Abacaice Bepusha Ukuti

Mulandu Nshi Tukansanina Lyonse?

Mu fyo tulondolwele pe samba, Rachel alenga ukuti pabe ukukansana mu nshila shitatu. Bushe kuti washilumbula? Lemba ifyasuko pe samba lya fyo tulondolwele, kabili umone mu kabokoshi ka “Ifyasuko” akali pa mpela ya cino cipande.

Ni pali Citatu ubushiku. Rachel uuli ne myaka 17, napwisha incito sha pa ng’anda, kabili alefwaya nomba atuusheko pa numa ya kupwisha incito shonse! Ayasha TV no kwikalako mu cipuna umo atemwisha ukwikala.

Cilya fye aleikala, banyina baiminina mu mwinshi, tabatemenwe iyo. Babilikisha abati: “Rachel! Cinshi uleonawila inshita ukutamba TV ilyo ufwile ukula-afwako nkashi nobe ukulemba ifya ku sukulu? Taucita ifyo tukweba!”

Rachel aisosha ica kuti na banyina baumfwa, atila: “Mwatampa na kabili.”

Banyina bamulolesha. Bamwipusha abati, “Auti shani iwe?”

Rachel aasuka banyina uku ninshi aleisha ne cefu, ababilawila na menso, atila: “Tapali mayo na imwe.”

Nomba banyina bakalipa icine cine. Balanda abati: “E fyo wingalalanda na ine ifyo!”

Rachel na o abasuka ati: “Inga imwe ifyo mulenjeba?”

Awe afilwa no kutuusha . . . Batampa ukukansana na kabili.

1. ․․․․․

2. ․․․․․

3. ․․․․․

BUSHE ifi tulondolwele pa muulu na iwe e fyo ucita? Bushe iwe na bafyashi bobe lyonse mulakansana? Nga e ficitika, wikale pa nshi no kumona icilenga. Finshi maka maka ifilenga? Conga pa filenga ukuti mulekansana—nangu limbi kuti walembapo fye fimbi palya tulembele ukuti “Fimbi.”

◯ Imisango

◯ Incito ya pa ng’anda

◯ Ifya kufwala

◯ Inshita ya kufika

◯ Ifyangalo pa ng’anda

◯ Abaume na banakashi

◯ Abanandi

◯ Fimbi

 Ifintu fye fyonse ifyo mwingakansaninapo na bafyashi bobe, kuti fyalenga bonse mwashala muleumfwa ububi. Kwena nga watemwa kuti wailama, wamoneka fye kwati ulesumina fye fyonse ifyo abafyashi balelanda. Nomba bushe e fyo Lesa enekela iwe ukucita? Iyo. Cishinka ukuti Baibolo ikweba ukuti ‘ulecindika bawiso na banoko.’ (Abena Efese 6:2, 3) Nomba cimbi ico ikoselesha, ca kuti ufwile ukuya ‘uleishiba ukulingulula’ e lyo no kulabomfya “amaka [yobe] aya kupelulula.” (Amapinda 1:1-4; Abena Roma 12:1) Nga ca kuti ulecita ifi, ninshi ukalaitontonkanishisha we mwine ica kuti limo kuti mwapusana no kupusana na bafyashi bobe. Lelo, mu ndupwa umo bakonka ifilanda Baibolo, abafyashi na bana kuti baleumfwana fye bwino nangu tabaletontonkanya fimo fine pa fintu.—Abena Kolose 3:13.

Kuti wacita shani nga ulefwaya ukulanshanya bwino na bafyashi ukwabula ukuti mukansane? Abaice abengi babutukila ukulanda ukuti: “Abafyashi bandi e bakwata ubwafya. Pantu e bancusha fye umo shacela!” Nomba tekanya, uipushe auti: Bushe maka nshi ayo nakwata pa bantu bambi, ukubikako fye na pa bafyashi bandi? Pantu kwena, kwaba fye umuntu umo uo wingaalula, no yo muntu ni we mwine. Kabili ico wingatemwa ukwishiba ca kuti, nga ca kuti ni we wabalilapo ukutekanya, na bafyashi bobe bene kuti batekanya, bakutika na ku fyo ulefwaya ukulanda.

