Mga 3,500 na taon na an nakaagi, kan madali nang maglaog sa Dagang Panuga an nasyon nin Israel, sinabi nin Diyos na poprotektaran niya sinda laban sa “grabeng mga hilang” na nahiling ninda sa Ehipto. (Deuteronomio 7:15, NWT) An sarong paagi na ginibo niya ini iyo an pagtao sa sainda nin detalyadong mga instruksiyon manungod sa kalinigan asin kun paano mapupugulan an paglakop nin hilang. Halimbawa:

•   Hinahagad sa kodigo nin ley kan nasyon an pagkarigos saka paglaba nin bado.—Levitico 15:4-27.

•   May koneksiyon sa udo nin tawo, sinabi nin Diyos: “Dapat na magkaigwa nin sarong pribadong lugar sa luwas kan kampo, asin duman ka magpasiring pag makasilyas ka. Dapat na kaiba sa mga kasangkapan mo an sarong pangkalot. Pag maudo ka sa luwas kan kampo, gamiton mo iyan sa pagkalot dangan tambunan mo an saimong udo.”—Deuteronomio 23:12, 13, NWT.

•   Ikinakuwarantina an mga tawong posibleng may nakakaulakit na hilang—isinusuway sinda sa laog nin pirang panahon. Bago magpuli, an mga naumayan na sa saindang hilang kaipuhan na labahan an saindang mga bado asin magkarigos sa tubig para ibilang na sindang “malinig.”—Levitico 14:8, 9.

•   An siisay man na magkapot nin bangkay ikinakuwarantina.—Levitico 5:2, 3; Bilang 19:16.

 Mahihiling sa mga katugunan kan Israel na an mga ideya kaiyan mas inot pa sa panahon ninda kun manungod sa medisina asin kalinigan.

 Sa ibang mga lugar kaidto, lakop an primitibong mga pamantayan sa kalinigan. Halimbawa:

•   An mga basura ibinubugtak sa mga tinampo. An kontaminadong tubig, kakanon, saka iba pang klase nin basura ninda nakapaati sa kapalibutan na nagin dahilan nin dakul na hilang asin halangkaw na bilang nin nagagadan na mga umboy.

•   An suanoy na mga doktor kakadikit o haros mayong kaaraman manungod sa germs asin pathogens. Kabilang sa mga “bulong” na ginagamit kaidto kan mga Ehipsiyo an dugo nin tabili, ipot nin pelikano, gadan na kino, ihi, asin inaalamag nang tinapay. Pati an udo nin tawo saka hayop komun man na ginagamit sa pagbulong.

•   An suanoy na mga Ehipsiyo nagkaigwa nin manlain-lain na klase nin parasito hali sa kontaminadong tubig kan Salog nin Nilo saka sa mga kanal kaini na ginagamit para sa irigasyon. Dakul man na umboy sa Ehipto an nagadan huli sa pagkurso (diarrhea) asin iba pang kaparehong hilang na nakukua sa kontaminadong kakanon.

 Sa ibong na lado, an mga Israelita nakinabang asin nagdanay na mas marahay an salud paagi sa pagsunod sa mga pamantayan na nasa Katugunan nin Diyos.