‘Umusuma Aimweno Kutemwa Kuli Lesa’

UBUMI bonse bufuma kuli Yehova Lesa. (Amalumbo 36:9) Ca cine, “muli wene e mo tubela no bumi no kusunkana no kubako.” (Imilimo 17:28) Kabili bushe umutima wesu taucankwa ilyo twamona ifyo alambula ababa na bucibusa bwakosa na wene? Cine cine, “ica bupe ico Lesa apeela bumi bwa muyayaya.” (Abena Roma 6:23) Mwandi calicindama ukufwaya ukuti Yehova atutemwe!

Kemba wa malumbo atweba ati ‘Yehova alapeela ukusenamina.’ (Amalumbo 84:11) Lelo, ni bani apeela? Abantu pali lelo, ilingi basenamina bambi pa mulandu wa masomo, ifyuma, inkanda, umushobo, ne fyapalako. Ni ani Lesa asenamina? Solomone, imfumu ya Israele wa pa kale ayasuka ati: “Umusuma aimweno kutemwa kuli Yehova, lelo alingo muntu wa mapange yabi wa mulandu.”—Amapinda 12:2.

Cailanga fye ukuti Yehova atemwa umusuma, e kuti uwaba ne mibele isuma. Imibele isuma iya muntu wa bulumba yaba ukuisalapula, ukukanaba na kapatulula, ukuicefya, inkumbu, no kushilimuka. Amatontonkanyo yakwe yalilungama, amashiwi yakwe ya kukoselesha, ne fyo acita fyalitambalala kabili filanonsha bambi. Iciputulwa ca kubalilapo ica cipandwa 12 ice buuku lya mu Baibolo ilya Amapinda 12:1-12 citulanga ifyo ubusuma bufwile ukukuma imikalile yesu kabili cilanda na pa fyo tunonkelamo nga twalanga iyi mibele. Ukumona ifyaba muli ici cipandwa ‘kukatushilimuna kukalenga tulewamya.’ (Amalumbo 36:3) Ukukonka ukufunda kwa mano ukwabamo, kukatwafwa ukunonka ukusenamina kwa kwa Lesa.

Ukusalapulwa Kwalicindama

Solomone atila: “Untu atemwo kusalapulwa atemwo kwishiba, no wapato kwebaulwa wa bunama.” (Amapinda 12:1) Ukufwaisha ukuwaminako kulenga umuntu musuma ukufwaya sana ukusalapulwa. Alakonka bwangu ukufunda omfwa pa Kulongana kwa Bwina Kristu nelyo ilyo alelanshanya na bambi. Amashiwi yaba mu Malembo na mu mpapulo shilanda pali Baibolo yaba nge fya kusoswelako ifimucincisha ukukonka inshila yatambalala. Alafwaya amano no kuyabomfya ku kutambalika inshila shakwe. Ca cine, uwatemwa ukusalapulwa atemwa amano.

Mwandini ukusalapula kwalicindama kuli bakapepa ba cine—maka maka ukuisalapula we mwine! Kuti twafwaisha ukwishiba sana Icebo ca kwa Lesa. Kuti twafwaya ukubomba bwino sana ubutumikishi bwa Bwina Kristu no kuba bakasambilisha basuma aba Cebo ca kwa Lesa. (Mateo 24:14; 28:19, 20) Lelo ukuisalapula kulakabilwa pa kuti ifyo tulefwaya ficitike. Ukuisalapula kulafwaikwa na mu mbali shimbi isha bumi. Ku ca kumwenako, ifintu fyapangilwa ukubalamuna ulunkumbwa lwabipa fingi pali lelo. Bushe tatukabila ukuisalapula pa kulama ilinso lyesu ukuti litontomesha pa fyabipa? Kabili, apo “ukulinga kwa mutima wa muntu kubi  ukufuma ku bwaice bwakwe,” ukutontonkanya kwabipa kuti kwatendekela mu muntontonkanya. (Ukutendeka 8:21) Ukuisalapula kulakabilwa pa kuti twitwalilila ukutontonkanya pa fya musango yo.

