IFYO ABANTU BALANDA

Abantu abengi bamona kwati ukwangala ifyangalo fya cela mushuke takwabipa cikulu fye fyalisuminishiwa mwi funde. Ifyangalo fya cela mushuke fimo ifyo basuminisha mwi funde, pamo nga loto iyo ubuteko butungilila, emo ubuteko bufumya indalama isho babomfya ku kwafwa abekala calo.

IFYO BAIBOLO ILANDA

Baibolo tayalandapo mu kulungatika pa fyangalo fya cela mushuke. Lelo, yalilandapo pa fintu ifingi ifilanga ifyo Lesa omfwa pa kwangalako ifi fyangalo.

Umulandu abantu bangalilako ifyangalo fya cela mushuke wa kuti balafwaya ukuwina indalama isha bantu bambi, lelo Baibolo itusoka “ukutaluka ku musango onse uwa lunkumbwa.” (Luka 12:15) Na kuba, icilenga abantu ukwangalako ifi fyangalo mulandu wa kuitemwa. Abasabankanya ifi fyangalo fya cela mushuke balanda sana pa kuwina indalama ishingi nga nshi, lelo tabalanda pa fyo cayafya ukuwina pantu balishiba ukuti nga balelanda pa cilambu ubukulu umuntu engapoka e lyo abantu bengalashitikapo indalama ishingi. Mu nshita yakwafwa umuntu ukukaanaba na bukaitemwe ifi fyangalo filenga fye umuntu alafwaya ukukwata indalama ishabula ukubombela.

Ukwangalako ifyangalo fya cela mushuke kulenga fye umuntu aba na bukaitemwe e kutila ukulafwaya ukuwina indalama isho bantu bambi abangalako ifi fyangalo baluusa. Nomba Baibolo itukoselesha ukuti ‘twilafwaya fye ifingatuwamina lelo tulefwaya ne fingawamina abanensu.’ (1 Abena Korinti 10:24) Na kabili, ifunde limo pa Mafunde Ikumi litila: “Wilakumbwa . . . conse ico umunobe akwata.” (Ukufuma 20:17) Nga ca kuti uuleangala ifyangalo fya cela mushuke alefwaisha ukuwina, ninshi mu nshila imbi alefwaya bambi baluuse pa kuti abaliile ulupiya lwabo.

Na kabili Baibolo ilatusoka ukukanamona ukuti kwaliba amaka yamo ayengalenga twaba na mapaalo. Kwali abena Israele bamo kale abashakwete icitetekelo muli Lesa kabili batendeke ‘ukuteyanishisha lesa we Shuko itebulo.’ Bushe Lesa aleumfwa bwino filya balecetekela “lesa we Shuko”? Awe, abebele ati: “Mwalecita ifyabipa mu menso yandi, kabili mwasalile icintu ico nshatemenwe.”—Esaya 65:11, 12.

Ca cine ukuti mu fyalo fimo indalama isho bafumya muli ifi fyangalo ifyo basuminisha ku buteko balashibomfya ku masukulu, ukuwamya ifintu mu calo, e lyo na ku fintu fimbi ifyafwa abantu. Nomba te mulandu ne fyo babomfya ishi ndalama, inshila bashisangilamo tayawama, babomfya ifyangalo ifilenga abantu baba no lunkumbwa na bukaitemwe no kulafwaya ukuwina fye indalama ukwabula ukupoosapo nangu lumo.

“Wilakumbwa . . . conse ico umunobe akwata.”—Ukufuma 20:17.

IFYO BAIBOLO ILANDA

Baibolo itusoka ukuti “abafwaisha ukuba ne fyuma bawila mu matunko kabili mu citeyo kabili mu lunkumbwa ulwingi ulwa kutumpa kabili ulwa kubaletelela, ifitwala abantu mu kuloba kabili mu bonaushi.” (1 Timote 6:9) Icilenga abantu ukula-angalako ifi fyangalo mulandu wa kufwaisha ukukwata ifingi, e lyo pa mibele iyo Baibolo yalandapo ukuti tufwile ukuisengauka paba na “ukufwaisha ukukwata ifingi.”—Abena Efese 5:3.

Ico abangala ifi fyangalo fya cela mushuke bafwaisha, kukwata ifyuma ifyabula ukubombela. Ifi fyangalo filenga abangalako ukutemwisha indalama, nomba Baibolo itila ukutemwisha indalama “e ntulo ya bubi bwa misango yonse.” Ukufwaisha ukukwata indalama kuti kwalenga umuntu alatontonkanya fye pa fyo engacita pa kushikwata, ne ci kuti calenga alasakamana sana kabili kuti alufya ne citetekelo muli Lesa. Baibolo ilondolola ukuti abantu abekatwa mu citeyo ca kutemwisha indalama ‘balailasaula abene amacushi ayengi.’—1 Timote 6:10.

Ukufwaisha ukukwata ifingi kulenga umuntu alafilwa ukuba uwaikushiwa ne fyo akwata kabili taba ne nsansa. Baibolo itila, “Uwatemwa silfere tatila yafula, no watemwa ifyuma tatila fyafula.”—Lukala Milandu 5:10.

Abantu abengi abo babeleleka ukulayangalako ifyangalo fya cela mushuke mu kuya kwa nshita balafilwa ukwikala fye ukwabula ukuteyapo kabili balafilwa no kuleka. Ubu bwafya bwaba fye mpanga yonse. Ku ca kumwenako, basanga ukuti mu United States mwena abantu amamilioni tabapeema nga tabateyelepo ifi fyangalo.

Ipinda limo litila: “Ifyuma ifyo umuntu anonka pa mulandu wa kuitemwa, tafyakapaalwe ku ntanshi.” (Amapinda 20:21) Ifi fyangalo fya cela mushuke fyalenga abantu abafiteya ukuba ne nkongole kabili abengi balilufishamo ne ncito shabo, ifyupo fyalipwa, kabili balafilwa ukusunga bucibusa bakwata na bantu bambi. Ukukonka ukufunda kwa mu Baibolo kuti kwayafwa umuntu ukukanakwata amafya ayo abangalako ifi fyangalo bakwata, e kutila ukonaula imikalile yabo no kukaanaba ne nsansa.

“Abafwaisha ukuba ne fyuma bawila mu matunko kabili mu citeyo kabili mu lunkumbwa ulwingi ulwa kutumpa kabili ulwa kubaletelela, ifitwala abantu mu kuloba kabili mu bonaushi.”—1 Timote 6:9.