Ukumfwana kwa Monse Monse Ukwa Baibolo
Icipandwa 11
Ukumfwana kwa Monse Monse Ukwa Baibolo
Elenganya laibrari ya mabuku 66 yalembelwe mupepi na bantu bapusanapusana 40 pa ciputulwa ca nshita ica myaka 1,600. Indimi shitatu e shabomfiwe kuli bakalemba abaikele mu mpendwa ya fyalo. Bonse bakalemba bakwete ubuntu bwapusanapusana, ukukampuka, ne fikulilo. Lelo lintu amabuku balembele mu kupelako yalonganikwe pamo, cabele ukuti, mu cituntulu, yapangile ibuku limo ilikalamba ukukonka umutwe wa lyashi umo uukalamba uwa citendekelo ukufuma ku kutendeka ukufika ku mpela. Ico cintu cakosa ukwelenganya, bushe te ifyo? Lelo, Baibolo yaba fye laibrari wa musango yo.
1. (Sanshako imitendekele.) Kumfwana nshi kwaibela kucitilo bunte ku cishinka ca kuti Baibolo yapuutwamo kuli Lesa?
TAKWABA musambi umufumacumi engafilwa ku kubo waebekeshiwa ne cishinka ca kuti Baibolo, nangu cingati yaba kulonganika kwa mabuku yapusanapusana, yaba kuletwako kwaikatana. Yabe yaikatana mu kuti, ukufuma ku kutendeka ukufika ku mpela, isumbula ukupepa kwa kwa Lesa umo fye uo imibele yakwe tayaluka, kabili amabuku ya iko yonse yalundulula ukupulamo ukwa mutwe wa lyashi. Uku kumfwana kwa monse monse kwaba bushininkisho bwa maka ukuti Baibolo yaba, mu cine cine, Icebo ca kwa Lesa.
2, 3. Busesemo nshi bwalandilwe mu Edene ubupeela icitendekelo ce subilo, kabili mibele nshi yatungulwile ku kulanda bulya busesemo?
2 Umutwe wa lyashi uwa citendekelo uwa Baibolo walangishiwa mu fipandwa fya kubangilila ifye buku lya iko line ilya ntanshi, Ukutendeka. Mulya, tubelengo kuti abafyashi besu aba ntanshi, Adamu na Efa, babumbilwe abapwililika kabili babikilwe mwi bala lya paradise, Edene. Efa, nangu cibe fyo, atununwikwe ne nsoka iyo yasonsombele ukulungama kwa mafunde ya kwa Lesa kabili yabeleleke umwanakashi ku bufi bwa mu bumfisolo ukuponena mu nshila ya lubembu. Adamu akonkelele umwanakashi kabili na o wine taumfwilile Lesa. Icafuminemo? Bonse babili balitamfiwe ukufuma mu Edene kabili basenukilwe ku mfwa. Ifwe ilelo tucula ukufuma ku fifumamo fya kulya kupondoka kwa ntanshi. Ifwe bonse twapyano lubembu ne mfwa ukufuma ku bafyashi besu aba ntanshi.—Ukutendeka 3:1-7, 19, 24; Abena Roma 5:12.
3 Pali ilya nshita ya bulanda, nangu cibe fyo, Lesa alandile ubusesemo ubo bwapeele icitendekelo ce subilo. Ubusesemo bwalandilwe ku nsoka, lelo bwalandilwe mu kuumfwako kwa kwa Adamu na Efa pa kuti bengabushimika ku bana babo. Pano e pali ico Lesa asosele: “Ndebika no bulwani pa kati ka iwe no mwanakashi, kabili pa kati ka bufyashi bobe no bufyashi bwakwe: bwene bwakulakulasa ku mutwe, nobe wakulabulasa ku citende.”—Ukutendeka 3:15; Abena Roma 8:20, 21.
