1-3. Ano an nagin reaksiyon kan dating pagtaraid ni Jesus sa saiyang pagtutukdo, asin ano an dai ninda narealisar manungod sa saiya?

 NAPANGALAS an mga nagdadangog. An hoben na lalaking si Jesus nakatindog sa atubangan ninda sa sinagoga asin nagtutukdo. Midbid ninda siya—nagdakula siya sa siyudad ninda, asin sa dakul na taon nahihiling ninda siyang nagtatrabaho bilang sarong karpintero. Tibaad an nagkapira sa sainda nag-iistar sa mga harong na katabang si Jesus sa pagtugdok, o tibaad inuuma ninda an saindang daga na gamit an mga arado asin sakal na ginibo kan saiya mismong mga kamot. a Alagad ano an magigin reaksiyon ninda sa pagtutukdo kan dating karpinterong ini?

² An kadaklan na nagdadangog napangalas na marhay, na naghaharapot: “Sain nakua kan tawong ini an saiyang kadunungan?” Alagad nagsarabi man sinda: “Siya su karpintero na aki ni Maria.” (Mateo 13:54-58; Marcos 6:1-3) Makamumundo, an dating pagtaraid ni Jesus nangatanusan, ‘An karpinterong ini taga digdi man sana kapareho niyato.’ Sa ibong kan kadunungan sa saiyang mga tataramon, isinikwal ninda siya. Dai ninda narealisar na an kadunungan na ipinapaabot niya bako man saiya.

³ Sain nakua ni Jesus an kadunungan na ini? “An itinutukdo ko bakong hali sa sako,” an sabi niya, “kundi hali sa saiya na nagsugo sa sako.” (Juan 7:16) Ipinaliwanag ni apostol  Pablo na si Jesus “sa sato nagin kadunungan hali sa Diyos.” (1 Corinto 1:30) An sadiring kadunungan ni Jehova nahahayag paagi sa saiyang Aki, si Jesus. Totoo nanggad ini, kaya nasabi ni Jesus: “Ako asin an Ama saro.” (Juan 10:30) Siyasaton niyato an tulong aspekto na diyan ipinahiling ni Jesus an “kadunungan hali sa Diyos.”

4. (a) Ano an tema kan mensahe ni Jesus, asin taano ta importante iyan na marhay? (b) Taano ta an sadol ni Jesus pirming praktikal asin para sa pinakaikakarahay kan mga nagdadangog sa saiya?

⁴ Inot, pag-isipan an itinukdo ni Jesus. An tema kan saiyang mensahe iyo an manungod sa “maugmang bareta kan Kahadian.” (Lucas 4:43) Importanteng marhay iyan huli sa magigin papel kan Kahadian sa pagpakangbanal sa pangaran ni Jehova—kaiba digdi an saiyang reputasyon bilang matanos na Tagapamahala—asin sa pagtao nin nagdadanay na mga bendisyon sa katawuhan. Sa saiyang pagtutukdo, nagtao man si Jesus nin madunong na sadol para sa aroaldaw na pamumuhay. Pinatunayan niya na siya an ihinulang “Makangangalas na Parakonseho.” (Isaias 9:6) Paano man nanggad magigin makangangalas an saiyang konseho o sadol? Igwa siya nin hararom na kaaraman sa Tataramon asin kabutan nin Diyos saka malinaw na pakasabot sa naturalesa nin tawo, asin namumutan niyang marhay an katawuhan. Huli kaini, an saiyang sadol pirming praktikal asin sa pinakaikakarahay kan mga nagdadangog sa saiya. Si Jesus nagtaram nin “mga tataramon nin buhay na daing katapusan.” Iyo, kun susunudon an sadol niya, nagbubunga iyan nin kaligtasan.—Juan 6:68.

