1. ?Ngue ti yɛ ɔ ti cinnjin kɛ e sie blɛ nin sa’m be nzɔliɛ ɔ? An fa sa kun be yiyi nun. (An nian foto ng’ɔ o kan like suanlɛ’n bo i bo lɛ’n.)

CƐN kun’n, aniaan’m be su yo aɲia dan kun. Aɲia’n i siesiefuɛ’n fuli cenje’n su, ɔ yoli sran’m be kwlakwla be like nin be mo nin balɛ. I sin’n, yɛ bé bó miziki ɔ. Kɛ ɔ́ yó sɔ’n, nzrafuɛ’m be si kɛ ɔ ka kan’n, bé bó aɲia’n i bo naan ɔ fata kɛ be ko tran ase. Naan be tie miziki fɛfɛ mɔ be su bo’n. Naan be sie be su ndɛ nga bé wá yíyí be nun’n, be bo. Sanngɛ, be nun wie’m be siemɛn i nzɔliɛ kɛ aɲia’n i siesiefuɛ’n w’a fiti aɲia’n su. Annzɛ kusu’n, be siemɛn i nzɔliɛ kɛ be su bo miziki naan ɔ ka kan’n, bé bó aɲia’n i bo. Ɔ maan, be te wlanwlan lika’n nun. Annzɛ be nin be janvuɛ’m be te koko yalɛ. Sa sɔ’n kle e like cinnjin kpa kun. Yɛle kɛ sɛ y’a nianman e wun kpa’n, e su wunman blɛ nin sa wie’m be wlɛ. Ɔ ka kan’n, sa dan kpa kun wá jú. Yɛ ɔ fata kɛ e buabua e wun e sie. ?Sa sɔ’n yɛle benin?

2. ?Ngue ti yɛ Zezi seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ be “tran minndɛ” ɔ?

² Kɛ Zezi kán “mɛn’n i awieliɛ’n” i ndɛ’n, ɔ kleli like ng’ɔ fata kɛ i sɔnnzɔnfuɛ’m be yo’n. Ɔ seli be kɛ: “An fa sie amun klun kpa, an tran minndɛ, afin an si-man cɛn nga sa sɔ’m bé yó’n.” I sin’n, ɔ seli be kpɛ sunman kɛ: ‘An tran minndɛ.’ (Matie 24:3; An kanngan Mark 13:32-37 nun.) Zezi Klist i jasin fɛ’n mɔ Matie klɛli’n, ɔ kle wie kɛ Zezi kannin ndɛ sɔ’n kleli i  sɔnnzɔnfuɛ mun. Ɔ seli be kɛ: ‘An tran minndɛ, yɛlɛ kɛ an si-man cɛn nga amun Min’n ɔ́ bá nun-ɔn.’ Wie liɛ’n, ɔ seli be kɛ: “An buabua amun wun sie, afin m bɔ n kacili Sran’n ḿ bá dɔ nga an bu-man min akunndan’n su.” Wie liɛ ekun’n, ɔ seli be kɛ: ‘An tran minndɛ, afin an si-man cɛn’n nin dɔ’n.’​—Matie 24:42-44; 25:13.

3. ?Ngue ti yɛ Zoova i Lalofuɛ’m be ɲin kpaman afɔtuɛ nga Zezi mannin’n su ɔ?

³ Zoova i Lalofuɛ’m be ɲin kpaman afɔtuɛ sɔ mɔ Zezi mannin’n su. Be si kɛ mɛn’n i “awieliɛ” w’a ju naan ɔ ka kan’n, “nyrɛnnɛn” dan’n bó i bo. (Daniɛl 12:4; Matie 24:21) Zezi seli kɛ bé wá kán Ɲanmiɛn Sielɛ’n i ndɛ asiɛ wunmuan’n su. I sɔ yɛ Zoova i Lalofuɛ’m be yo ɔ. Blɛ kunngba sɔ’n nun’n, e wun kɛ sran’m be kun alɛ, tukpacɛ’n w’a sɔn, asiɛ’n keje, yɛ awe’n kpɛn asiɛ’n i lika sunman be nun. Ɲanmiɛn i sulɛ wafa’n w’a sɔn. Yɛ sran kunlɛ’n, nin sran’m be wiengu’m be like yaya yolɛ’n w’a yo dan w’a tra su. (Matie 24:7, 11, 12, 14; Lik 21:11) E su minndɛ kɛ Zezi bla naan ɔ wa yo i Si Ɲanmiɛn’n i klun sa’n.​—Mark 13:26, 27.