4. Fintu nshi fyabako fyalumbulwa mu busesemo bwa kwa Yehova mu Edene, kabili fyali no kubomba shani ukupulinkana mu myanda ya myaka?
4 Mona ifintu fyabako fine ifyalumbulwa muli ici cikomo ca mutwe wa lyashi: insoka no lubuto lwa iko pamo pene no mwanakashi no lubuto lwakwe. Ifi fintu fyabako kuti fyaba ifyabimbwamo fikalamba mu ficitika pa makana ya myaka yaali no kwisa. Ubulwani bwa lyonse bwali no kubako pa kati ka mwanakashi no lubuto lwakwe ku lubali lumo ne nsoka no lubuto lwa iko ku lubali lumbi. Ubu bulwani buli no kusanshamo ukukansana kwatwalilila pa kati ka kupepa kwa cine no kwa bufi, imyendele yalungama no bubifi. Pa kashita kamo, insoka yaali no kunonka ukumoneka kwa kumwenamo lintu yacenene akatende ka lubuto lwa mwanakashi. Mu kupelako, nangu cibe fyo, ulubuto lwa mwanakashi lwali no kushonaula umutwe wa nsoka, kabili Lesa umwine aali no kwebelwa lintu umulondo onse uwa kulya kupondoka kwa ntanshi wali no kufumishiwapo.
5. Twaishiba shani ukuti Efa taali e mwanakashi wa mu busesemo?
5 Ni bani baali umwanakashi ne nsoka? Kabili ni bani baba imbuto shabo? Lintu Efa akwete umwana mwaume wakwe uwa kubalilapo, Kaini, alandile ukuti: “Nimpokelelo mwaume kuli Yehova.” (Ukutendeka 4:1) Napamo umwanakashi ayumfwile ukuti aali e mwanakashi wa busesemo no kuti uyu mwana mwaume aali no kushininkisho kubo lubuto. Kaini, nangu cibe fyo, akwete umupashi wabipa ukupala ulya uwa nsoka. Asangwite inkomi, ukwipaya munyina umwaice wakwe Abele. (Ukutendeka 4:8) Mu kumfwika, ubusesemo bwakwete ubupilibulo bwashikilako, ubwa mampalanya ica kuti Lesa eka fye e wingalondolola. Kabili ici alicitile, panono panono pa kashita kamo. Yonse amabuku 66 aya Baibolo yasangwila mu nshila imo nelyo iinankwe ku kusokolola kwa bupilibulo bwa ubu, ubusesemo bwa ntanshi muli Baibolo.
Insoka Ni Ani?
6-8. Mashiwi nshi aya kwa Yesu yatwafwilisha ukwishiba amaka yaali ku numa ya nsoka? Londolola.
6 Intanshi, insoka ni ani alandwapo mu Ukutendeka 3:15? Icalembwa cilando kuti insoka ya cine cine yatununwike Efa mu Edene, lelo insoka sha cine cine te kuti shilande. Kufwile kwaliko amaka yamo ku numa ya ilya nsoka, ukulenga yene ukucita ico yacitile. Yalya maka yaali cinshi? Tacali ukufikila umwanda wa myaka wa kubalilapo uwa Inshita yesu Yaishibikwa, ilyo Yesu alebomba ubutumikishi bwakwe pano isonde, e lintu ukwishibikwa kwa yalya maka mu kumonekesha kwasokolweke.
7 Pa kashita kamo, Yesu alelanda ne ntungulushi shimo isha butotelo isha ciYuda shailungamike abaitakishe ukuti baali bana baume ba kwa Abrahamu. Lelo, bakeenye mu kukosa icine cashimikilwe na Yesu. E co Yesu alandile kuli bene ukuti: “Imwe muli ba kwa shinwe [Ciwa, NW], ne fya lunkumbwa fya kwa shinwe e fyo mufwayo kucita. Ulya ni nkomi ya bantu ukufuma na pa kutendeka, na mu cine taimininamo, ico muli wene tamwaba cine. Ilyo alande ca bufi, alande cafuma mu mwine; ico wa bufi, kabili e wishi wa buko.”—Yohane 8:44.
