Ico Mulingile Ukwishiba pa lwa Buloshi

UBULOSHI bwa ndakai bwalyafya ukulondolola. Ici cili pa mulandu wa kuti ababupanda balipusanapusana nga nshi. Tabakonka ubutungulushi bumo nelyo icifundisho cimo nelyo icitabo ca mushilo ica kwikatanya icisumino cabo. Kabili balipusana ifishilano, imibombele, impupo, na fintu basumina pa lwa milungu iyo bafwile ukushinshimuna. Kalemba umo alando kuti: “Ifya kupandapanda fyaba ngo ‘mushiika apo umuntu engasalapo’ imfundo isho alefwaya.” Kalemba na umbi atila: “Abasenshi ba ndakai abengi ni cikanga balepusana muli fyonse.”

Abengi tabamona uku kupilikana ngo bwafya. Icitabo cimo ica kutungulula abalefwaya ukube ndoshi citila: “Nga mwasanga ifyebo ifilemoneka kwati fileipilika, ficeeceeteni no kupingulapo ifyo mwingakonka. Konkeni ifyo umutima ulemweba. Mu mashiwi yambi, saleni impupo shasabankanishiwa ne fitabo fya kusambililamo impupo ifyo mulemona ukuba ifyalungama.”

Abaishiba ifyo icine caba, bamona ukuipilika kwa musango yo ngo bwafya. Icine cintu ica cishinka kabili ica cine cine. Ifintu tafiba ifya cine pa mulandu fye wa kuti umuntu alemona nelyo alesubila nelyo ukusumina ukuti fya cine. Ku ca kumwenako, pa nshita imo badokota basumine ukuti kuti baundapa akalaso ukupitila mu kuputula inkoko iituntulu pa kati no kubika ifipimfya pa cifuba ca mulwele. Ukwabulo kutwishika, abalwele abengi basumine ukuti kuti baundapwa muli iyi nshila. Nangu cibe fyo, ifyo basuminemo no kusubilamo tafyaleumfwana ne cishinka—inshila ya musango yo tayundapa akalaso. Abantu tabapanga icine, beesha ukucumfwikisha.

Baibolo ilaitunga ukukwata icine pa lwa fintu fya ku mupashi. Lintu Yesu Kristu ali pe sonde, apepele kuli Wishi ati: “Icebo cenu e cine.” (Yohane 17:17) Umutumwa Paulo alembele ati: “Amalembo yonse yantu yapuutwamo kuli Lesa.” (2 Timote 3:16) Abengi abapanda ubuloshi balakaana. Mu cifulo ca ico, bafwaya inshimi, imipepele ya pa kale, nangu fye sayansi ya kwelenganya ukubapuutamo no kubatungulula. Lelo, bushe tacilimo amano ukubebeta ifyo Baibolo isosa? Na kuba, ni cikanga abantu nalimo bonse mwi sonde baleimona nge citabo ca mushilo. Na kabili yaba ni cimo pa fitabo fya mipepele ifyakokwesha ukufika kuli lelo. Baibolo yalembelwe mu myaka 1,600, lelo tayalukaaluka mu fisambilisho fya iko. Natulinganyeko ifisambilisho fya mu Baibolo ku fisumino fyaseeka  ifyo abatungilila ubuloshi basuminamo pali ndakai.

Ni Bani Bekala mu Bwikashi bwa Mipashi?

Icipusho cikalamba pa kumfwikisha ifya ku mupashi ni ci, Ni bani bekala mu bwikashi bwa mipashi? Nangu ca kuti indoshi ishingi isha ndakai shilakonka icisumino ca kupepa ububumbo ne milungu iingi, shimo shilapepa umulungu wanakashi uukalamba, uo shitila aba patatu, pamo nga umukashana, nyina, kabili umukote, ifimininako ifiputulwa fikalamba mu bumi. Umulume wakwe mulungu uwakwate nsengo. Indoshi shimbi shilapepa umulungu waume no mulungu wanakashi. Kalemba umo asoso kuti: “Umulungu wanakashi no mulungu waume fimonwa nge cishibilo ca maka ya cifyalilwa aya bwanakashi no bwaume. Umo na umo uwa yene walikwata imibele yaibela ica kuti nga yakumbinkanishiwa kuti yalenga ukusailishanya pa kubumba ubumi.” Kalemba na umbi alembo kuti: “Ukusala kumo ukwacindamisha mu fya Buloshi kwaba kusalapo imilungu (Imilungu Yaume nelyo Imilungu Yanakashi) iyo mulefwaya ukumfwana na yo. . . . Ubuloshi bulamupeela ubuntungwa bwa kusala e lyo no kushinshimuna Imilungu iyo mulefwaya.”

