?Siklɛti nɔnlɛ’n ti sa tɛ yolɛ?

Ndɛ nga Biblu’n kan’n

Biblu’n kanman siklɛti nɔnlɛ a annzɛ like uflɛ nga be fa asra be yo’n i ndɛ. Sanngɛ, Biblu’n i nun ndɛ wie’m be kle kɛ Ɲanmiɛn kloman kɛ e yo ninnge nga be kwla saci e wunnɛn’n. Ɔ maan sran ng’ɔ nɔn siklɛti annzɛ ɔ gua asra’n nn w’a yo sa tɛ.

Maan e bu nguan’n i like dan. “Ɲanmiɛn [...] yɛ ɔ man sran’m be kwlaa be nguan-ɔn.” (Sa Nga Be Yoli’n 17:24, 25) Kɛ mɔ Ɲanmiɛn mannin e nguan’n ti’n, ɔ fataman kɛ e yo like wie mɔ kwla kpɛ e nguan’n i sin-ɔn. I wie yɛle siklɛti annzɛ asra gualɛ’n. Ninnge nga be kun sran’m be dan lika’n, be nun kun yɛle siklɛti nɔnlɛ nin asra gualɛ’n.
Maan e klo e wiengu mun. Biblu’n se kɛ: “Klo ɔ wiengu kɛ a fa klo ɔ bɔbɔ wun’n sa.” (Matie 22:39) Sran ng’ɔ nɔn siklɛti’n ɔ kleman kɛ ɔ klo i wiengu mun. Afin, siklɛti i nvan’n kle be nga be o i wun lɛ’n be yalɛ. Yɛ tukpacɛ nga siklɛti nɔnlɛ’n man’n, be kwla ɲan wie.
Maan e yo sanwun. Biblu’n se kɛ: ‘Amun fa amun wun man [Ɲanmiɛn] kɛ tɛ mɔ amun su yi mɔ fiɛn kaan sa nunmɛn i wun, m’ɔ kwla jɔ Ɲanmiɛn klun’n sa.’ (Rɔmunfuɛ Mun 12:1) Ɔ se ekun kɛ: “Maan e wla ninnge nga be saci sran i wunnɛn’n nin i akunndan’n be kwlaa be ase naan e yo sanwun kpa e tra laa’n e fa kle kɛ e ɲin yi Ɲanmiɛn kpa.” (2 Korɛntifuɛ Mun 7:1) Ninnge nga be o siklɛti annzɛ asra’n nun’n be saci sran’n i wunnɛn’n. Ɔ maan sran ng’ɔ nɔn siklɛti annzɛ ɔ gua asra’n, ɔ timan sanwun.

?Biblu’n kan drɔgi nga be flɛ i kɛ mariruana ɔ nin drɔgi onga’m be nɔnlɛ’n i ndɛ?

Biblu’n boman drɔgi wie fi dunman. Sanngɛ, Biblu’n i nun ndɛ wie’m be kwla uka e naan y’a wun wafa ng’ɔ fata kɛ e bu drɔgi nɔnlɛ’n. Biblu’n nun ndɛ mma nga y’a dun mmua y’a bo be su’n, nin nga e su wa bo be su yɛ’n, be kwla uka e.

Maan e akunndan’n tran like kpa su. Biblu’n se kɛ: “Fa ɔ akunndan’n kwlaa fa klo Zoova m’ɔ ti ɔ Ɲanmiɛn’n.” (Matie 22:37, 38) Ɔ se ekun kɛ: “An yo ngwlɛlɛfuɛ.” (1 Piɛli 1:13) Kɛ sran kun nɔn drɔgi’n, wie liɛ’n, i akunndan’n sanngan, ɔ maan ɔ buman akunndan kɛ ɔ nin i fata’n sa. Sran wie’m be liɛ bɔbɔ’n, kɛ ɔ yo naan be yaci i nɔnlɛ’n ɔ ti kekle man be. Like nga bé yó naan b’a ɲan drɔgi b’a nɔn’n, yɛ be bu i akunndan sa trilili-ɔ. Be buman sa kpakpa’m be akunndan.—Filipufuɛ Mun 4:8.
Maan e nanti e nvle’n nun mmla’m be su. Biblu’n se kɛ maan e ‘ɲin yi mɛn siefuɛ mun.’ (Titi 3:1) Klɔ kpanngban su’n, awa’n kpɛli drɔgi wie’m be nɔnlɛ’n i su mmla. Sɛ e kunndɛ kɛ Ɲanmiɛn klun jɔ e wun’n, ɔ fata kɛ e ɲin yi mɛn siefuɛ mun naan e nanti mmla nga be kpɛli’n be su.—Rɔmunfuɛ Mun 13:1.

