NAMUNDAG ako kan Marso 1930 sa baryo nin Namkumba, harani sa siyudad nin Lilongwe, sa nasyon na an apod ngunyan Malawi. Maimbod na mga lingkod ni Jehova an sakong mga kapamilya asin mga amigo. Kan 1942, idinusay ko an sakong buhay sa Diyos asin binawtismuhan ako sa saro sa pinakamagayon na salog duman samo. Sa suminunod na 70 taon, hininguwa kong sunudon an sadol ni apostol Pablo ki Timoteo na ‘ihulit an tataramon; gibuhon iyan na may pagkaapurado sa paborableng panahon asin masakit na panahon.’—2 Tim. 4:2, NW.

Napukaw an pagmawot kong paglingkudan si Jehova nin bilog na panahon kan inot na magdalaw si Nathan H. Knorr asin Milton G. Henschel sa Malawi kan 1948. Nagigirumduman ko pang marhay an nakakapakusog na mga pahayag kan mga representanteng idto hali sa pambilog na kinaban na headquarters kan Mga Saksi ni Jehova sa Brooklyn, New York. Mantang nakatindog sa malaboy na kaumahan, atentibo kaming mga 6,000 na nag-atender sa pagdangog sa nakakapakusog sa buot na pahayag ni Brother Knorr na may temang “Permanent Governor of All Nations.”

Kan mabisto ko si Lidasi, sarong magayon na sister na hali man sa pamilya nin mga Saksi ni Jehova, naaraman kong pasuhan man niyang maglaog sa bilog na panahon na paglilingkod. Nagpakasal kami kan 1950, asin kan 1953 igwa na kaming duwang aki. Dawa dagdag na responsabilidad an pagpadakula sa mga aki, nagdesisyon kami na puwede akong magregular payunir. Pakalihis nin duwang taon, inimbitaran akong maglingkod bilang espesyal payunir.

Dai nahaloy pagkatapos kaiyan, tinawan ako nin pribilehiyo na magdalaw sa mga kongregasyon bilang paraataman nin sirkito. Huli sa suporta ni Lidasi, naitatao ko an pangangaipo sa materyal asin espirituwal kan sakong pamilya mantang naglilingkod sa gibuhon na ini. * Pero, minamawot mi talagang marhay na pareho kaming makapaglingkod nin bilog na panahon. Paagi sa maingat na pagplano asin pakikipagtabangan kan samong mga aki, pinunan ni Lidasi an saiyang bilog na panahon na paglilingkod kan 1960.

Ugmahon kami na paglingkudan an samong mga tugang sa manlain-lain na kongregasyon. Huli sa samong asignasyon, nakaabot kami sa magagayon na bakilid kan Kabukidan nin Mulanje sa timog sagkod sa tuninong na baybayon kan Danaw nin Malawi, na minaagi sa haros bilog na kalabaan kan sirangan na parte kan nasyon. Nahiling mi an padagos na pagdakul kan mga parahayag asin mga kongregasyon sa sirkitong pinaglilingkudan mi.

 Kan 1962 inatenderan mi an “Courageous Ministers” na Pandistritong Asembleya. Pag ginigirumdom ko an nakaagi, naiisip ko na kaipuhan mi talaga an arog kaiyan na espirituwal na mga okasyon tanganing andamon kami sa maabot na masakit na mga panahon. Kan suminunod na taon, nagdalaw giraray si Brother Henschel sa Malawi asin sarong espesyal na kumbensiyon an ginibo sa luwas kan siyudad nin Blantyre na mga 10,000 an nag-atender. An kumbensiyon na iyan nagin nakakapakusog na tabang tanganing maatubang mi an maabot na mga pagbalo.

Kan 1964, grabeng pagbalo an inagihan kan mga Saksi huli sa pagsayuma nindang makikabtang sa pulitikal na mga aktibidad. Labing 100 na Kingdom Hall asin labing 1,000 harong nin mga Saksi an rinaot kan sunod-sunod na persekusyon. Pero nakapagpadagos kami sa pansirkitong gibuhon sagkod sa ipagbawal kan gobyerno nin Malawi an mga Saksi kan 1967. Kinumpiskar an pagsadiri kan sangay sa Blantyre, idineportar an mga misyonero, asin prineso an dakul na Saksing taga duman, kaiba kami ni Lidasi. Kan paluwason na kami, maingat ming ipinadagos an pansirkitong gibuhon.