5. Ano an nagkapira sa mga tema na sinabi ni Jesus sa saiyang Sermon sa Bukid?

⁵ An Sermon sa Bukid sarong marahayon na halimbawa  kan daing kaagid na kadunungan na yaon sa mga katukduan ni Jesus. An sermon na ini na nasusurat sa Mateo 5:3–7:27 mga 20 minutos sana gayod kun ipapahayag. Minsan siring, an sadol kaiyan aplikado sa gabos na panahon—may halaga ngunyan arog kan inot iyan na itao. Nagtaram si Jesus manungod sa manlain-lain na tema, kaiba an kun paano magkakaigwa nin marahay na relasyon sa iba (5:23-26, 38-42; 7:1-5, 12), kun paano magdadanay na malinig sa moral (5:27-32), asin kun paano magkakaigwa nin makahulugan na buhay (6:19-24; 7:24-27). Pero dai sana sinabi ni Jesus sa mga nagdadangog sa saiya kun ano an madunong na dalan; ipinahiling niya iyan sa sainda paagi sa pagpaliwanag, pangangatanusan, asin pagtao nin pruweba.

6-8. (a) Anong mapuwersang mga dahilan an itinatao ni Jesus para malikayan an kahaditan? (b) Ano an nagpaparisa na an sadol ni Jesus nagpapabanaag nin kadunungan hali sa itaas?

⁶ Halimbawa, pag-isipan an madunong na sadol ni Jesus kun paano aatubangon an kahaditan manungod sa materyal na mga bagay, arog kan sinasabi sa Mateo kapitulo 6. “Dai na kamo magparahadit manungod sa saindong buhay kun ano an saindong kakakanon o kun ano an saindong iinumon, o manungod sa saindong hawak kun ano an saindong isusulot,” an sadol sa sato ni Jesus. (Bersikulo 25) An kakanon asin bado pundamental na mga pangangaipo, asin natural sanang mapurisaw manungod sa kun paano makakakua kan mga ini. Alagad sinasabi sa sato ni Jesus na ‘dai na magparahadit’ sa siring na mga bagay. b Taano?

⁷ Magdangog sa nakakakumbinsir na mga pangangatanusan ni Jesus. Mantang tinawan kita ni Jehova nin buhay asin  hawak, dai niya daw kayang magtao nin kakanon para masusteniran an buhay na iyan asin nin bado para isulot sa hawak na iyan? (Bersikulo 25) Kun tinatawan nin Diyos nin kakanon an mga gamgam asin binabaduan niya nin kagayunan an mga burak, siguradong mas aatamanon niya an mga tawong nagsasamba sa saiya! (Bersikulo 26, 28-30) An totoo, dai man nakakatabang an dai kinakaipuhan na paghadit. Dai kaiyan mapapalawig an satong buhay maski dikit. c (Bersikulo 27) Paano niyato malilikayan an kahaditan? Sinasadol kita ni Jesus na padagos na inuton sa buhay an pagsamba sa Diyos. An mga naggigibo kaiyan makakapagtiwala na an gabos nindang pangangaipo sa aroaldaw “idadagdag” sa sainda kan saindang Ama sa langit. (Bersikulo 33) Ultimo, nagtatao si Jesus nin pinakapraktikal na suhestiyon—dai pagparaisipon an mga problema sa masurunod na aldaw. Taano ta idadagdag an mga kahaditan sa aga sa mga kahaditan ngunyan? (Bersikulo 34) Saka, taano ta ikakahadit nin sobra an mga bagay na tibaad nungka man na mangyayari? An pag-aplikar kan siring na madunong na sadol puwedeng makatabang sato na malikayan an dakul na kakulugan sa nakaka-stress na kinaban na ini.

⁸ Malinaw nanggad, an sadol na itinao ni Jesus praktikal pa man giraray ngunyan arog kaidtong itao iyan haros 2,000 na taon na an nakaagi. Bako daw na pruweba iyan nin kadunungan hali sa itaas? Dawa an pinakamarahay na sadol hali sa mga counselor na tawo nagigin lihis na sa panahon asin dai nahahaloy rinerebisar o sinasalidahan. Pero an mga katukduan ni Jesus nagdadanay dawa mag-agi an halawig na panahon. Alagad dai ta dapat ipagngalas iyan, huling an Makangangalas na Parakonseho na ini nagtaram “kan mga tataramon nin Diyos.”—Juan 3:34.