4. (a) ?Ngue ti yɛ e kwla se kɛ siɛn’n, Zezi si cɛn nin dɔ nga Armagedɔn alɛ’n bó i bo’n niɔn? (b) ?Kannzɛ e siman cɛn nin dɔ nga ɲrɛnnɛn dan’n bó i bo’n, sanngɛ ngue yɛ e lafi su kpa ɔ?

⁴ Kɛ e kɔ aɲia dan kun bo’n, e si dɔ nga bé bó i bo nglɛmun nun’n, annzɛ nnɔsua nun’n. Sanngɛ, e kwlá siman cɛn nin dɔ nga i nun yɛ ɲrɛnnɛn dan’n bó i bo’n. I nun mɔ Zezi o asiɛ’n su wa’n, ɔ seli kɛ: “Cɛn sɔ’n nin i dɔ’n, sran fi si-mɛn i, saan min Si kunngba cɛ yɛ ɔ si i-ɔ. M bɔ n ti i Wa’n bɔbɔ n si-mɛn i, yɛ nyanmiɛn su lɔ anz’m be kusu be si-mɛn i.” (Matie 24:36) Kɛ Ɲanmiɛn i anzi’m bé wá kún Armagedɔn alɛ’n, Zezi yɛ ɔ́ dún be ɲrun mmua ɔ. Ɔ maan, e kwla se kɛ siɛn’n, ɔ si cɛn nin dɔ nga bé bó alɛ sɔ’n i kunlɛ bo’n. (Sa Nglo Yilɛ 19:11-16) Sanngɛ e liɛ’n, e kwlá siman cɛn nin dɔ nga sa sɔ’n jú’n. I sɔ’n ti’n, ɔ fata kɛ e tran minndɛ i. Cɛn nin dɔ nga ɲrɛnnɛn dan’n bó i bo’n, Zoova si i weiin. Yɛ kɛ aliɛ’n cɛ́n m’ɔ́ sán’n, nn cɛn sɔ’n mántan koko kpa. Yɛ “ɔ su sɛn-mɛn i wun.” (An kanngan Abakik 2:1-3 nun.) ?Ngue ti yɛ e lafi su kpa sɔ ɔ?

5. An fa sa kun be kle kɛ sa nga Zoova kan be ndɛ’n, be ju blɛ ng’ɔ ti su’n i su titi.

⁵ Sa nga Zoova kan be ndɛ’n, be ju blɛ ng’ɔ ti su’n i su titi. I wie yɛle cɛn ng’ɔ fali Izraɛlifuɛ mun Ezipti lɔ fiteli’n. Afuɛ 1513, Nizan i le 14, ka naan y’a ju Zezi blɛ su’n, yɛ sa sɔ’n juli ɔ. Kɛ ɔ́ kɔ́ i ɲrun’n, Moizi kannin cɛn sɔ’n i ndɛ. Ɔ seli kɛ: ‘Kɛ afuɛ ya nnan afuɛ ablasan’n wieli’n, cɛn kasiɛn’n su sɛsɛ’n, Anannganman i sran’m be tuli Ezipti lɔ.’ (Ezipt Lɔ Tulɛ 12:40-42) Zoova tali Abraamun i nda. Ɔ seli Abraamun kɛ ɔ́ yrɛ́ i anunman’m be su. Afuɛ 1943, Nizan i le 14, ka naan y’a ju Zezi blɛ su’n, Zoova boli nda sɔ m’ɔ tali Abraamun’n i nuan yialɛ bo. Kɛ ɔ fɛ i lɛ’n, ɔ dili afuɛ 430 sɛsɛsɛ yɛ Izraɛlifuɛ’m be tuli Ezipti lɔ ɔ. (Galasifuɛ Mun 3:17, 18) Blɛ kun nun’n, Zoova seli Abraamun kɛ: “Se kɛ sɛ, wɔ anunman’m bé wá trán nvle wie nun. Bé yó akua, bé klé be yalɛ afuɛ kpakpa ya nnan.” (Bo Bolɛ 15:13; Sa Nga Be Yoli’n 7:6) Afuɛ 1913 nun ka naan y’a ju Zezi blɛ su’n, Ismaɛli yoli Izaaki i finfin. Kɛ ɔ fɛ i lɛ lele m’ɔ́ fá jú cɛn nga Izraɛlifuɛ’m be tuli Ezipti lɔ’n, ɔ dili afuɛ 400. (Bo Bolɛ 21:8-10; Galasifuɛ Mun 4:22-29) Nanwlɛ, Zoova kleli cɛn trele nga i sufuɛ’m bé ɲán be ti’n. Yɛ afuɛ kpanngban kpa sinnin naan i ndɛ’n w’a kpɛn su.

6. ?Ngue ti yɛ e lafi su kpa kɛ Zoova dé i sufuɛ mun ɔn?