Uushifwaya kumwebaula, wena tatemwa kusalapula nelyo amano. Ukukaana ukwebaulwa, uko umuntunse ushapwililika alemenenako, kulonaula uwa kukonkelela ica kuti aba nge nama iishipelulula—iishaishiba icisuma ne cibi. Tufwile ukukaana na maka uyu musango.

“Umushila Uushingalimbulwa”

Umuntu musuma, kwena te kuti abe uushalungama nelyo uwa kapatulula. E co, ubulungami na bo bulakabilwa pa kutemwikwa kuli Yehova. Imfumu Davidi yaimbile ati: “Imwe mupaalo walungama, mwe Yehova; mumulibisho kutemwa kwenu nge cishangu.” (Amalumbo 5:12) Pa kupusanya imibele ya mulungami no mubifi, Solomone atila: “Umuntunse takapampamikwe ku bubifi, lelo umushila wa balungami tawakatelentenshiwe.”—Amapinda 12:3.

Umubifi kuti amoneka kwati alelunduluka. Moneni ifyo cali kuli Asafi, kemba wa malumbo. Atila: “Lelo ine, yali mupepi no kutela amolu yandi, shapene shitelemuke inyantilo shandi.” Mulandu nshi? Asafi ayasuka ati: “Nafinwike abatakisha, ilyo namono mutende wa babifi.” (Amalumbo 73:2, 3) Lelo ilyo aingile umwashila mwe tempele lya kwa Lesa, alikutulwike ukuti Yehova ababika apatelela. (Amalumbo 73:17, 18) Fyonse ifingendela bwino ababifi fya pa nshita fye inono. Cinshi twingabakumbilwa?

Lelo, uo Yehova atemwa wena aba uwakosa. Ukubomfya icilangililo ca mushila wa muti uwakosa, Solomone atila: “Abantu abasuma bakwata imishila iishingatelentenshiwa.” (Amapinda 12:3, The New English Bible) Imishila ishimoneka iya muti ushaikulila uwa sequoia ku California, kuti yafimba incende ukucila pali hekita umo na citika kabili ilekasha sana umuti ica kuti ulashansha kuli mulamba nelyo Ifikuuku. Uyu muti ushaikulila uwakosa sana kuti washansha na ku cinkukuma ca maka.

Ukupala iyo mishila iba mu mushili wa funda, imintontonkanya yesu ne mitima ifwile ukufwayafwaya sana mu Cebo ca kwa Lesa no kutapamo amenshi ya mweo. Ico cikalenga, icitetekelo cesu ukushangila no kukosa, isubilo ukuba ilyashininkishiwa kabili ilyaikashiwa. (AbaHebere 6:19) Tatwakabe “aboolwilwa uku no ku, ku mwela onse uwe sambilisho [lya bufi].” (Abena Efese 4:14) Kwena tukalaumfwa ififuma mu mesho yabipisha kabili napamo twakulaba no mwenso nga tuli na mafya. Lelo, ‘umushila wesu tawakatelentenshiwe.’

“Umukashi wa Bunyinu Cilongwe Kuli Wiba”

Abantu abengi baliishiba insoso ya kuti, “Umwaume onse uwatunguluka atungililwa no mukashi musuma.” Solomone alanda pa fyo umukashi uutungilila umulume aba uwacindama ilyo atila: “Umukashi wa bunyinu cilongwe kuli wiba; uulenge nsoni aba ngo kufumuka mu mafupa yakwe.” (Amapinda 12:4) Ishiwi lya “ubunyinu” lisupula imibele iingi iyabamo busuma. Nga fintu yalondololwa mu Amapinda icipandwa 31, imibele ya mwanakashi musuma yaba ukupikintika, bucishinka, na mano. Umwanakashi wakwata iyi mibele aba cilongwe ca mulume wakwe pantu imibele yakwe iisuma iletela umwina mwakwe ilumbo kabili ilenga bambi ukumucindika. Taibililika no kufwaya ukulatungulula nelyo ukufwaya ukulumbuka ukumucila. Lelo, ni kaafwa walinga ku mulume wakwe.

