AWLOBO’M BE UKALƐ | SIƐ NIN NIƐN’M BE JUNMAN’N
Sasa ɔ mma mun bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i lika
“Nán kɛ e siman kɛ bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i nianlɛ’n ti tɛ ti-ɔ. E si sɔ kpa. Sanngɛ y’a bumɛn i le kɛ e wa bla’n kwla fite i sɔ liɛ’n su.”—Nikɔlu.
Ndɛ nga nun’n:
Like ng’ɔ fata kɛ a si i’n
Ba nga be ti kaan kpa bɔbɔ’n, be kwla fite bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n su. Kɛ fluwa sifuɛ’m be suannin sa sɔ’n su like’n, be wunnin kɛ siɛn’n kɛ ba’m be nun sunman bé bó bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i nianlɛ bo’n nn be le afuɛ blu-nin-kun (11).
Kannzɛ ba’m be kloman kɛ bé nían’n, sanngɛ be kwla fite su. I wie yɛle kɛ sɛ be su kunndɛ like wie ɛntɛnɛti su annzɛ be kɔ rezo sosio’m be su’n, ɔ kwla ka lɛ fite be ɲrun. Asa ekun’n, sɛ be su to zevideo ɛntɛnɛti su’n, ɔ kwla fite be ɲrun wie. Wafa nga sran’m be yi bian nin bla nna’n i nglo, ɔ ti fanunfanun. Nga be tɛ i yo’n, yɛle i su foto cilɛ nin i su flimun yilɛ. Asa ekun’n, be klɛ i su ndɛ ɛntɛnɛti su. Ɔ maan sran’m be kwla kɔ lɔ be ko kanngan nun annzɛ be bo be tie annzɛ kusu be fa wie.
Like kun ekun m’ɔ fata kɛ siɛ nin niɛn’m be si i’n, yɛle kɛ sran wie’m be fa bla nin bian nna’n i su ndɛ be fa blɛ ba kanngan mun be pɔɔtablu’m be su. Awa i janunfuɛ wie’m be nin gbanflɛn nin talua ya ngwlan (900) tra su mɔ be kɔ suklu’n be kokoli su yalɛ. Sɛ be fa talua nga be usali be kosan’n be nun ya’n be nun kɔe ablangwlan be seli kɛ be wiengu suklu ba’m be blɛ be foto nin video mɔ be kle sran wie mɔ be wun ti kplɛn’n. Yɛ sɛ be fa gbanflɛn ya’n be nun kɔe ablenun be waan ninnge kunngba mun yɛ be wiengu suklu ba’m be fa blɛ be-ɔ.
Bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n nga w’a tru dan’n yɛle nga be nun’n, be yo be wiengu tɛtɛ’n. Bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun mɔ i nun’n, be yo be wiengu kpokokpoko’n, yɛ w’a tru dan-ɔn. Kpɛ sunman’n bla mun yɛ be ta be sɔ yo-ɔ.
Bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n ɔ saci ba mun. Sa nga be kwla ju ba nga be nian bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n be su’n, be nun wie mun yɛ:
Be diman junman kpa kun suklu lɔ.
Be klun titi be, be wla bo be wun kpɛkun be buman be wun sran kun.
Be bu i kɛ sɛ yasua kun annzɛ bla kun mian sran kun naan ɔ nin i be si sua’n, i sɔ’n timan tɛ.
Maan ndɛ nga ka amun klun: Sɛ ba’m be nian bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n, bé sáci. Siɛ nin niɛn mun yɛ be kwla sasa be kpa-ɔ.
Afɔtuɛ nga Biblu’n man’n: “Ndɛ nga n su kan kle wɔ andɛ yɛ’n, maan be ka ɔ klun. Yɛ kan ndɛ sɔ mun kle ɔ mma mun. Sɛ a nin be ti ase awlo lɔ-o, kan. Sɛ amun o atin’n su-o, kan. Sɛ amún wá lá-o, kan. Kɛ amun tinnge’n, kan.”—Mmla’n 6:6, 7.