Sarong aldaw nin Oktubre 1972, mga 100 na miyembro kan militanteng pulitikal na grupo na inaapod na Malawi Youth League an nagpasiring sa samong harong. Pero nainot nang nagdalagan an saro sa saindang miyembro tanganing sabihan ako na magtago huling plano nindang gadanon ako. Sinabihan ko an sakong agom asin mga aki na magtago sa may puon nin mga batag na harani sa samo. Dangan suminakat ako sa sarong dakulang puon nin mangga. Hali duman, nahiling ko an pagraot sa harong asin gabos ming mga gamit.

Mantang naggagrabe an persekusyon sa Malawi, rinibong mga Saksi an nagdulag pasiring sa ibang nasyon. An samong pamilya nag-istar sa refugee camp na nasa sulnupan na Mozambique sagkod Hunyo 1974. Kan panahon na iyan, inasignaran kami ni Lidasi na magin espesyal payunir sa Dómue, Mozambique, harani sa linderos kan Malawi. Nagin espesyal payunir kami sagkod 1975, kan mahali na sa pagigin sakop kan Portugal an Mozambique. Dangan, kaiba kan iba pang mga Saksi, puwersahan kaming pinabalik sa Malawi, na diyan pinepersegir pa man giraray an mga Saksi.

Pagbalik mi sa Malawi, tinawan ako nin asignasyon na magdalaw sa mga kongregasyon sa kabiserang siyudad na Lilongwe. Sa ibong nin mga persekusyon asin mga kasakitan, nagdakul an bilang nin mga kongregasyon sa mga sirkitong pinaglingkudan mi.

Sa sarong pagkakataon, nakaduman kami sa sarong baryo kun sain may ginigibong pulitikal na miting. Naaraman kan iba sa mga parasuportar kan partido na mga Saksi ni Jehova kami, kaya pinatukaw ninda kami kaiba kan mga miyembro kan pulitikal  na grupo nin mga hoben na inaapod na Malawi Young Pioneers. Grabe su pagpamibi mi ki Jehova na tabangan kami asin giyahan sa delikadong sitwasyon na idto. Kan matapos na an miting, binugbog ninda kami. Sarong gurang na babayi an duminalagan parani sa samo asin nagkurahaw: “Nakikiulay ako, pabayaan na nindo sinda! Aki kan tugang ko an lalaking ini. Pabayai nindong makahali sinda!” An nanginginot sa miting nagsabi: “Pahalia na nindo sinda!” Dai mi aram kun ano an nasa isip kan babayi ta dai mi man siya kaano-ano. Namatian ming dinangog ni Jehova an samong pamibi.

Kan 1981 nahiling giraray kami kan iba sa Malawi Young Pioneers. Kinua ninda an samong mga bisikleta, bagahe, mga karton nin mga libro, asin mga file kan sirkito. Nakadulag kami asin nagpasiring sa harong nin sarong elder. Namibi giraray kami. Nahahadit kami sa mga impormasyon na yaon sa mga file na kinua ninda. Kan hilingon kan mga Young Pioneer an mga file, nakahiling sinda nin mga surat na nakaadres sa sako hali sa iba-ibang parte kan Malawi. Natakot sindang marhay ta paghuna ninda opisyal ako nin gobyerno. Kaya ibinalik tulos ninda sa mga elder duman an gabos na kinua ninda na garo dai ninda idto nahiro.

Sa saro pang pagkakataon, sakay kami nin baroto pabalyo nin salog. An kagsadiri kan baroto iyo an chairman sa lugar na idto, kaya nagdesisyon siyang inspeksiyunon kun igwa nin kard nin sarong pulitikal na partido an gabos na pasahero. Kan paparani na siya samo, nahiling niya an parahabon na hinahanap kan mga pulis. Nagkaribok huli kaiyan, kaya dai na nadagos an pag-inspeksiyon kan mga kard. Namatian mi giraray an mamumuton na suporta ni Jehova.