8 Amashiwi ya kwa Yesu yaali ayakosa kabili ukufika pa cishinka. Alondolwele Ciwa nge “nkomi” na ‘wishi wa bufi.’ Nomba, ubufi bwa kubalilapo ubwalembwa bwali ni bulya bwalandilwe ne nsoka mu Edene. Uwalandile bulya bufi aali mu cine cine ‘wishi wa bufi.’ Mu kulundapo, ubo bufi bwafuminemo imfwa ya kwa Adamu na Efa, ukulenga ulya uwa bufi uwa pa kale inkomi. Mu kumonekesha, lyene, amaka ku numa ya cisoka mu Edene yaali ni Satana Ciwa, kabili Yehova mu cituntulu alelanda kuli Satana muli bulya busesemo bwa pa kale.
9. Ni shani fintu Satana aishile mu kubako?
9 Bamo balipusho kuti: Nga ca kuti Lesa musuma, mulandu nshi abumbile icibumbwa ca musango yo pamo nga Ciwa? Amashiwi ya kwa Yesu na kabili yatwafwilisha ukwasuka cilya cipusho. Yesu alandile ku lwa kwa Satana ukuti: “[Wene] ni nkomi ya bantu ukufuma na pa kutendeka.” E co lintu Satana abepele kuli Efa, e lintu atendeke ukuba Satana—ukufuma kwi shiwi lya ciHebere ilipilibula “kakaanya.” Lesa tabumbile Satana. Uwali kale ni malaika wa citetekelo asuminishe ulunkumbwa lwalubana ukulunduluka mu mutima wakwe ica kuti abele Satana.—Amalango 32:4; linganyeniko Yobo 1:6-12; 2:1-10; Yakobo 1:13-15.
Ulubuto lwa Nsoka
10, 11. Ni shani fintu Yesu no mutumwa Yohane batwafwilisha ukwishiba ulubuto lwa Nsoka?
10 Ni shani, nangu cibe fyo, pa lwa ‘lubuto [nelyo ubufyashi] bwa nsoka’? Amashiwi ya kwa Yesu na kabili yatwaafwa ukupikulula ulu lubali lwa bwile. Alandile ku ntungulushi sha butotelo isha ciYuda ukuti: “Imwe muli ba kwa shinwe [Ciwa, NW], ne fya lunkumbwa fya kwa shinwe e fyo mufwayo kucita.” Aba baYuda baali ni ntuntuko sha kwa Abrahamu, kwati fintu baitakishe. Lelo imibele yabo iya bubifi yabalengele ukuba abana ba ku mupashi aba kwa Satana, katendeka wa lubembu.
11 Umutumwa Yohane, ukulemba ukulola ku mpela ya mwanda wa myaka wa kubalilapo, alondolola mu kumfwika ababa ulubuto lwa Nsoka, Satana. Alembo kuti: “Uucito lubembu wa kwa [Ciwa, NW], ico [Ciwa, NW] abembuka fye ukufuma ku kutendeka. . . . Muli ici e mumonekela abana ba kwa Lesa, na bana ba kwa [Ciwa, NW]; onse uushicita bulungami te wa kwa Lesa, nangu untu ashatemwa munyina.” (1 Yohane 3:8, 10) Mu kushininkisha, ulubuto lwa Nsoka lwabo lwabilingana nga nshi ukupulinkana mu lyashi lya kale lyonse ilya buntunse!
Ni Ani Abo Lubuto lwa Mwanakashi?
12, 13. (a) Ni shani fintu Yehova asokolwele kuli Abrahamu ukuti ulubuto lwa mwanakashi lwali no kumoneka mu kati ka ntuntuko shakwe? (b) Ni ani wapyene icilayo ukukuma ku Lubuto?