Wafa nga a kwla sasa ɔ mma mun bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i lika’n
Si ndɛ’n nun kpa. A kwla usa ɔ wun kɛ: ?Blɛ benin nun yɛ min wa’n kwla fite bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n su-ɔ? ?Yɛ ninfan yɛ sa sɔ’n kwla ju-ɔ? ?I wie yɛle kɛ i suklu lɔ’n, wunmiɛn lolɛ blɛ nun’n, be man ba’m be atin kɛ be wɔ ɛntɛnɛti su? ?Yɛ be man be atin kɛ be nian like kwlaa nga be klo’n?
Bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n ɔ o lika kwlakwla. Ɔ maan ɔ wa’n kwla fite wie su.
Maan amun si amun wa’n i telefɔnun nun ninnge nga amun kwla tintin be su naan sran’m b’a blɛmɛn i mesazi kaka’n. Asa ekun’n, ɔ fata kɛ amun si ngowa kanlɛ ninnge nga be o i telefɔnun nun’n ɔ nin ninnge uflɛ nga be o nun’n. I wie yɛle kɛ pɔɔtablu wie’m be nun’n, kɛ be blɛ sran kun mesazi’n, kɛ blɛ wie ju’n, mesazi’n nunnun. Ɔ maan sɛ be blɛ amun wa’n bian nin bla nna i su mesazi annzɛ i su foto annzɛ i su video’n, atrɛkpa’n amun su kwlá wunmɛn i. Asa kusu’n, siɛn’n zevideo nga be o ɛntɛnɛti su’n be nun’n, be kle bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n. Wie’m be nun bɔbɔ’n, ɔ ti kɛ sran ng’ɔ su to zevideo’n yɛ ɔ nin bla annzɛ yasua be su la sa.
“Sɛ amun wa’n le pɔɔtablu’n, ɔ fata kɛ amun mɔ amun ti i si annzɛ i nin’n, amun si ninnge nga be o nun’n, nin ninnge nga amun kwla tintin be su naan ba’n w’a ɔman ɛntɛnɛti su lika tɛtɛ’m be nun’n, ɔ nin wafa nga amun ko yo naan amun a si ninnge nga amun wa’n yo be telefɔnun nun’n. N si sa nga ti yɛ n se sɔ’n.”—Davidi.
Ndɛ nga Biblu’n kan’n: “Sran ng’ɔ wun sa wlɛ’n, ɔ si sa.”—Ɲanndra Mun 18:15.
An yo like kwlaa nga amun kwla yo’n naan b’a wunman ninnge sɔ mun’n. Kɛ ɔ ko yo naan amun mma’m b’a fiteman bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n su’n, amun fɛ i wun ajalɛ. I wie yɛle kɛ amun siesie amun mma’m be telefɔnun, annzɛ mannzin uflɛ nga be fa kɔ ɛntɛnɛti su m’ɔ o amun awlo lɔ’n be nun ninnge nga be kpa naan ninnge tɛtɛ’m b’a fiteman. I liɛ’n sɛ ba’m be kɔ ɛntɛnɛti su’n bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n su fiteman be ɲrun. Asa ekun’n, an si amun mma’m be modepasi mun.
“N nianniannin e mannzin kwlaa nga be kwla fa kɔ ɛntɛnɛti su’n be nun kpɛkun n tintinnin lika nga be flɛ i “Contrôles parentales” su. Asa ekun’n, kɛ mɔ be kwla fa e televiziɔn’n kɔ ɛntɛnɛti su’n ti’n, n tintinnin ninnge wie’m be su naan w’a kwlá nianman ninnge kwlakwla. Asa kusu’n, n si i pɔɔtablu’n i modepasi’n.”—Morizio.
