandako na bakalamba nelyo abalwala pa Ng’anda ya Bufumu. Ukukwata ifyebo fisuma ifya kweba aba musango yu kuti kwalenga abana ukucankwa.

16, 17. Bushe abakalamba kuti bafwaya shani ubusuma mu bacaice ba mu cilonganino?

¹⁶ Bamunyina abakalamba na bankashi bafwile ukwangwa abacaice aba mu cilonganino. (Abena Filipi 2:4) Kuti baitendekelako ukukoselesha abacaice. Ilingi kulaba ifishinka fyaibela ifilandwa mu kulongana. Abacaice kuti baipushiwa nga baciipakisha ukulongana kabili nga kwaciba ifishinka bacitemwa sana ifyo bengabomfya. Apo baba lubali lwa cilonganino, abacaice bafwile ukutashiwa pa kukutikisha na pa fyasuko fyabo mu kulongana nelyo pa malyashi balanda. Ifyo abacaice babishanya na bakalamba mu cilonganino ne fyo babomba imilimo ya pa ng’anda fikalanga  ukuti bakabomba bwino ne milimo ikalamba ku ntanshi.—Luka 16:10.

¹⁷ Pa kupokelela imilimo, abacaice bamo balalunduluka ica kuti imibele yabo iya ku mupashi ilenga bapeelwa imilimo iikalamba. Ukukwata ifya kucita kuti kwabalesha no kuba ne myendele yabipa. (2 Timote 2:22) Bamunyina abaletinamina ukubomba nga babomfi batumikila kuti ‘balingwa’ ku milimo ya musango yu. (1 Timote 3:10) Ukwasukapo pa kulongana no kupimpa mu butumikishi, e lyo no kusakamana bonse mu cilonganino, filenga baeluda ukumona ifyo bengabomba nga balipeelwe imilimo na imbi.

Ukufwaya Ubusuma Muli Bonse

18. Citeyo nshi ukukuma ku kupingula icilingile ukutalukwako, kabili mulandu nshi?

¹⁸Amapinda 24:23 yatila: “Ukuba na kapaatulula mu kupingula te cisuma.” Amano ya ku muulu yakabila ukuti baeluda baletaluka ku kuba na kapaatulula ilyo balepingula mu cilonganino. Yakobo atile: “Amano ayafuma mu muulu pa kubala ya musangwela, e lyo ya mutende, yalinakilila, ya cumfwila, yaisulamo uluse ne fisabo fisuma, tayacita kapaatulula, te ya bumbimunda.” (Yakobo 3:17) Kwena, ilyo balefwaya ubusuma muli bambi, baeluda bafwile ukushininkisha ukuti mu bupingushi bwabo tamuli ifya bucibusa ne mpatila, nelyo ukukuntukilwa. Kemba wa malumbo Asafi alembele ati: “Lesa aiminina mu lukuta lwa kwa Lesa, mu kati ka milungu [“abapala imilungu,” utulembo twa pe samba, ukulosha ku bantunse bakapingula] e mo apingwila, ati, Bushe mukafisha lilali pa kupondamiko bupingushi, no kubisha ababifi?” (Amalumbo 82:1, 2) E co, baeluda ba Bwina Kristu tababa no musoobolola ilyo balepingula imilandu ya munabo nelyo lupwa. Muli iyi nshila balenga icilonganino catwalilila ukwikatana no mupashi wa kwa Yehova ukutwalilila ukuba pali cene.—1 Abena Tesalonika 5:23.

19. Ni mu nshila nshi twingafwaya ubusuma muli bambi?

¹⁹ Ilyo tulefwaya ubusuma muli bamunyinefwe ne nkanshi, tulanga imibele ya kwa Paulo ilyo aebele icilonganino ca bena Tesalonika ati: “Awe tucetekela Shikulu pali imwe, ukuti mulecita kabili mwakulacita ifyo tumweba.” (2 Abena Tesalonika 3:4) Tukalafimba pa filubo fya bambi nga twalafwaya ubusuma muli bene. Tukalafwaya inshila isho twingatashishamo bamunyinefwe, kabili tatwakafwaye ukubalengulula. Paulo alembele ati: “Icifwaikwa muli bakangalila ca kuti umuntu asangwe uwa cishinka.” (1 Abena Korinti 4:2) Bucishinka bwa bakangalila mu cilonganino na bamunyinefwe bonse aba Bwina Kristu bulenga twabatemwa. E co tulapalama kuli bene, kabili tukosha bucibusa bwa Bwina Kristu. Tukwata imimwene Paulo akwete pali bamunyina mu nshiku shakwe. ‘Babomfi banensu ku bufumu bwa kwa Lesa’ kabili ica ‘kutukoselesha.’ (Abena Kolose 4:11) Muli fyo tulanga imibele ya kwa Yehova.

20. Mapaalo nshi abafwaya ubusuma muli bonse bakapokelela?

²⁰ Cine cine tulanda amashiwi ya mwi pepo lya kwa Nehemia aya kuti: “Mwe Lesa wandi, munjibukishishepo ku busuma!” (Nehemia 13:31) Mwandini tulasekelela ukuti Yehova afwaya ubusuma mu bantu! (1 Ishamfumu 14:13) Na ifwe natulecita ifyo fine mu mibombele yesu na bambi. Ukucite fyo kutupeela isubilo lya kulubulwa no kukwata ubumi bwa muyayaya mu calo cipya icipaleme nga nshi.—Amalumbo 130:3-8.

Bushe Kuti Mwayasuka Shani?

• Cinshi cilenga Yehova ukucita ubusuma kuli bonse?

• Bushe kuti twafwaya shani ubusuma muli bambi

• mu butumikishi bwesu?

• mu lupwa lwesu?

• mu cilonganino cesu?

• muli bucibusa bwesu na bambi?

[Amepusho]

[Icikope pe bula 18]

Te mulandu ne fyo bamunyina bamupatile pa kubala, Yosefe alefwaya ubusuma muli bene

[Icikope pe bula 19]

Ukukaanya takutulesha ukwesha ukwafwa bonse

[Icikope pe bula 20]

Te mulandu ne fyo bacitile ku numa Yakobo apaalile abana bakwe bonse

[Icikope pe bula 21]

Mulesengela bonse pa kulongana kwa Bwina Kristu