9. Ano an sinabi nin nagkapirang suldados manungod sa pagtutukdo ni Jesus, asin taano ta bako ining pagpasobra?

⁹ An ikaduwang aspekto na diyan ipinabanaag ni Jesus an kadunungan nin Diyos iyo an saiyang paagi nin pagtutukdo. Sarong beses, an nagkapirang suldados na isinugong arestaron siya nagbalik na dai siya dara, na sinasabi: “Mayo pa nin siisay man na tawong nagtaram nin arog kaidto.” (Juan 7:45, 46) Bako ining pagpasobra. Sa gabos na tawong nabuhay kasuarin man, si Jesus, na “taga duman sa itaas,” an igwa kan pinakadakul na kaaraman asin eksperyensiya na mapagkukuanan. (Juan 8:23) Talagang nagtukdo siya sa paaging dai magigibo nin siisay man na tawo. Pag-isipan an duwa sana sa mga paagi kan madunong na Paratukdo na ini.

10, 11. (a) Taano ta napapangalas na marhay kita sa paggamit ni Jesus nin mga ilustrasyon? (b) Ano an mga parabula, asin anong halimbawa an nagpapahiling kun taano ta epektibong marhay sa pagtutukdo an mga parabula ni Jesus?

¹⁰ Epektibong paggamit nin mga ilustrasyon. Sinasabi sa sato na ‘si Jesus nagtaram sa mga tawo paagi sa mga ilustrasyon.’ Asin sinabi pa: “Sa katunayan, dai siya nakikipag-ulay sa sainda na mayo nin ilustrasyon.” (Mateo 13:34) Napapangalas na marhay kita sa daing kaagid na kakayahan niya na magtukdo nin harararom na katotoohan paagi sa mga bagay na nahihiling ta sa aroaldaw. Mga paraumang nagsasabwag nin banhi, mga babaying nag-aandam na gumibo nin tinapay, mga aki na nagkakawat sa saudan, mga parasira na binabaton an mga hikot, mga pastor na hinahanap an nawarang karnero—mga bagay ini na dakul nang beses na nahiling kan mga nagdadangog sa saiya. Kun an importanteng mga katotoohan ikinokonektar sa pamilyar na mga bagay, an siring na mga katotoohan madali saka hararom na naitatadom sa isip asin puso.—Mateo 11:16-19; 13:3-8, 33, 47-50; 18:12-14.

 ¹¹ Si Jesus parating naggagamit nin mga parabula, haralipot na istorya na kinukuanan nin moral o espirituwal na mga katotoohan. Mantang an mga istorya mas madaling masabutan asin magirumduman, epektibong marhay na paagi ini para masigurado ni Jesus na matatandaan kan mga nagdadangog sa saiya an mga leksiyon. Sa dakul na parabula, ilinadawan ni Jesus an saiyang Ama paagi sa buhay na buhay na mga paglaladawan na dai tulos malilingawan. Halimbawa, siisay baga an dai makakasabot sa punto kan parabula manungod sa aki na naparaot an buhay—na kun an sarong nalagalag magpahiling nin tunay na pagsulsol, mahihirak si Jehova asin mapagpadangat na aakuon giraray an sarong iyan?—Lucas 15:11-32.

12. (a) Sa paanong paagi naggamit si Jesus nin mga hapot sa saiyang pagtutukdo? (b) Paano pinasilensiyo ni Jesus an mga nagkuwestiyon sa saiyang awtoridad?