E ico, natumone ifyo iwe wingacita pa kuti wilakansana na bafyashi. Ukonke ifyebo fyalakonkapo, nalimo ukapapusha na bafyashi bobe, limbi na we mwine ukapapa pa fikafumamo nga wakonka fye ifi walasambilila.

(Ifyo wingacita ni fi: Conga pa cishinka ico ulemona ukuti e co wingabombelapo.)

◯ Ulebala watontonkanya ilyo taula-asuka. Baibolo itila: “Abantu basuma pa kwasuka balatala batontonkanya.” (Amapinda 15:28, Bible wa Mushilo) Wilalanda fye icilandelande nga wamona kwati bakufyenga. Katutile banoko bakweba abati: “Cinshi ushisamfiishe ifipe? Taumfwa nga bakweba ukubomba imilimo!” Nalimo nga walanda fye icilandelande kuti watila, “Cinshi muncushisha?” Nomba ilyo taula-asuka, uletala watontonkanya. Ufwile ukwesha ukwiluka icalenga ukuti banoko balande ayo mashiwi. Ilingi line nga ca kuti bakweba kwati lyonse taucita ifyo bakweba, tacilola mu kuti ifyo fine balandile e fyo cili. Lelo, cilangilila fye ukuti pali cimo icili mu mutima wabo. Cinshi ico cine?

Nalimo abafyashi bobe nabafulwa, cilemoneka kwati balebomba sana incito sha pa ng’anda beka. Nalimo ico bengafwaya fye, kubakoselesha ukuti na iwe walibabikako amano. E lyo limbi na lyo, nalimo kuti balimona ukuti ilingi  line ulakaana ukubombako imilimo ya pa ng’anda. Ifi nalimo e fingalenga, lelo nga wabasuka ukuti “Cinshi muncushisha?” te cingapwisha ubwafya, nalimo kuti mwatampa fye ukukansana! Ukucila ukulanda ifi, cinshi ushingatalalikila banoko umutima? Nalimo kuti wabeba auti: “Awe kwena mayo ca nsambu kuti mwakalipa mwe. Naya mu kusamfya imbale ili line.” Uleibukisha fye ukuti taufwile ukulanda ne mitumfyomo. Nga ulebalangulukilako pa kwasuka, te kuti mulekansana.

Lemba amashiwi pe samba ayo abafyashi bobe bengalanda ayengakukalifya.

․․․․․

Nomba tontonkanya pa mashiwi ayasuma ayo wingabomfya pa kubasuka pa kuti ubwafya ubulengele ukuti balande ayo mashiwi bupwe.

․․․․․

◯ Ulelanda no mucinshi. Michelle alisambilila ku fyamucitikila umulandu cacindamina ukwishiba ifya kulanda na banyina. Atile: “Ilingi line icikalifya bamayo nga twakwata ubwafya fye ubuli bonse, milandile yandi.” Nga ca kuti na iwe e bwafya wakwata, wilaimya ishiwi pa kulanda kabili uletekanya, kabili wilabilawila abafyashi bobe amenso nelyo ukucitapo fimo ifingalangilila ukuti naufulwa. (Amapinda 30:17) Nga wamona kwati walafulwa, pepa ipepo ilipi kuli Lesa mu mutalalila. (Nehemia 2:4) Ico ulingile ukupepela, te kufwaya ukuti abafyashi bobe bakutaluke iyo, lelo kufwaya ukuti ukwate amaka ya kuilama pa kuti ciiba kwati uleitila parafini pa mulilo.—Yakobo 1:26.

