Baibolo isambilisha ukuti umuntu umukali alailetela amafya, e lyo alaletela na bantu bambi. (Amapinda 29:22) Nangu ca kuti limo kuti twakalipa, Baibolo ilanda ukuti abatwalilila ukuba ne “cipyu” tabakapusuke. (Abena Galatia 5:19-21) Muli Baibolo mwaliba amashinte ya mafunde ayengafwa umuntu ukukanakalipa.

•  Bushe ni lyonse ukukalipa kwabipa?

•  Ni lilali ukukalipa kubipa?

•  Finshi mwingacita pa kuti mwilakalipa?

•  Amalembo ayalanda pa cipyu

 Awe. Limo cilaba fye bwino ukukalipa. Ku ca kumwenako, Nehemia umwaume uwali ne cishinka ‘akalipe sana’ ilyo fye aumfwile ukuti bamo abo alepepa nabo balebacusha.—Nehemia 5:6.

 Inshita shimo, Lesa alakalipa. Ku ca kumwenako, ilyo abantu ba ku kale batobele icipangano bapangane no kutendeka ukupepa tulesa twa bufi “ubukali bwa kwa Yehova bwaishile” pali bena. (Abapingushi 2:13, 14) Na lyo line ubukali tabwaba pa mibele ikalamba iya kwa Yehova Lesa. Nga akalipa ninshi pali icalenga akalipe kabili alalama ubukali bwakwe.—Ukufuma 34:6; Esaya 48:9.

 Ubukali bubipa nga tapali umulandu wine wine uwa kukalipila nelyo nga twafilwa ukuilama, ilingi line ifi e fyo abantu abengi bacita. Katulangilile:

•   Kaini “alikalipe nga nshi” ilyo Lesa ashapokelele ilambo atuulile. Kaini talamine ubukali ica kuti asukile aipaya ndume nankwe.—Ukutendeka 4:3-8.

•   Kasesema “Yona abubwike mu bukali” ilyo Lesa abelele uluse abena Ninebe. Lesa alilungike Yona, alimwebele ukuti talingile ‘ukukalipa nga nshi’ no kuti alingile ukumfwila uluse balya abantu abalapiile.—Yona 3:10–4:1, 4, 11. *

 Ifi twalandapo filanga fye ukuti ku bantu abashapwililika, “ubukali bwa muntu tabuleta ubulungami bwa kwa Lesa.”—Yakobo 1:20.

•   Mulingile ukwishiba ububi bwaba mu kukanalama ubukali. Abantu bamo bamona kwati nga balanga abantu ukuti nabakalipa ninshi ba maka sana. Nomba icishinka ca kuti, umuntu uufilwa ukulama ubukali ninshi takwata amaka. Baibolo itila “Umuntu uushi-ilama aba ngo musumba uushacingililwa, uwabula ilinga.” (Amapinda 25:28; 29:11) Nomba nga tulelama ubukali, tulanga ukuti tuli ba maka kabili tuleluka. (Amapinda 14:29) Baibolo itila: “Uukokola ukukalipa awama ukucila impalume.”—Amapinda 16:32.

•   Nga mwakalipa mulecita cimo bwangu pa kuti tamucitile nelyo ukulanga ifingalenga mwaumfwa ububi pa numa. Amalumbo 37:8 yatila: “Leka ubukali kabili taluka ku cipyu; wikalipa pantu ukukalipa kulenga umuntu ukucita ifyabipa.” Mwamona, nga twakalipa tulingile ukusalapo nampo nga kuleka ukuba no bukali ilyo tushilacita “ifyabipa.” Ilembo lya Abena Efese 4:26 litila “kalipeni, lelo mwibembuka.”

•   Fumenipo ilyo mwamona ukuti mwatendeka ukukalipa. Baibolo itila: “Ukutendeka kwa lubuli kwapala umuntu uwaiswila amenshi; e ico ilyo ukuumana takulaima, fumapo.” (Amapinda 17:14) Nangu ca kuti caliba bwino ukulanshanya bwangu nga twapusana no muntu, imwe no muntu mulelanshanya nankwe mulingile intanshi ubwesha ubukali pa kuti mulanshanye bwino.

•    Ishibeni ifishinka fyonse. Amapinda 19:11 yatila: “Umuntu wa mano takalipa bwangu.” Tulingile ukwishiba ifishinka fyonse ilyo tushilasondwelala pa cintu. Nga twaishiba ifishinka fyonse, nalimo te kuti tukalipe ukwabula ukukwata umulandu wine wine.—Yakobo 1:19.

•    Mulepepa ukuba no mutende. Ipepo kuti lyalenga mwaba no “mutende wa kwa Lesa uwacila amatontonkanyo yonse.” (Abena Filipi 4:7) Ipepo e nshila imo iikalamba iyo tupokelelamo umupashi wa mushilo uwa kwa Lesa, uulenga twaba ne mibele pamo nga mutende, ukushishimisha, no kuilama.​—Luka 11:13; Abena Galatia 5:22, 23.

•   Mulesala bwino ifibusa. Fwe bantu tuba nga ifyaba abantu twangala nabo baba. (Amapinda 13:20; 1 Abena Korinti 15:33) E mulandu wine Baibolo itusokela aiti: “Wibikana icibusa no ufulwa bwangu; kabili wilapalama ku muntu wa cipyu.” Mulandu nshi? “Epali wasambilila imibele yakwe no kubikila umweo obe iciteyo.”—Amapinda 22:24, 25.