12 Ni ani, lyene, aba ‘ulubuto [nelyo ubufyashi] bwa mwanakashi’? Ici cili cimo ica fipusho fyacindamisha nga nshi ifyabalile afipushiwa, pantu lwaba lubuto lwa mwanakashi ulo mu kupelako lukashonaula umutwe wa kwa Satana no kufubalisha ukwambukilwa kwabipa ukwa kupondoka kwa kubalilapo. Ku numa mu mwanda wa myaka walenga 20 B.C.E., Lesa asokolwele ubwile bukalamba pa lwa uku kwishibikwa kwa umo ku mwaume wa citetekelo Abrahamu. Pa mulandu wa citetekelo cikalamba ica kwa Abrahamu, Lesa acitile ukukonkana kwa malayo kuli wene pa lwa bufyashi ubwali no kufyalwa kuli wene. Bumo ubwa aya bwacilengele ukumfwiko kuti ‘ulubuto lwa mwanakashi’ ulo lwali no ‘kuceno mutwe wa nsoka’ lwali no kumoneka pa kati ka bana ba kwa Abrahamu. Lesa amwebele ukuti: “Ubufyashi bobe bukakwate mpongolo ya mulwani wa buko; kabili mu bufyashi bobe e mo shikaifwailo kupaalwa inko shonse isha pano isonde; pa kuti nuumfwe shiwi lyandi.”—Ukutendeka 22:17, 18.
13 Nga fintu imyaka yapitile, ubulayo bwa kwa Yehova kuli Abrahamu bwalibwekeshiwepo ku mwana mwaume wa kwa Abrahamu Isaki na ku mwishikulu wakwe Yakobo. (Ukutendeka 26:3-5; 28:10-15) Mu kupelako, intuntuko sha kwa Yakobo shabele imikowa 12, kabili umo uwa iyi mikowa, Yuda, wapokelele ubulayo bwaibela ukuti: “Umulumbu tawakafume kuli Yuda, nangu ni nkonto ya bumushika mu ceni cakwe, akasuke esa [Shilo]; kuli wene e kukabe cumfwila ca nko sha bantu.” (Ukutendeka 49:10) Mu kumonekesha, Ulubuto lwali no kumonekela mu mukowa wa kwa Yuda.
14. Luko nshi lwateyanishiwe ukupekanishiwa ku kwisa kwa Lubuto?
14 Pa mpela ya mwanda wa myaka walenga 16 B.C.E., imikowa 12 iya kwa Israele yaali no kuteyanishiwa mu luko nga bantu baibela aba kwa Lesa. Kuli iyi mpela, Lesa alengele icipingo na bene kabili abapeele umutande wa mafunde. Umulandu ukalamba uwa ici wali wa kupekanya abantu ku kwisa kwa Lubuto. (Ukufuma 19:5, 6; Abena Galatia 3:24) Ukufuma lilya no kuya ku ntanshi, ubulwani bwa kwa Satana ukulola ku Lubuto lwa mwanakashi bwamoneka mu kukaluka kwa nko ku bantu ba kwa Lesa basalwa.
15. Kusanikila nshi ukwa kulekelesha kwapeelwe ukukuma ku lupwa nshi pa kati ka ntuntuko sha kwa Abrahamu lwali no kuletako Lubuto?
15 Ukusanikila kwa kulekelesha ukukuma ku lupwa nshi lwali no kuletako Lubuto kwapeelwe mu mwanda wa myaka walenga 11 B.C.E. Pali ilya nshita, Lesa alandile ku mfumu ya cibili iya kwa Israele, Davidi, kabili alaile ukuti Ulubuto lwali no kwisa ukufuma mu mutande wakwe no kuti icipuna ca bufumu ica Uyu umo cali no “kupampamikwa umuyayaya.” (2 Samwele 7:11-16, NW) Ukufuma pali ilya nshita no kuya ku ntanshi, Ulubuto mu kulinga lwali no kuloshiwako ngo mwana mwaume wa kwa Davidi.—Mateo 22:42-45.