Bushe umwanakashi kuti acita shani ifingamuseebanya kabili finshi fingafumamo? Imibele ingamuseebanya yaba fikansa ukufika fye na ku bulalelale. (Amapinda 7:10-23; 19:13) Iyo micitile ya mukashi yonaula fye umulume wakwe. Ulupapulo lumo lutila: Aba kwati “kufumuka kwa mafupa” ni mu  kuti “alonaula umulume wakwe, ngo bulwele ubunasha umubili.” Ulupapulo lumbi lutila, “muno nshiku ubulwele twingapashanyako ni ‘kansa’ ubunasha umubili panono panono.” Shi abakashi ba Bwina Kristu nabapampamine pa kutemwikwa kuli Lesa ukupitila mu kuba ne mibele isuma iya mwanakashi wa bunyinu.

Ukutontonkanyapo, Ukucitapo Cimo ne Fifumamo

Ukutontonkanya pa cintu kulenga umo ukucitapo cimo, ne fyo umo acita filaleta fimo. Solomone nomba alanda pa fyo ukutontonkanya pa cintu kulenga ukucita ico cine cintu pa kucilanya umulungami ku mubifi. Atila: “Amapange ya balungami ya bupingushi; imitubululo ya babifi ya kufutika. Ifyebo fya babifi kulaalilila ku kusumyo mulopa, lelo ifya mu tunwa twa batambalala filapokolola.” (Amapinda 12:5, 6)

Amatontonkanyo ya bantu basuma yaba ayasuma kabili yalola ku micitile yabulo lufyengo kabili iyalungama. Apo ukutemwa Lesa na bantu banabo e kucincisha abalungami, amapange yabo yasuma. Lelo, ababifi, bacincishiwa na bukaitemwe. E co, amapange yabo—inshila bacitilamo ifyo balefwaya—ya kufutika. Imicitile yabo ya kufutika. Tabashingashinga ukubikila uwa kaele iciteyo, napamo ukumubepesha mu cilye ca milandu. Ifyebo fyabo fyaba “kulaalilila ku kusumyo mulopa” pantu bafwaya icabipa ukucitikila aba kaele. Apo abalungama balishiba amapange yabipa kabili balakwata amano yakabilwa pa kuba abashilimuka, balataluka ubu bwafya. Napamo kuti basoka abashasalapuka no kubafumya mu mapange ya kufutika aya babifi.

Bushe cikaba shani ku balungama na ku babifi? Solomone ayasuka ati: “Ababifi bawishiwa, e lyo tabalipo; lelo ing’anda ya balungami ileminina.” (Amapinda 12:7) Ulupapulo lumo lutila, ing’anda “imininako aba mu ng’anda ya muntu na fyonse ifyo acindamika, ifilenga wene ukuba umumi.” Kuti yaba lupwa ne ntuntuko sha mulungami. Na lyo line, ico ipinda lilelandapo nacumfwika, lileti: Abalungami bakashangila nga baponenwa na mafya.

Uwaicefya Awamako

Imfumu ya Israele yakomaila pa bucindami bwa kushilimuka, yatila: “Umuntu atashiwa umwabelo kushilimuka kwakwe; lelo uwapondamo mutima abo wasuulwa.” (Amapinda 12:8) Uwashilimuka taleka ifyebo ukufuma bwangu mu kanwa kakwe. Alatontonkanya ilyo ashilalanda kabili alaba pa mutende na bambi pantu ‘ukushilimuka kwa kanwa kakwe’ kulenga wene ukusala bwino amashiwi. Ilyo aumfwa ifya buwelewele nelyo amang’umfung’umfu, uwashilimuka ‘alakaanye fyebo fyakwe.’ (Amapinda 17:27) Umuntu wa musango yo alatashiwa kabili alatemwikwa kuli Yehova. Fintu apusana no muntu uulanda ifyanyongana ififuma mu ‘mutima uwapondama’!