¹² Mahusay na paggamit nin mga hapot. Naggamit si Jesus nin mga hapot tanganing an mga nagdadangog sa saiya magiyahan na makaabot sa sadiri nindang kongklusyon, masiyasat an saindang mga motibo, o makagibo nin mga desisyon. (Mateo 12:24-30; 17:24-27; 22:41-46) Kan kuwestiyunon si Jesus kan mga lider nin relihiyon kun baga may awtoridad siya na itinao nin Diyos, suminimbag siya: “An pagbawtismo daw ni Juan gikan sa langit o gikan sa mga tawo?” Huling nabigla sinda sa hapot, nag-urulay-ulay sinda: “Kun sasabihon tang, ‘Sa langit,’ sasabihon niyang, ‘Kun siring, taano ta dai kamo nagturubod sa saiya?’ Pero mangangahas daw kitang magsabing, ‘Sa mga tawo’?” Minsan siring, “natatakot sinda sa mga tawo, huli ta an mga ini gabos naniniwala na si Juan talagang sarong propeta.” Sa katapos-tapusi, nagsimbag sinda: “Dai mi aram.” (Marcos 11:27-33; Mateo 21:23-27) Sa simpleng hapot, nagibo ni Jesus na pasilensiyuhon sinda asin ihayag an pagtraydor sa saindang puso.

13-15. Paano an parabula manungod sa mapagmalasakit na Samaritano nagpapabanaag kan kadunungan ni Jesus?

 ¹³ Kun beses pinagkukumbinar ni Jesus an duwang paagi. Nagsasaliot siya nin nakakapaisip na mga hapot sa saiyang mga ilustrasyon. Kan haputon si Jesus nin sarong lalaking Judio na eksperto sa Katugunan kun ano an kahagadan tanganing magkamit nin buhay na daing katapusan, itinukdo siya ni Jesus sa Katugunan ni Moises, na may pagbuot na kamutan an Diyos asin an kapwa. Sa kagustuhan na patunayan na siya matanos, naghapot an lalaki: “Siisay man nanggad an sakuyang kapwa?” Nagsimbag si Jesus paagi sa pag-istorya. Nagbabaklay nin solo an sarong Judio kan siya mabiktima nin mga tulisan, na binayaan siyang haros gadan na. May nag-aging duwang Judio, inot sarong saserdote dangan sarong Levita. Dai siya inintindi kan duwa. Dangan may nag-abot na sarong Samaritano. Huli sa pagkahirak, may kabuutan niyang binendahan an mga lugad kan biktima asin mamumuton na dinara ini sa sarong ligtas na harong na dagusan kun sain puwede ining magpaumay. Sa pagtatapos kan istorya, hinapot ni Jesus an naghapot sa saiya: “Siisay sa tulong ini an sa paghuna mo guminawi bilang kapwa sa lalaking nabiktima kan mga tulisan?” Napiritan an lalaki na sumimbag: “Su saro na nagpahiling nin pagkahirak sa saiya.”—Lucas 10:25-37.

¹⁴ Paano ipinapabanaag kan parabula an kadunungan ni Jesus? Kan panahon ni Jesus, inaaplikar kan mga Judio an terminong “kapwa” sa mga nag-uutob sana kan saindang mga tradisyon—bako nanggad na sa mga Samaritano. (Juan 4:9) Kun sa istorya ni Jesus Samaritano an biktima asin Judio an nagtabang, mahahali daw kaiyan an pagpalain-lain? May kadunungan na ginibo ni Jesus an istorya nin arog kaiyan tanganing paluwason na sarong Samaritano an mamumuton na nag-ataman sa sarong Judio. Mangnuha man an hapot ni Jesus sa pagtatapos kan istorya. Liniwat niya an idinuduon kan terminong “kapwa.” An lalaking eksperto sa  Katugunan garo man sana naghapot: ‘Siisay an dapat kong pahilingan nin pagkamuot sa kapwa?’ Pero naghapot si Jesus: “Siisay sa tulong ini an sa paghuna mo guminawi bilang kapwa?” Nagpokus si Jesus bako sa nag-ako kan kabuutan, an biktima, kundi sa nagpahiling kan kabuutan, an Samaritano. An tunay na kapwa igwa nin inisyatiba na magpahiling nin pagkamuot sa iba ano man an saindang lahi. Siguradong epektibong marhay na naiduon ni Jesus an saiyang punto.