Kan Pebrero 1984, pasiring ako sa Lilongwe tanganing magpadara nin report sa sangang opisina sa Zambia, pinapundo ako nin sarong pulis asin ininspeksiyon an bag ko. Kan may makua siyang nagkapirang literatura sa Bibliya, dinara niya ako sa presinto asin binugbog. Dangan, iginapos niya ako asin ilinaog sa sarong kuwarto kaiba kan mga presong dinakop huli ta naghabon.

Kan suminunod na aldaw, dinara ako kan hepe nin pulis sa saro pang kuwarto tanganing papirmahon sa sarong dokumento na nagsasabi: “Ako, si Trophim R. Nsomba, nagpundo na sa pagigin Saksi ni Jehova tanganing ako mapaluwas na.” Sinimbag ko siya: “Handa ako, bako sanang magapos, kundi dawa magadan. Saksi pa man giraray ako ni Jehova.” Dai ko idto pinirmahan. Ikinaanggot iyan kan hepe, kaya sinuntok niya nin sobrang kusog an lamesa, asin napadalagan sa kuwarto an sarong pulis tanganing hilingon kun ano an nangyari. Sinabihan siya kan hepe: “Habo kan lalaking ini na pumirma sa papel na ini na nagsasabing bako na siyang Saksi. Kaya papirmahon mo siya na saro siya sa mga Saksi ni Jehova, tapos ipapadara ta siya sa Lilongwe tanganing mapreso.” Mayong kaaram-aram an sakong agom sa nangyayari sa sako. Luminihis pa an apat na aldaw bago nasabi sa saiya kan nagkapirang mga tugang kun hain ako.

 Mabuot sa sako an mga pulis sa Lilongwe. Sinabi kan hepe duman: “Para saimo an sarong platong ini nin maluto ta napreso ka huli sa Tataramon nin Diyos. An iba digdi napreso ta mga parahabon.” Dangan, ipinadara niya ako sa Kachere Prison, na duman limang bulan akong napreso.

Maugma an warden kan presuhan na iyan sa pag-abot ko; gusto niya kaya na gibuhon akong “pastor” kan presuhan. Hinali niya an pastor na nagtutukdo kaidto, asin sinabihan ini: “Habo ko nang magtukdo ka pa kan Tataramon nin Diyos digdi, huling napreso ka ta naghabon ka sa simbahan nindo!” Kaya sa sako itinao an paninimbagan na magtukdo nin Bibliya kada semana sa mga pagtiripon na inareglo para sa mga preso.

Kan huri, naggrabe an sitwasyon duman. Inusisa ako kan mga opisyal kan presuhan tanganing aramon kun pira an mga Saksi sa Malawi. Pag dai ninda nagustuhan an simbag ko, binubugbog ninda ako sagkod na madismayo ako. Sa saro pang pagkakataon, gusto nindang maaraman kun sain an headquarters ta. An sabi ko, “Simple sana man an hapot nindo, kaya sisimbagon ko.” Naugma an mga pulis asin pig-on ninda an saindang tape recorder. Sinabi ko na an headquarters kan Mga Saksi ni Jehova nasa Bibliya. Ngalason sinda asin naghapot, “Sain sa Bibliya?”

“Sa Isaias 43:12,” an simbag ko. Hinanap ninda iyan, asin binasang marhay: “‘Kamo an sakuyang mga saksi,’ an sabi ni Jehova, ‘[asin] ako an Diyos.’” Tulong beses nindang binasa iyan. Dangan naghapot sinda: “Paano nangyaring nasa Bibliya an headquarters kan Mga Saksi ni Jehova imbes na sa Amerika?” Sinabi ko sa sainda: “An Mga Saksi ni Jehova sa Amerika nagtutubod man na ilinaladawan kan tekstong ini an headquarters ninda.” Huling dai ko sinasabi sa sainda an gusto nindang maaraman, ibinalyo ninda ako sa Dzaleka Prison, na nasa amihanan sana nin Lilongwe.