Siklɛti nɔnlɛ nin asra gualɛ’n man sran tukpacɛ

Anuannzɛ ng’ɔ nian mɛn wunmuan’n nun sran’m be ayre yolɛ’n su’n se kɛ afuɛ kwlakwla’n, siklɛti nɔnlɛ’n ti’n, sran kɔe miliɔn nsiɛn be tɔ tukpacɛ yɛ be wu. Be nga be nɔnman siklɛti mɔ siklɛti i nvan’n ti’n be tɔ tukpacɛ’n, be ju sran 600.000 tra su. Maan e kan wafa nga siklɛti’n saci sran’n i ndɛ.

Kansɛli. Ninnge nga be o siklɛti nin asra’n nun mɔ be kwla man sran kun i kansɛli’n be ti 50 tra su. Fluwa kun seli kɛ: “Sɛ be fa sran 100 mɔ kansɛli o be afɔkɔ’n nun, be nun 99 be liɛ’n siklɛti’n ti yɛ be ɲannin tukpacɛ sɔ’n niɔn.” Siklɛti’n i kpukpuwa’n ti’n, kansɛli kwla di sran kun i nuan’n, ɔ nin i konviabo’n, ɔ nin i fle’n, ɔ nin i buɛ’n nin i wiwi’n, ɔ nin i lika wie mun ekun.

Be kwlá loman wunmiɛn kpa kun. Siklɛti’n i nvan’n kwla man sran kun i afɔkɔ’n nun tukpacɛ, yɛ gbɔgbɔ kwla trɛ i. Bakan nga be siklɛti i nvan’n wlu be bue nun titi’n, be kwla ɲan asita, tanngɔ, yɛ be nun wie’m be afɔkɔ’n diman junman kpa.

Awlɛn ba ya. Be nga be nɔn siklɛti’n, be kwla ɲan awlɛn ba ya. Like kun o siklɛti’n nun be flɛ i kɛ Monɔksidi de kaabɔnun. Kɛ like sɔ’n ko ju sran kun i afɔkɔ’n nun’n, ɔ kɔ i mmoja’n nun ndɛndɛ kpa. Kpɛkun, ɔ sin mmoja’n nun like nga be flɛ be kɛ ɔksizɛnin’n i osu. Kɛ ɔ ko yo sɔ’n, ɔksizɛnin ng’ɔ o sran’n i mmoja’n nun’n, ɔ sɔnman kun. Ɔ maan, sran’n i awlɛn’n ɔ si ndɛndɛ tra titi liɛ’n.

Ɔ kwla yo ba ng’ɔ o wunnzɛfuɛ kun i klun lɔ’n i tɛ. Bla nga be ti wunnzɛfuɛ mɔ be nɔn siklɛti’n, wie liɛ’n, be sra’n juman kpɛkun b’a wu ba. Ɔ maan, ba’n ti kaan dan, yɛ kɛ mɔ w’a wieman tin’n ti’n, wie liɛ’n, i wunnɛn’n i lika wie’m be timan kpa. Ba nga be ti sɔ’n, be nun wie’m be kwlá loman wunmiɛn kpa, annzɛ kusu ɔ cɛman kpɛkun b’a wu.

a Siklɛti nɔnlɛ nga e kɛn i ndɛ wa’n yɛle kɛ sran bɔbɔ ɲinfu ɔ cuɛn wɛnsrɛn ng’ɔ o asra’n nun’n wlu i klun. Sanngɛ nɛ́n i sɔ ngunmin ndɛ yɛ e kan-ɔn. I wie yɛle asra gualɛ, kpongboko nin kluwa nɔnlɛ’n, asra nɲa kpisalɛ ɔ nin be bue nun fa wlalɛ’n, ɔ nin siklɛti i wafa kwlaa nga like nga be flɛ i kɛ nikotinin’n o nun’n i nɔnlɛ’n.