Lemba amashiwi pe samba ayo iwe ushifwile ukulanda ne fyo ushifwile ukucita.

Amashiwi ayo ushifwile ukulanda:

․․․․․

Ifyo ushifwile ukucita:

․․․․․

◯ Ulekutika. Baibolo itila: “Mu kulanda ifingi tamubula cilubo.” (Amapinda 10:19, Diocese of Mbala) E ico uleleka bawiso nelyo banoko na bo balandapo, kabili ufwile ukubikako amano ilyo balelanda. Ilyo balelanda, taufwile ukulakutika na ku nyimbo, ukulabelenga ibuuku nelyo magazini, lelo ufwile ukulabalolesha. Wibaputukisha ilyo balelanda pa kuti fye uilungamike. Ufwile ukulakutika fye. Inshita imbi, ninshi nabapwisha ukulanda, e lyo wingabepusha amepusho fye yonse ayo ukwete nelyo ukubeba ifyo uletontonkanya. Nomba nga wakosapo fye ukulanda ifyo uletontonkanya ilyo line fye, ninshi ifintu kuti fyabipa sana. Nangu wingakwata ifingi shani ifya kulanda, te kwesha ukufilanda pali iyi nshita, pantu ni “nshita ya kwikala tondolo.”—Lukala Milandu 3:7.

◯ Ulelomba ubwelelo. Cisuma ukulanda ukuti “munjeleleko” pali fyonse ifyo wacitile ifyalengele ukuti ifintu fibipe. (Abena Roma 14:19) Kuti walomba ubwelelo na lintu wamona  ukuti paba ukupusana. Nga ca kuti cakwafya ukumonana no muntu pa kulomba ubwelelo, kuti walemba fye kakalata. Lyena kuti walangilila no kuti ifyo ulembele fishinka, kuti wa-alula imisango yobe iyalengele ukuti mupusane. (Mateo 5:41) Katutile icilengele ukuti mupusane na bafyashi bobe mulandu wa kukanabomba incito imo pa ng’anda, mulandu nshi ushingomfwishako abafyashi bwino no kubomba iyo ine milimo? Nangu iyo ncito wali-ipata, nga waibomba bushe taulemona ukuti kuti mwalaumfwana na bafyashi bobe ukucila nga basanga ukuti umulimo ucili fye filya fine?—Mateo 21:28-31.

Na kabushe kuti walaikala bwino nga ca kuti taulepusana na bafyashi bobe pantu Baibolo itila umuntu wa “cikuuku asungilila umweo wakwe.” (Amapinda 11:17) E co tontonkanya pa busuma ubukafumamo nga taulepusana na bafyashi bobe.

Na mu ndupwa umo baikala bwino balapusana, lelo balishiba ifya kuwikishanya. Ulekonka ifili muli cino cipande, nalimo kuti walalanshanya bwino na bafyashi bobe ukwabula ukukansana na bo, kumo na malyashi aya kuti nayafya!

Kuti mwasanga ifyebo fimbi pa mutwe wa kuti “Abacaice Bepusha Ukuti” mu citabo calembwa ne Nte sha kwa Yehova icitila Ifipusho Abacaice Bepusha ne Fyasuko Ifingabafwa, Ibuuku 2

IFYA KUTONTONKANYAPO

● Cinshi cilenga ukuti abanobe bamo baletemwa umuntu uwakakata?

● Mulandu nshi Yehova amwena umuntu wa fikansa ukuti muwelewele?—Amapinda 20:3.

[Akabokoshi ne Fikope pe bula 13]

IFILANDA ABANOBE

“Nalishiba ukuti nangu ca kutila ndabomba no kuishitila ifyo ndefwaya, ncili njikala mu ng’anda ya bamayo, kanshi mfwile ukubomfwila. Balinsunga pa myaka iingi, e ico nga bankalipilila ukuti nshifikile bwangu pa ng’anda nangu fye pali fimbi, ndomfwikisha.”