¹⁵ Makangangalas daw na an mga tawo napangalas na marhay sa “paagi nin pagtutukdo” ni Jesus asin nadagkang rumani sa saiya? (Mateo 7:28, 29) Sarong beses may “dakul na tawo” na nagdanay na kaibanan niya sa laog nin tulong aldaw, dawa ngani mayo sinda nin kakanon!—Marcos 8:1, 2.

16. Sa anong paagi nagtao si Jesus nin “praktikal na patunay” na siya ginigiyahan kan kadunungan nin Diyos?

¹⁶ An ikatulong aspekto na diyan ipinabanaag ni Jesus an kadunungan ni Jehova iyo an saiyang paagi nin pamumuhay. An kadunungan praktikal; epektibo iyan. “Siisay an madunong diyan sa saindo?” an hapot kan disipulong si Santiago. Dangan sinimbag niya an sadiri niyang hapot, na an sabi: “Pabayaan na an tama niyang gawi-gawi magtao nin praktikal na patunay kaiyan.” (Santiago 3:13, The New English Bible) An iginawi ni Jesus nagtao nin “praktikal na patunay” na siya ginigiyahan kan kadunungan nin Diyos. Hilingon niyato kun paano siya nagpahiling nin marahay na paghusgar, sa saiyang pamumuhay saka sa pagtratar niya sa iba.

17. Ano an mga nagpaparisa na balanse pirmi si Jesus sa saiyang buhay?

¹⁷ Narisa mo daw na an mga tawong mayo nin marahay na paghusgar, sa parati sobrang marhay an mga ginigibo? Iyo, kaipuhan an kadunungan tanganing magin balanse. Sa  pagpabanaag nin diyosnon na kadunungan, balanse pirmi si Jesus. Urog sa gabos, ininot niya sa saiyang buhay an espirituwal na mga bagay. Nagin sibot siya sa gibuhon na pagpahayag kan maugmang bareta. “Ini an dahilan kaya ako nag-abot,” an sabi niya. (Marcos 1:38) Natural sana na an materyal na mga bagay bakong panginot para sa saiya; minalataw na kadikiton an materyal niyang rugaring. (Mateo 8:20) Minsan siring, bako siyang tawo na habo lamang ikaugma an ano man na marahay na bagay. Arog kan saiyang Ama na sarong “maugmang Diyos,” si Jesus tawong magaya-gaya, asin napapaugma niya an iba. (1 Timoteo 1:11; 6:15) Kan siya mag-atender sa sarong bangkete sa kasal—na pinagkatudan nang may musika, karantahan, asin paggaya-gaya—dai siya nagduman tanganing darahan nin kamunduan an okasyon. Kan maubos an arak, an tubig ginibo niyang marahay na klaseng arak, sarong inumon na “nakakapaugma sa puso nin tawo.” (Salmo 104:15; Juan 2:1-11) Inako ni Jesus an dakul na imbitasyon sa pagkakan, asin parati niyang ginamit an siring na mga okasyon para magtukdo.—Lucas 10:38-42; 14:1-6.

18. Paano si Jesus nagpahiling nin dakulang kadunungan sa pagtratar niya sa saiyang mga disipulo?

¹⁸ Si Jesus nagpahiling nin dakulang kadunungan sa pagtratar niya sa iba. An pakasabot niya sa naturalesa nin tawo nagtao sa saiya nin malinaw na pagmansay sa saiyang mga disipulo. Aram niyang marhay na bako sindang perpekto. Pero, nahiling niya an marahay na mga kuwalidad ninda. Nahiling niya an potensiyal sa mga tawong ini na irinani ni Jehova. (Juan 6:44) Sa ibong kan mga pagkukulang ninda, nagpahiling si Jesus nin pagigin andam na magtiwala sa sainda. Ipinahiling niya an pagtitiwalang iyan paagi sa pagtao sa saiyang mga disipulo nin mahalagang marhay na gibuhon. Isinugo niya sindang maghulit kan maugmang bareta, asin nagtiwala siya sa kakayahan ninda na utubon an sugong iyan. (Mateo 28:19, 20) An libro nin Mga  Gibo nagpapatunay na maimbod nindang ginibo an isinugo niya sa sainda. (Gibo 2:41, 42; 4:33; 5:27-32) Kun siring, malinaw na nagin madunong si Jesus sa pagtitiwala sa sainda.