“Sɛ min mma yasua’m be o be sua ba’n nun lɔ bé nían video’n, n kplinman su kɛ be ɲin anuan’n. Sɛ lalɛ dɔ’n ju’n, n kplinman su kɛ be fa be pɔɔtablu’n be wɔ be sua ba’n nun.”—Jianluka.
Ndɛ nga Biblu’n kan’n: “Sran ng’ɔ sɛsɛ i wun’n, kɛ ɔ wun kɛ sa wie su ba’n, kpɛkun w’a fia.”—Ɲanndra Mun 22:3.
Kwlaa naan amun mma’m b’a fite wie su’n, an kle be like ng’ɔ fata kɛ be yo’n. Niɛn kun m’ɔ suan Flavia’n dili nanwlɛ ke kɛ: “Siɛ nin niɛn wie’m be waan be kloman kɛ bé kán bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i su ndɛ klé be mma mun. Afin be bu i kɛ be mma’m be su nianman like tɛ sɔ’n le.” Wie’m be liɛ kusu’n, kɛ ɔ yo naan be kan bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i ndɛ kle be mma mun’n, srɛ kun be. Afin be se be wun kɛ sɛ be kɛn i ndɛ’n, ɔ cɛman naan be mma’m b’a ko nian. Sanngɛ akunndan nga be bu i lɛ’n, ɔ timan su. Siɛ nin niɛn nga be ti akunndanfuɛ’n, be fa be mma’m be ɲin sie i bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i tɛ m’ɔ ti’n i su kwlaa naan ba’m b’a fite su. ?Wafa sɛ yɛ a kwla yo sɔ-ɔ?
Kle ɔ wa kan’n like nga sɛ ɔ fite bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n su’n ɔ fata kɛ ɔ yo’n. A kwla se i kɛ ɔ muanmuan i ɲinma annzɛ ɔ nuan pɔɔtablu’n annzɛ tablɛti’n annzɛ ɔɔdinatɛli’n annzɛ televiziɔn’n. Kpɛkun se i kɛ ɔ kan like nga ɔ wunnin i’n annzɛ ndɛ nga be tili’n i ndɛ be kle wɔ. a
“E nin min yi’n e kannin sa nga ti yɛ bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i nianlɛ’n ti tɛ kpa’n i ndɛ e kleli e wa yasua’n. E boli i sɔ yolɛ bo i kaan nun. Kɛ ɔ wa ɲan afuɛ blu-nin-kun’n (11), zevideo kun m’ɔ fa sieli i pɔɔtablu nun’n ti’n, bla nin bian nna’n i su foto wie’m be wa ka lɛ fiteli i ɲrun. Kpɛkun sran wie’m be seli i kɛ ɔ ci i wun foto blɛ be. Kɛ mɔ e nin i e kokoli like ng’ɔ fata kɛ ɔ yo’n i su yalɛ’n ti’n, kɛ sa sɔ’n juli’n, ɔ ka lɛ kan kleli min.”—Morizio.
Ndɛ nga Biblu’n kan’n: “Kle gbanflɛn kan’n i atin ng’ɔ fata kɛ ɔ fa su’n, i liɛ’n, kɛ ɔ́ wá yó oke bɔbɔ’n ɔ su jasoman su.”—Ɲanndra Mun 22:6, ja ngua lɔ ndɛ’n.