Baibolo taitungilila ishi mfundo shonse. Yesu Kristu abombele ubutumikishi bwakwe bonse alesambilisha bambi pa lwa kwa Yehova, ‘Lesa wine wine eka.’ (Yohane 17:3) Baibolo itila: “Yehova mukulu, uwawaminwo kutashiwa apakalamba, kabili wene ali no kubelwa akatiina ukucile milungu yonse; pantu imilungu yonse ya bantu na bantu ya fye.”—1 Imilandu 16:25, 26.

Ni shani pa lwa kwa Kaseebanya? Dikishonari wa Webster’s Ninth New Collegiate Dictionary alondolola ukuti ubuloshi “kumfwana na kaseebanya.” Kuti cayafya ukusanga umuloshi ilelo uwingasumina uku kulondolola, pantu ishingi shitila takwaba na Satana Kaseebanya. Umukashana umo, uwalondolwelwe mu nyunshipepala ya The Irish Times pamo ngo “muloshi mukalamba kabili intungulushi ya kamo aka tubungwe twa ndoshi utukalamba sana mu Ireland,” apelulula ati: “Ukusumina muli Kaseebanya cipilibula ukusumina mu buKristu . . . [Kaseebanya] tengekala mu bubumbo bonse umushaba Lesa.”

Baibolo yena itila Kaseebanya e ko aba kabili itila e ulenga amacushi ayengi ne fimfulunganya pano isonde. (Ukusokolola 12:12) Yesu asambilishe ukuti Kaseebanya e ko aba kabili alangishe no kuti umuntu kuti acita ukufwaya kwa kwa Kaseebanya mu kukanaishiba. Ku ca kumwenako, bashimapepo abaleilungamika aba mu mwanda wa myaka uwa kubalilapo baleitungako ukuba abana ba kwa Lesa kabili basumine ukuti balecita ukufwaya kwa kwa Lesa. Yesu, uwalelingulule mitima yabo, alishibe ukuti te fyo cali. Alibebelepo ati: “Imwe muli ba kwa shinwe Kaseebanya, ne fya lunkumbwa fya kwa shinwe e fyo mufwayo kucita.” (Yohane 8:44) Ukulundapo, ibuuku lya Baibolo ilya Ukusokolola lilando kuti Kaseebanya ‘e ulufya bonse abaikala mu calo conse.’—Ukusokolola 12:9.

Bushe Amalele Yamo Yasuma?

Na kuba, ilingi line batila amalele yendela pamo ne fya kupandapanda. Abengi aba pa kale na ba ndakai basumina ukuti amalele ayo indoshi shipanda ya kulowelako abantu. Batila indoshi shalikwata amaka ya kucululusha abantu  nangu fye ukubepaya ukupitila mu kubalowa ku malele. Lyonse abantu baishiba ukuti indoshi e shilenga amashamo yashaifulila, ukusanshako ukulwala, imfwa, no kulenga ifilimwa ukukanakula bwino.

Indoshi ilelo shilakaaninina ndai imilandu ya musango yo. Nangu ca kuti shilasumina ukuti limo limo indoshi shimo shicintomfwa shilalowa, ishingi shapampamina pa kusoso kuti amalele ya shiko yabelako ku kuleta ubusuma, te kulowelako. Indoshi shitwa ati abena Wicca shisambilisha ukuti amalele yalaletela umuntu uwayapanda ubusuma imiku itatu kabili batila ici maka maka e cilenga indoshi ukukanakunge filai. Fimo ifyo batila e malele yasuma fisanshamo ubwanga bwa kuicingilila, ukutamfya imipashi yabipa iyo uwaleikala mu ng’anda mwakuukila ashile, ukulenga umuntu ukukutemwa, ukuposha no kuba no bumi busuma, ukukanatamfiwa pa ncito, no kumuletela indalama. Apo batila ubuloshi bwalikwata amaka yakalamba aya musango yo, tatwingapapa umulandu bwalumbukila ifi.

Nangu cibe fyo, Baibolo taisosa ukuti kwaliba amalele yasuma na malele yabipa. Mu Malango yapeelwe kuli Mose, Lesa alilondolwele bwino sana, ati: “Mwilacita amalele.” (Ubwina Lebi 19:26, NW) Na kabili tubelenga ukuti: “Ekasangwa muli imwe . . . uucita amalele, nangu uupanda buyeye, nangu uwipusha ku cipao ca mufwe ne ngulu.”—Amalango 18:10, 11.