“Nga nafilwa ukumfwana na bafyashi bandi, tulapepelapo, tulasapika no kwisalandapo. Lyonse tulasuka twaumfwana ukubomfya iyi ine nshila. Nga ca kutila twabikamo Yehova, ifintu filasuka fyaba bwino.”

[Ifikope]

Daniel

Cameron

[Akabokoshi pe bula 15]

IFYASUKO

1. Ukulanda amashiwi ya misuula (“Mwatampa na kabili”) kwalengele fye ukuti bamayo balekalipa sana.

2. Filya Rachel alebilawila abafyashi bakwe amenso calengele fye ukuti ubwafya bukule.

3. Ukusasuka (“E fyo wingalalanda kuli ine ifyo?”) ilingi line takupwisha ubwafya.

[Akabokoshi pe bula 15]

IFYO ABAFYASHI BAFWILE UKWISHIBA

Moneni amashiwi ya kubalilapo muli cino cipande. Bushe finshi banyina ba kwa Rachel bacitile ifyalengele ukuti batampe ukukansana? Imwe kuti mwacita shani pa kuti tamulekansana no mwana wenu? Muleibukisha ifyakonkapo:

Mwilalanda amashiwi ayomfwika kwati umuntu tapali nangu cimo ico acitapo bwino mu calo, pamo nga ya kuti “Lyonse iwe . . . ” nangu aya kuti “Tawabala . . . ” Imilandile ya musango uyu ilenga fye umuntu ukufwaya ukuipokololako. Pantu na kuba te fyo umwana wenu aba. Umwana wenu afwile alishiba ukuti icilenga mulande aya mashiwi ni co namufulwa te kutila ena alalufyanya lyonse.

Ukucila ukulanda amashiwi aya kulungatika umwana wenu, esheni ukulanda pa fyo imwe mumfwa umwana wenu nga acitapo fimo. Ku ca kumwenako kuti mwatila, “Nga ca kuti wacita . . . , ine imona kwati . . . . ” Ishibeni ukuti, umwana wenu alicindika sana ifyo mumfwa. Nga mwaleka aishiba ifyo mumfwa, akafwaya sana ukukonka ifyo mulemweba.

Mule-esha sana ukuilama nga nshi mpaka ubukali bwapwa nangu ca kutila kwena ukucita ici takwayanguka. (Amapinda 10:19) Nga ca kuti mulekansanina pa milimo ya pa ng’anda, lanshanyeni ici no mwana wenu. Lembeni mu kulungatika ifyo mulefwaya acite, nga cakabilwa kuti mwaleka aishiba ne fyo cikaba nga afilwa ukucita ifyo mulemweba. Mu kutekanya kutikeni ku filelanda umwana wenu, nangu ca kuti limbi ifyo alelanda tafilolelemo. Abana abengi balanakila nga ca kuti mwakutika ku fyo balelanda ukucila ukubapatikisha fye.

Ukucila ukwangufyanya ukusosa ukuti umupashi wa mu calo uwa bucintomfwa nawingilila sana umwana wenu, ishibeni ukuti ifingi ifyo mulemona filelanga fye ukuti umwana alekula. Umwana kuti akansana na imwe pa kuti fye cishibikwe ukuti alekula. Imwe muleilama sana pa kuti kwilaba ukukansana. Muleibukisha ukuti ifyo mulecita umwana wenu nga amukalifya, fyakulamusambilisha ukwishiba ifyo na o engacita abantu bambi nga bamukalifya. Muletekanya no kushishimisha, e lyo mukaba ica kumwenako icisuma sana ku mwana wenu.—Abena Galatia 5:22, 23.

[Icikope pe bula 14]

Ukukansana na bafyashi bobe kwaba kwati kubutuka ulubilo ilyo wiminine pamo na pamo—kuti wapiba no kunaka sana, lelo tapali uko walafika walaba fye pamo pene