Ca cine, uwashilimuka alatashiwa, lelo, ipinda lyakonkapo litusambilisha ifyo ukuicefya kwacindama. Litila: “Cisuma ukubo wacendwa uuibombela, ukucilo kubo waicindika uwabulwe cilyo.” (Amapinda 12:9) Cimoneka kwati Solomone alelanda ati cawamako ukuicefya, ukuba ne fyuma ifinono no mubomfi umo fye, ukucila ukupoosa icuma cingabomfiwa mu mikalile pa kufwaya fye ukumoneka uwa pa muulu. Mwandi uku kufunda kwa kuti tuleikalila umo tukwatile kusuma kuli ifwe!

Ubulimi Bulasambilisha Amasambililo Pa Busuma

Solomone abomfya icilangililo pa kutusambilisha amasambililo yabili pa busuma. Atila: “Umulungami asakamano mweo wa citekwa cakwe, lelo inkumbu sha babifi bunkalwe.” (Amapinda 12:10) Umulungami alasunga inama cikuuku cikuuku. Aleshiba ifyo shikabila kabili alashisakamana. Umubifi kuti asosa ati alasakamana inama, lelo tangwako  ku fyo shikabila. Amapange yakwe ya bukaitemwe, kabili asungila fye inama ukuti engamwenamo ubukumu. Ico umuntu wa musango yo amona ukuti e kusakamana bwino inama napamo kuba kushisunga buluku buluku.

Icishinte ca kuti inama shilingile ukusungwa bwino cifwile ukubomba na kufitekwa fine. Fintu cingaba bunkalwe ukuteke nama no kulenga shene ukucula pa kushilekelesha nelyo ukushicusha! Nga ca kuti inama nailwala sana nelyo naicenwa, kuti caba cikuuku ukwipaya iyo nama.

Solomone na kabili alanda pa bulimi—ukulima umushili, atila: “Uulime cilime cakwe ekute cilyo.” Cine cine, uubombesha alamwenamo. “Lelo uusupile fya fye abulwo mutima wa mano.” (Amapinda 12:11) Ukukanaba no mucetekanya nelyo ukukanaumfwikisha kulenga “uwabulwo mutima wa mano” ukukonkelela amang’umfung’umfu ya fye, na makwebo yashinonsha. Amasambililo yali muli ifi fikomo fibili Amapi 12:10, 11 nayomfwika: Beni ne nkumbu kabili abapikintika.

Umulungami Alalunduluka

Imfumu ya mano yatila, “Ulunkumbwa lwa mubifi citembo ku babi.” (Amapinda 12:12a) Bushe umubifi acita shani ifyo? Cimoneka kwati acite fyo pa kufwaisha ifyuma finonkwa mu nshila shabipa.

Cinshi cingasoswa pa muntu musuma? Umuntu wa musango yo alitemwa ukusalapulwa kabili aba ne citetekelo cakosa. Mulungami, alishilimuka kabili aliicefya, wa cikuuku kabili alapikintika. Solomone atila “umushila wa mulungami ukalunduluka.” (Amapinda 12:12b; New International Version) Baibele wa Cibemba atila: “Umushila wa balungami ulekalilila.” Umuntu wa musango yo alishangila kabili alicingililwa. Cine cine ‘Umusuma aimweno kutemwa kuli Lesa.’ E ico, shi ‘natutetekele Yehova no kucite cisuma.’—Amalumbo 37:3.

[Ifikope pe bula 31]

Icitetekelo ca mulungami cashangila ngo muti wafumba,