16, 17. Ni shani fintu Esaya alondolwele amapaalo Ulubuto lwali no kuleta?
16 Mu myaka yakonkelepo, Lesa aimishe bakasesema ku kupeela ifyebo fyapuutwamo na fimbi pa lwa kwisa kwa Lubuto. Ku ca kumwenako, mu mwanda wa myaka walenga cinekonsekonse B.C.E., Esaya alembele ukuti: “Umwana nafyalilwa kuli ifwe, umwana mwaume napeelwa kuli ifwe; bukateka bukaba pa kubeya kwakwe, ne shina lyakwe akenikwa, Kabilo wa cipesha amano, Mulungu impalume; Wishi wa nshita pe, Cilolo wa mutende. Ku kukula kwa bukateka bwakwe, na ku mutende, takwakabe mpela, pa cipuna ca kwa Davidi, na pa bufumu bwakwe.”—Esaya 9:6, 7.
17 Esaya mu kutwalilila aseseme pa lwa Lubuto ukuti: “Akapingwilo mulanda mu bulungami, no kukalulwila mu kutambalala abafuuka ba mu calo; . . . E lyo umumbulu ukalebela ku mwana wa mpaanga, ne mbwili ikayolola ukuli umwana wa mbushi; umwana wa ŋombe no musepela wa nkalamo na katekwa kaina fikekala pamo, . . . Tafyakacite bubi, kabili tafyakonaule, mu lupili lwandi lwa mushilo monse; pantu icalo cikesulamo ukwishiba Yehova, ifyo amenshi yafimba pali bemba.” (Esaya 11:4-9) We mapaalo yafumba ulu lubuto lwali no kuleta!
18. Fyebo nshi fyalundwako pa lwa Lubuto fintu Daniele alembele?
18 Mu mwanda wa myaka walenga mutanda pa ntanshi ya Nshita yesu Yaishibikwa, Daniele alembele ubusesemo bwalundwapo pa lwa Lubuto. Asobele inshita lintu umo uwapala umwana wa muntu aali no kumoneka mu mulu kabili alangile ukuti “[kuli wene kwapeelwo, NW] kuteka, no bukata, no bufumu, ukuti abantu na bantu bonse, na bantu ba nko, ne ndimi, bamupyungile.” (Daniele 7:13, 14) E co ukwisa kwa Lubuto kwali no kupyana ubufumu bwa mu mulu, kabili ubulashi bwakwe ubwa cifumu bwali no kutanunuka pe sonde lyonse.
Ubwile Bwapikululwa
19. Lubali nshi, nga fintu lwasokolwelwe kuli malaika, luntu Maria aali no kubomba mu kwisa kwa Lubuto?
19 Ukwishibikwa kwa Lubuto mu kupelako kwa kupukulwilwepo ku kutendeka kwa Inshita yesu Yaishibikwa. Mu mwaka wa 2 B.C.E., malaika amoneke ku mukashana wacaice uwa ciYuda uwe shina lya Maria, uwali intuntuko ya kwa Davidi. Malaika aebele wene ukuti aali no kufyala umwana waibela nga nshi kabili atile: “Wene akabo mukalamba, no kwitwa Umwana wa Wapulamo, kabili [Yehova, NW] Lesa akamupeele cipuna ca bufumu ica kwa Davidi wishi: kabili akabe mfumu pa lupwa lwa kwa Yakobo umuyayaya, na ku bufumu bwakwe takwakabe impela.” (Luka 1:32, 33) E co ukupembelela kwaleepa ukwa “lubuto” mu kupelako kwali no kwisa ku mpela.