Mulandu nshi Lesa alandile fyo? Te pa mulandu wa kuti alefwaya ukutupusula ubusuma. Yehova apeele aya mafunde ku bantu bakwe pa mulandu wa kuti alibatemenwe kabili talefwaya baletekwo busha ku mwenso no kutiine mipashi. Mu cifulo ca ico, alaalika ababomfi bakwe ukumweba ifyo balekabila. E Kapeela wa “ca kupeelwa conse icisuma ne ca bupe conse icafikapo.” (Yakobo 1:17) Umutumwa Yohane akoseleshe abasumina banankwe ati: “Conse ico tulomba tupokelela kuli [Lesa], ico tubaka amafunde yakwe no kucite fya kutemuna ku cinso cakwe.”—1 Yohane 3:22.

Ni Shani pa lwa Mipashi Ibifi?

Indoshi ishingi shilasuminisha ifyo Baibolo ilanda pa lwa ici cishinka ca kuti: Imipashi ibifi e ko yaba. Mu fyalembwa fimo uutungilila ubuloshi asokele ati: “Kwaliba Imilungulwa: Ikala mu bwikashi bushimoneka ubwapalana no bwesu, umwaba ifibumbwa fya mweo. . . . Amashiwi pamo nga ‘Iciwa’, ‘Umupashi ubifi’ na ‘Icibanda’ yalilungika. Iyi mipashi ya maka sana. . . . Iyacenjelesha . . . (umo nga ayaiswila iciibi) kuti yaingila mwi sonde lyesu. . . . Kuti yaingila  mu mubili wenu . . . , nangu fye ukulama ubumi bwenu. Ca cine, ifi nafipalana sana ne fyo inshimi sha kale ishilanda pa lwa kuwilwa Ifibanda.”

Ifibanda fyalecusha abantu abalembwa mu Baibolo mu nshila shalekanalekana. Bamo abo fyalecusha balefilwa ukulanda, bamo balepofula, bamo balepena, kabili bamo balekwata amaka yacila aya buntunse. (Mateo 9:32; 12:22; 17:15, 18; Marko 5:2-5; Luka 8:29; 9:42; 11:14; Imilimo 19:16) Limo limo ubucushi bwalebipilako ilyo ifibanda ifingi fyaleingila mu muntu pa muku umo. (Luka 8:2, 30) E ico, kanshi, kwaliba umulandu usuma Yehova asokela abantu ukutaluka ku buloshi na kuli fimbi ifya kupandapanda.

Ukupepa Ukwashimpwa pa Cine

Abengi balongolwa ku buloshi pa mulandu wa kuti bumoneka kwati kupepa ububumbo ukushabipa, kabili ukusuma. Mu ncende shimo ubuloshi bwalipokelelwa. Tababutiina. Lelo, ilingi line tababumona kwati bwalibipa sana. Mu ncende umwaba amaipepele ayalenga abengi ukupokelela ne fishalolamo, ubuloshi bwalicindikwa sana.

Cine cine, imipepele ya mwi sonde ili nga pa mushiika apo abantu bengaisalila imipepele iyo abene balefwaya, kwati ni filya ciba pa kushita insapato. Lelo Yesu ena alandile ukuti kwaba fye fibili ifyo twingasalapo. Atile: “Ingileni pa mpongolo ya kamfyemfye: pa kuti impongolo yasalala, kabili inshila yapabuka iitwala ku boni, kabili bengi abengilako. Lelo inshila iitwala ku mweo ya kamfyemfye kabili yalifyenenkana, kabili banono abaisanga.” (Mateo 7:13, 14) Mu cifyalilwa fye, tuli bantungwa ukusalapo inshila iyo tulefwaya. Lelo apo kuti twapuswa ku mweo wa muyayaya, calicindama sana ukusala bwino. Pa kushilimunwa lwa ku mupashi, tufwile ukukonka inshila ya cine—inshila iisangwa fye mu Cebo ca kwa Lesa, Baibolo.

[Icikope pe bula 5]

Abengi ilelo bamona ubuloshi ngo kupepa ububumbo ukushabipa

[Icikope pe bula 6]

Ilingi line amalele yendela pamo ne fya kupandapanda

[Icikope pe bula 6]

Bushe abapando buloshi balecita ukufwaya kwa kwa Kaseebanya mu kukanaishiba?

[Ifikope pe bula 7]

Baibolo ilasokolola inshila ya cine