Amun uka amun mma nga be ti kaklaka kan’n naan be konvi w’a sɔman bla nin bian nna’n i su foto annzɛ i video nianlɛ annzɛ i su ndɛ tielɛ annzɛ i su ndɛ wie’m be kannganlɛ’n. I wie yɛle kɛ, maan be klɛ fluwa kun m’ɔ awlo’n nun mmla’n. Maan be klɛ like nga sɛ be fite bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n su’n bé yó’n, fluwa kun su. Yɛ be klɛ sa nga ti yɛ be klo kɛ bé fɛ́ i sɔ ajalɛ’n wie. Asa ekun’n, sɛ be ɲinfu be nian bla nin bian nna’n i su foto annzɛ i su video annzɛ i su like uflɛ’n, wafa nga i bo’n gúa mán be’n, maan be klɛ i wie. I wie yɛle kɛ be su buman be wun sran kun, be si nin be nin’m be su lafiman be su kun yɛ be nin Ɲanmiɛn be afiɛn sáci. b
“Kɛ ba’m bé yó kaklaka’n, amun uka be naan be bu akunndan. Yɛle kɛ, sɛ be nian bla nin bian nna’n i su foto annzɛ i su like uflɛ’n, i bo nzuɛn nga bé ísɛ i be ɲrun lɔ’n’n, maan amun uka be naan be bu i akunndan. Sɛ amun yo sɔ’n, cɛn nga be konvi sɔ i sɔ like’n i nianlɛ’n, bé trá be awlɛn.”—Loreta.
“Sɛ e mma’m be wun i wlɛ kɛ bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i nianlɛ’n kwla saci be’n, naan be si wafa nga Zoova bu i sɔ like’n, i sɔ’n mán be wunmiɛn. Ɔ maan be su nianman.”—Davidi.
Ndɛ nga Biblu’n kan’n: “Ngwlɛlɛ’n sasa sran.”—Akunndanfuɛ’n 7:12.
An nin be koko su yalɛ tikatika. Ba’m be kunndɛ kɛ be nin be si nin be nin’m bé kókó bian nin bla nna’n ɔ nin bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n be su yalɛ. Atrɛkpa’n, i sɔ’n bo amun nuan. Be flɛ bla kun kɛ Rasɛli de Suza. Ɔ kan ba’m be ti ndɛ Angle mɛn’n nun lɔ. Ɔ seli kɛ: ‘E wunnin kɛ ba’m be klo kɛ be nin be si nin be nin’m bé kókó bla nin bian nna’n i su yalɛ kpɛ sunman. Kannzɛ be ti kaan kpa bɔbɔ’n, sanngɛ be kunndɛ kɛ be nin be koko i sɔ’n su yalɛ. Be kunndɛ kɛ be si be nin’m be nian be afuɛ’n su naan be nin be koko i su yalɛ.’
“Kɛ ń ɲín ń kɔ́’n, ninnge wie’m be o lɛ’n min si nin min nin b’a kɛnmɛn i su ndɛ b’a kleman min. Sɛ ɔ ti kɛ e nin be e kokoli ninnge sɔ’m be su yalɛ’n nn ɔ yoli min fɛ. Siɛn mɔ n le ba’n, n mian min ɲin naan e nin be y’a koko bla nin bian nna’n i su yalɛ kpɛ sunman. Blɛ sɔ’n nun’n, e nin be e koko yalɛ kɛ sran kun nin i janvuɛ sa.”—Flavia.
Sɛ ɔ wa’n fiteli wie su’n like ng’ɔ fata kɛ a yo’n
Gua ɔ wla ase. Sɛ ɔ wa’n niannin bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n, annzɛ ɔ bo tieli, annzɛ kusu ɔ kɛnngɛnnin i su fluwa’n, tra ɔ awlɛn. Sa sɔ m’ɔ yoli’n ti’n, atrɛkpa’n i sa sin w’a bubu i annzɛ i akunndan w’a sanngan, annzɛ ɔ bu i wun fɔ. Sɛ a yi ɔ ya’n i nglo’n, ɔ cɛman naan w’a bu i wun fɔ w’a tratra su. Ɔ maan cɛn uflɛ’n, sɛ sa kunngba’n ju’n, ɔ su boman su kleman wɔ.
Ndɛ nga Biblu’n kan’n: “Sran ng’ɔ si sa’n, ɔ ijɔman plapla, yɛ sran ng’ɔ bu sa sin’n, ɔ tran diin.”—Ɲanndra Mun 17:27.