20. Ni ani aba Ulubuto lwalailwe, kabili bukombe nshi buntu ashimikile muli Israele?
20 Mu mwaka wa 29 C.E. (inshita yasontelweko mu kubangilila kuli Daniele), Yesu alibatishiwe. Umupashi wa mushilo lyene waikile pali wene, kabili Lesa amupokelele ngo Mwana wakwe. (Daniele 9:24-27; Mateo 3:16, 17) Pa myaka itatu na citika pa numa, Yesu acitilo bunte ku baYuda, ukulando kuti: “Ubufumu bwa mu mulu nabupalama.” (Mateo 4:17) Mu kati ka ilya nshita, afikilishe amasesemo ayengi nga nshi ukufuma mu Malembo ya ciHebere ica kuti takwali incende ya kutwishika ukuti mu cine cine aali e Lubuto lwalailwe.
21. Cinshi Abena Kristu ba mu kubangilila baumfwikishe ukukuma ku kwishibikwa kwa Lubuto?
21 Abena Kristu ba mu kubangilila balyumfwikishe ci bwino. Paulo alondolwele ku Bena Kristu mu Galatia ukuti: “Awe ifilayo fyapeelwe kuli Abrahamu na ku lubuto lwakwe. Tatila, ku Mbuto, nga ku bengi; lelo, nga kuli umo, Na ku lubuto lobe, ulo e Kristu.” (Abena Galatia 3:16) Yesu aali no kuba “Cilolo wa mutende” wasobelwe na Esaya. Pa numa mu kupelako cibe naisa mu Bufumu bwakwe, ubulungi no bulungami kuti fyaimikwa mu kusaalala kwa calo.
Ni Ani, Lyene, Ali Umwanakashi?
22. Ni ani umwanakashi waloshiwako mu busesemo bwa kwa Yehova mu Edene?
22 Nga Yesu e Lubuto, ni ani ali umwanakashi waloshiweko ku numa kulya mu Edene? Apo amaka yaali ku numa ya nsoka yaali cibumbwa ca mupashi, tatufwile kupapa ukuti umwanakashi na o aali wa ku mupashi kabili te muntunse. Umutumwa Paulo alandile pa lwa “mwanakashi” wa ku mulu lintu atile: “Lelo Yerusalemu wa [ku, NW] mulu muntungwa, e nyinefwe.” (Abena Galatia 4:26) Amalembo yambi yalangililo kuti uyu “Yerusalemu wa [ku, NW] mulu” aliko kale pa makana ya myaka. Aba kuteyanya kwa ku mulu ukwa kwa Yehova ukwa fibumbwa fya mupashi, ukufuma kuli uko Yesu aikile ku kufikilisha ulubali lwa ‘lubuto lwa mwanakashi.’ Ni uyu musango weka fye uwa “mwanakashi” wa ku mupashi e wingashipikisha ubulwani bwa “cisoka cikote” pa makana ya myaka.—Ukusokolola 12:9; Esaya 54:1, 13; 62:2-6.
23. Mulandu nshi ukusokolola kwaya ku ntanshi ukwa bupilibulo bwa busesemo bwa kwa Yehova mu Edene kwabele fyo ukwaibela?
23 Uku kumona kwipi ukwa kulunduluka kwa busesemo bwa kale mu Ukutendeka 3:15 kwaba bushinino bwa maka ku kumfwana kukalamba ukwa Baibolo. Caba mu cine cine icaibela ifyo ubusesemo kuti bwaumfwika fye lintu twabika ificitika ne nsoselo ukufuma mu myanda ya myaka yalenga 20, 11, 8, na 6 B.C.E. pamo ne nsoselo ne ficitika ukufuma mu mwanda wa myaka wa kubalilapo uwa Nshita yesu Yaishibikwa. Ici te kuti cicitikeko mu mankumanya. Kufwile kwali ukuboko kwaletungulula ku numa ya conse.—Esaya 46:9, 10.