Kan Hulyo 1984, nakaibanan ko an 81 Saksi sa Dzaleka Prison. Duman, nagsusurusuan an 300 na preso, na magkakataraid na naghihigda sa salóg. Dikit-dikit, nakagibo kami nin saradit na grupo tanganing pag-ulayan kada aldaw an sarong teksto na isusuherir kan kada saro sa samo. Nakapakusog iyan na marhay sa samo.

Dangan isinuway kami kan warden sa ibang mga preso. Pasekretong sinabi samo kan sarong guwardiya: “Dai man anggot saindo an gobyerno. Duwa an dahilan kun ta’no ta yaon pa kamo digdi: Natatakot an gobyerno na gadanon kamo kan mga Young Pioneer, asin huling ihinuhulit nindo an manungod sa sarong maabot na giyera, natatakot an gobyerno na tibaad matakot asin magdurulag an mga suldados ninda sa giyerang iyan.”

Kan Oktubre 1984, uminatubang kami gabos sa korte. Gabos kami sinentensiyahan nin tigduruwang taon na pagkapreso. Arog kan dati, iiniba kami sa mga bakong Saksi. Pero ipinaisi kan warden sa gabos: “An mga Saksi ni Jehova dai nagsisigarilyo. Kaya kamong mga guwardiya, dai nindo sinda pag-isturbuhon tangani sanang maghagad nin sigarilyo o apudon  sinda tanganing pakuanon nin baga para suluan an sigarilyo nindo. Mga lingkod sinda nin Diyos! An gabos na Saksi ni Jehova dapat na duwang beses pakakanon kada aldaw huling napreso sinda bakong huli sa krimen kundi huli sa pagtubod ninda sa Bibliya.”

Nakinabang pa kami sa ibang paagi huli sa pagkaigwa nin marahay na reputasyon. Pag banggi na o kaya mauran, an mga preso dai tinutugutan na maglakaw-lakaw. Pero kami tinutugutan na magluwas dawa anong oras na gusto mi. Aram ninda na dai kami madulag. Sa katunayan, kan an sarong guwardiya magkahilang mantang pigbabantayan kami sa kaumahan, inalsa mi siya pabalik sa presuhan tanganing mabulong. Aram kan mga opisyal sa presuhan na mapagkakatiwalaan kami. Kaya paagi sa pagpadanay mi nin marahay na paggawi, naugma kaming mahiling kun paano pinamuraway kan mga nambihag sa samo an pangaran ni Jehova.—1 Ped. 2:12. *

Kan Mayo 11, 1985, pinaluwas ako sa Dzaleka Prison. Ugmahon ako na makaibanan giraray an sakong pamilya! Nagpapasalamat kami ki Jehova sa pagtabang sa samo na mapagdanay an integridad mi sa masakiton na mga panahon na idto. Dapit sa panahon na idto, namatian mi an namatian ni apostol Pablo kan sabihon niya: ‘Mga tugang, habo mi na dai kamo makaaram dapit kan samong kasakitan na nangyari samo. Nahalian kami nin paglaom, minsan kan samong buhay. Iyo, nagkaigwa kami kan silot nin kagadanan sa samo man sana, tanganing dai kami manarig sa samo man sana, kundi sa Diyos na nagbabangon kan mga gadan, na nagligtas samo sa siring kadakulang kagadanan.’—2 Cor. 1:8-10.

Iyo, may mga panahon na garo baga dai mi na kaya. Pero pirmi ming hinahagad ki Jehova na tawan kami nin kusog nin buot asin kadunungan tanganing mapagdanay mi an kapakumbabaan asin padagos ming mapamuraway an saiyang kahuruhalangkawing pangaran.

Binendisyunan ni Jehova an paglilingkod mi sa saiya, sa paborable asin sa masakit na mga panahon. Ngunyan, naugma kaming marhay na mahiling an sangang opisina sa Lilongwe na natapos itugdok kan taon 2000, saka an labing 1,000 bagong Kingdom Hall na itinutugdok sa bilog na Malawi! Nakakapakusog na marhay sa espirituwal an mga bendisyon na ini hali ki Jehova, na para sa samo ni Lidasi garo pangaturugan sana! *