Usausa nun kpa. Nán kpli se kɛ a si wafa nga sa sɔ’n juli’n. Usa ɔ wa’n naan ɔ kan wafa nga sa’n juli’n i ndɛ kle wɔ. ?Sran wie yɛ ɔ fa blɛli i, annzɛ kusu i bɔbɔ yɛ ɔ ko kunndɛli-ɔ? ?Kpɛ kunngba yɛ ɔ yoli sɔ-ɔ? ?Annzɛ ɔ yoli sɔ kpɛ sunman? ?Pɔɔtablu annzɛ tablɛti annzɛ i wunsu mannzin ng’ɔ fa niannin’n, ninnge nga be tintin be su naan ba kanngan’m b’a fiteman ninnge tɛtɛ’m be su’n i wie o nun? ?Sɛ i wie o nun’n, ɔ yoli ninnge wie mun naan w’a kwla nian bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n? Kɛ a nin ɔ wa’n bé kán su ndɛ’n, nán ɔ wla fi su kɛ like nga a kunndɛ’n yɛle kɛ ɔ wa’n kɛn i klun ndɛ kle wɔ. Nán kpɛnkpɛn i su.
Ndɛ nga Biblu’n kan’n: “Akunndan nga be o sran kun klun’n, be ti kɛ nzue nga be bo ti kploun’n sa, sanngɛ sran ng’ɔ bu sa sin’n, ɔ yi be fite.”—Ɲanndra Mun 20:5.
Fɛ i wun ajalɛ. Sɛ ba’n w’a sunnzunman kɛ ɔ́ nían bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n, naan ɔ fiteli su’n, tintin i pɔɔtablu’n nun lika nga be tintin su naan ba kanngan’m b’a fiteman ninnge tɛtɛ’m be su’n, be su kpa.
Sɛ kusu ba’n bɔbɔ i ɲinfu yɛ ɔ ko niannin bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n, tu i fɔ. Sanngɛ yo i amanniɛn su. Uka ba’n naan ɔ kpɔ bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n. I lɛ nun’n, an kwla koko ndɛ ng’ɔ o Zɔbu 31:1 nin Jue Mun 97:10 ɔ nin Jue Mun 101:3 be su yalɛ. c Kpɛkun se i kɛ lemɔcuɛ kwlakwla’n, amún kókó sa sɔ’n i su yalɛ naan á nían sɛ w’a tɔman ninnge sɔ’m be nianlɛ’n nun ekun-o, yɛ á nían sɛ ninnge uflɛ o lɛ mɔ a kwla yo be fa ukɛ i-o.
Ndɛ nga Biblu’n kan’n: “Amun kusu nán amun fɔkɔ amun mma’m be awlɛn. Sanngɛ an nian Zoova i mmla’n nin i afɔtuɛ’m be su ta be.”—Efɛzifuɛ Mun 6:4.
a Sɛ ɔ wa’n te yo bakan annzɛ w’a yo kaklaka kan’n, wafa nga a kwla kan bla nin bian nna’n i su ndɛ kle i’n, ɔ o ndɛ nga nun: “Comment donner une éducation sexuelle à ses enfants ?” A kwla kanngan nun.
b Sɛ a kunndɛ kɛ á sí ninnge wie mun ekun mɔ ba’n kwla klɛ i fluwa sɔ’n su’n, nian ndɛ nga be flɛ i kɛ “Comment rejeter la pornographie” i nun.
c A nin ɔ wa’n an kwla kanngan ndɛ nga be flɛ i kɛ “Pourquoi rejeter la pornographie ?” i nun wie.
Ninnge wie mɔ be kwla yo ɔ fɛ ekun'n
BIBLU’N NUN NDƐ CINNJIN MUN
?Bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i nianlɛ’n ti sa tɛ Ɲanmiɛn ɲrun?
?Biblu’n kan bian nin bla nna nga be fa fite nzra nun’n i ndɛ? ?É yó sɛ naan y’a si i su akunndan nga Ɲanmiɛn bu’n?