Ubupilibulo Kuli Ifwe
24. Cinshi ukwishibikwa kwa Lubuto kupilibula kuli ifwe?
24 Cinshi conse cipilibula kuli ifwe? Cisuma, Yesu aba e ‘lubuto lwa mwanakashi’ lukalamba. Bulya busesemo bwa pa kale mu Ukutendeka 3:15 bwasobele ukuti icitende cakwe cali no ‘kucenwa’ ku Nsoka, kabili ici cacitike lintu Yesu afwile pa cimuti ca kucushiwilwapo. Ukucena takubelelela. Muli fyo, ukumoneka ukutunguluka ukwa Nsoka mu kwangufyanya kwayalukile mu kucimfiwa lintu Yesu abuushiwe. (Nga fintu twamwene mu Cipandwa 6, mwalibamo ubushininkisho bwamonekesha ukuti ici mu cituntulu calicitike.) Imfwa ya kwa Yesu yabele icitendekelo ce pusukilo ku mutundu wa muntu uwalungama umutima, e co Ulubuto lwatendeke ukube paalo, kwati fintu Lesa alaile Abrahamu. Lelo ni shani pa lwa masesemo ya kuti Yesu aali no kuteka ukufuma mu bufumu bwa mu mulu pa bufumu bwakwe bonse ubwa pano isonde?
25, 26. Fikansa nshi fyabimbilwemo mu bulwani pa kati ka ‘lubuto lwa mwanakashi’ ne Nsoka, nga fintu fyalondololwa mu Ukusokolola?
25 Mu cimonwa ca kulondolola kwa mu busesemo calembwa mu Ukusokolola icipandwa 12, ukutendeka kwa ubu Bufumu kwacitilwako icikope ngo kufyalwa kwa mwana mwaume mu mulu. Muli ubu Bufumu, Ulubuto lwalaiwa lubuula amaka pe samba lya numbwilo Mikaele, icipilibula “Ni Ani Uwapala Lesa?” Alangisho kuti takwaba nangu umo uwakwate nsambu ya kusonsomba bumulopwe bwa kwa Yehova, lintu alompola “icisoka cikote” ukufuma mu mulu ku nshita yonse. Tubelengo kuti: “Kabili iciŋwena cikalamba capooselwe pa nshi, icisoka cikote iciitwa [Ciwa, NW] kabili Satana, icilufya bonse abaikala mu calo conse; capooselwe pe sonde.”—Ukusokolola 12:7-9.
26 Icafumamo cili kupemwina ku mulu lelo akalanda pe sonde. “Nomba fyaise pusukilo na maka, no bufumu bwa kwa Lesa wesu, no lupaka lwa kwa Kristu wakwe,” kwaishile ukubilikisha kwa kucimfya. Mu kulundapo, tubelengo kuti: “E ico sangalaleni, mwe myulu, na mwe baikalamo. Kalanda kuli imwe, mwe calo na bemba! pa kuti [Ciwa, NW] naikila pali imwe, ali ne cipyu cikalamba, pa kwishibo kuti ali ne nshita inono fye.”—Ukusokolola 12:10, 12.
27. Ni lilali lintu ubusesemo pa lwa kulompolwa kwa kwa Satana ukufuma mu myulu bwafikilishiwe? Twaishiba shani?
27 Bushe kuti twalanda ilyo ubu busesemo bwafikilishiwe? Mu cituntulu, ico cali e cipusho caimishiwe na basambi lintu baipwishe Yesu pa lwa ‘cishibilo ca kubapo kwakwe ne ca kusondwelela kwa micitile ya fintu.’—nga fintu twalanshanye mu Cipandwa 10. (Mateo 24:3, NW) Nga fintu twamwene, ubushininkisho bwaba ubwamonekesha ukuti ukubapo kwa kwa Yesu mu maka ya Bufumu mu mulu kwatendeke mu 1914. Ukutula ilya nshita, twalimona “kalanda kuli imwe, mwe calo” icine cine!