19. Paano ipinahiling ni Jesus na siya “may mahuyong buot saka may mapakumbabang puso”?

¹⁹ Arog kan nanudan niyato sa Kapitulo 20, iinaasosyar kan Bibliya an kapakumbabaan asin kahuyuan sa kadunungan. Siyempre, si Jehova an pinakamarahay na halimbawa sa bagay na ini. Pero kumusta man si Jesus? Nakakaugmang mahiling an kapakumbabaan ni Jesus sa paagi nin pagtratar niya sa saiyang mga disipulo. Bilang perpektong tawo, nakakalabi siya sa sainda. Pero, dai niya minenos an saiyang mga disipulo. Nungka niyang hininguwa na ipamati sa sainda na sinda mas hababa o daing kakayahan. Sa kabaliktaran, makonsiderasyon siya sa mga limitasyon ninda asin mapasensiya sa mga pagkukulang ninda. (Marcos 14:34-38; Juan 16:12) Bako daw na risang-risa na dawa mga aki nagin pamugtak an buot ki Jesus? Siguradong naparani sinda sa saiya huling namatian ninda na siya “may mahuyong buot  saka may mapakumbabang puso.”—Mateo 11:29; Marcos 10:13-16.

20. Paano si Jesus nagpahiling nin pagkarasonable sa pagtratar sa babaying Hentil na an aking babayi sinasaniban nin demonyo?

²⁰ Nagpahiling si Jesus nin diyosnon na kapakumbabaan sa saro pang importanteng paagi. Nagpapahiling siya nin pagkahirak nuarin man may marahay na dahilan para gibuhon iyan. Halimbawa, girumduma kan makimahirak sa saiya an sarong babaying Hentil na paumayan an aki niyang babayi na nagsasakit nin grabe dahil sa sinasaniban ini nin demonyo. Sa tulong manlain-lain na paagi, ipinarisa ni Jesus sa primero na dai niya ini tatabangan—inot, paagi sa dai pagsimbag sa saiya; ikaduwa, paagi sa direktang pagsabi na siya isinugo, bakong sa mga Hentil, kundi sa mga Judio; asin ikatulo, paagi sa pagtao nin ilustrasyon na may kabuutan na ipinapahiling an kapareho man sanang punto. Minsan siring, mapamirit pa man giraray an babayi, na patunay nin ekstraordinaryong pagtubod. Huli sa pambihirang kamugtakan na ini, ano an nagin reaksiyon ni Jesus? Ginibo niya nin eksakto an sinabi niyang dai niya gigibuhon. Pinaumayan niya an aking babayi kaini. (Mateo 15:21-28) Pambihirang kapakumbabaan, bako daw? Asin girumduma, an kapakumbabaan mahalagang marhay sa tunay na kadunungan.

21. Taano ta dapat niyatong hinguwahon na arugon an personalidad, pagtaram, asin mga pamamaagi ni Jesus?

²¹ Nagpapasalamat nanggad kita na ihinahayag sa sato kan mga Ebanghelyo an mga tataramon asin ginibo kan pinakamadunong na tawo na nabuhay kasuarin man! Girumdumon niyato na si Jesus perpektong ladawan kan saiyang Ama. Paagi sa pag-arog sa personalidad, sa pagtaram, asin sa mga pamamaagi ni Jesus, makukultibar niyato an kadunungan hali sa itaas. Sa masunod na kapitulo, maaaraman ta kun paano niyato ikakaaplikar sa satong buhay an diyosnon na kadunungan.