28, 29. Kwaluka nshi kukalamba pa cisebele ca pano isonde kucili ku ntanshi, kabili twaishiba shani ukuti fikacitikako mu kwangufyanya?
28 Lelo mona: Ukuti ukupunda kwa mu mulu kwabilishe fyo Satana akwete “inshita inono fye.” E co ubusesemo bwa kubalilapo mu Ukutendeka 3:15 buleselela ku kalume ka buko kabule mpuso. Insoka, ulubuto lwa iko, umwanakashi, no lubuto lwa mwanakashi fyonse fyalishibikwa. Ulubuto ‘lwacenenwe ku citende,’ lelo alipolele. Mu kwangufyanya, ukushonaula kwa kwa Satana (no lubuto lwakwe) kukatendeka pe samba lya Mfumu ileteka nomba iya kwa Lesa, Kristu Yesu.
29 Ici cikabimbamo ukwaluka kukalamba pa cisebele ce sonde. Pamo na Satana, abo baishininkisha abene beka ukuba ulubuto lwakwe bakafumishiwapo. Nga fintu kemba wa malumbo aseseme ukuti: “Pashala panono, e lyo umubifi takabepo; awe ukalolekesha apo ali, no kusanga tabapo.” (Ilumbo 37:10) We kwaluka kwamonekesha uko kukaba! Lyene, amashiwi ya kwa kemba wa malumbo yatwalilila yakafikilishiwa aya kuti: “Lelo abalanda bakapyaninine calo, no kuilemeno bwingi bwa mutende.”—Ilumbo 37:11.
30. Mulandu nshi abatwishika batwishikila pa lwa kupuutwamo kwa Baibolo na pa kubako kwine ukwa kwa Lesa tababela aba cine cine?
30 Muli iyi nshila, “Cilolo wa mutende” mu kupelako akaleto mutende ku mutundu wa muntu. Ici caba e cilayo ca muli Baibolo, nga fintu twamwene pali Esaya 9:6, 7. Muli iyi nkulo ya kutwishika, abengi basanga ubulayo bwa musango yo ukuba ubushili bwa cine cine. Lelo ca kupyanikapo nshi ico umuntu apeela? Takuli! Pa lubali lumbi, ici cilayo calilondololwa mu kumfwika mu Baibolo, kabili Baibolo yaba Cebo ca kwa Lesa cishifilwa. Mu cituntulu caba abatwishika e bashili aba cine cine. (Esaya 55:8, 11) Basuula Lesa, uwapuutilemo Baibolo kabili uwaba uwa cine cine uwakulisha pali bonse.
[Amepusho]
[Icikope pe bula 151]
Ubusesemo bwa ntanshi ubwa Baibolo bwapeele umutundu wa muntu wawa icitendekelo ce subilo
[Icikope pe bula 154]
Mu mwanda wa myaka walenga 20 B.C.E., Yehova aebele Abrahamu ukuti Ulubuto lwalaiwa lwali no kwisa ukufuma mu ntuntuko shakwe
[Icikope pe bula 155]
Mu mwanda wa myaka walenga 11 B.C.E., Imfumu Davidi yasambilile ukuti Ulubuto lwali no kwisa ukufuma mu mutande wakwe uwa cifumu
[Icikope pe bula 156]
Mu mwanda wa myaka walenga cinekonsekonse B.C.E., Esaya asobele amapaalo Ulubuto lwali no kuleta
[Icikope pe bula 157]
Mu mwanda wa myaka walenga mutanda B.C.E., Daniele asobele ukuti Ulubuto lwali no kuteka mu bufumu bwa mu mulu
[Icikope pe bula 159]
Mupepi na ku kutendeka kwa mwanda wa myaka wa kubalilapo C.E., Maria aishibe ukuti Yesu, umwana aali no kufyala, aali no kukula ku kuba Ulubuto