 ⁶ Be nga be tuli Ezipti lɔ’n, be nun kun yɛle Zozie. Kɛ afuɛ kpanngban sinnin’n, ɔ seli i wiengu Izraɛlifuɛ mun kɛ: “Amun bɔbɔ amun si jrɛiin kɛ kasiɛ nga Anannganman b’ɔ ti amun Nyanmiɛn’n boli amun’n, i wie fi nun-man lɛ b’ɔ kali ngbɛn-ɔn. Be kwlaa be nuan yiali, wie fi a ka-man.” (Zozie 23:2, 14) Zoova seli kɛ ɲrɛnnɛn’n wá yó dan. Sanngɛ, ɔ́ dé i sufuɛ mun. Kpɛkun, ɔ́ mán be mɛn uflɛ. Yɛ bé ɲán anannganman nguan. E lafi su kpa kɛ Zoova yíɛ i ndɛ sɔ’n i nuan. I sɔ’n ti, sɛ e kunndɛ kɛ é trán mɛn uflɛ’n nun lɔ wie’n, maan e tran minndɛ.

7, 8. (a) ?Ngue yɛ laa Izraɛli lɔ gladi difuɛ’m be yo ɔ? (b) ?Ngue yɛ be su ndɛ’n kle e ɔ? (c) ?Kɛ gladi difuɛ’m be lafi’n, sa benin yɛ ɔ kwla ju ɔ? An fa sa kun be yiyi nun.

⁷ Maan e kan laa Izraɛli lɔ gladi difuɛ’m be ndɛ. Laa Izraɛli lɔ’n, be sisi klɔ’m be wun talɛ dandan kpa mun. Kpɛkun, be sie gladi difuɛ wie mun talɛ’m be su naan be sasa klɔ’n. Kɛ be o talɛ sɔ’m be su’n, be kwla wun klɔ’n i nvɛnwun lika kwlaa. Gladi difuɛ sɔ’m be nun wie’m be o klɔ’n i anuan’m be nun. Be kwlaa sɔ’n, be sasa klɔ’n wia nun nin kɔnguɛ. Kpɛkun, sɛ be wun kɛ be kpɔfuɛ’m be su ba’n, be kan kle klɔfuɛ mun. (Ezai 62:6) Be wun i wlɛ kɛ ɔ fataman kɛ be lafi. Naan ɔ fata kɛ be nian klɔ’n su kpa. Sɛ b’a yoman sɔ’n, sran kpanngban be kwla wu.​—Ezekiɛl 33:6.

⁸ Ble flɛ Zuifu kun kɛ Zozɛfu. Ɔ kan sa nga be juli laa’n, be ndɛ. I waan afuɛ 70 nun Klistfuɛ klikli’m be blɛ su’n, Rɔmun sonja’m be wluli Zerizalɛmun klɔ’n nun. Naan like nga ti yɛ be kwla wluli lɔ’n yɛle kɛ cɛn sɔ’n nun’n, gladi difuɛ’m be lafili. Kɛ Rɔmun sonja’m be wluli klɔ’n nun, be juli Ɲanmiɛn i sua’n nun lɔ. Kpɛkun, be wɔli nun. I sin’n, be sacili Zerizalɛmun klɔ wunmuan’n. Kɛ ɲrɛnnɛn dan ng’ɔ tɔli Zuifu’m be su’n, i bo’n guali kɛ ngalɛ’n sa. Yɛ b’a wunmɛn i wunsu sɔ le.

9. ?Ngue yɛ andɛ’n, sran kpanngban be wunmɛn i wlɛ ɔ?

⁹ Andɛ’n, nvle kpanngban be siefuɛ’m be le sonja nin mannzin mun. Yɛ be fa sasa be nvle’n naan sa tɛ yofuɛ fi w’a wluman be nvle’n nun, annzɛ sa tɛ wie w’a fuman be nun. Siefuɛ sɔ’m be wunmɛn i wlɛ kɛ Ɲanmiɛn w’a sie famiɛn kun ɲanmiɛn su lɔ, naan famiɛn sɔ’n yɛle Zezi Klist. Yɛ ɔ le kwlalɛ dan. Ɔ ka kan’n, Zezi nin asiɛ’n su famiɛn’m bé kún. (Ezai 9:5, 6; 56:10; Daniɛl 2:44) E kunndɛ kɛ cɛn sɔ’n, ɔ ju ndɛndɛ. Yɛ e kunndɛman kɛ ɔ fu e nun. I sɔ’n ti’n, e ɲin kpaman sa nga Biblu’n kan be ndɛ’n be su. Kpɛkun, e tu e klun e su Zoova.​—Jue Mun 130:6.

10, 11. (a) ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo ɔ? (b) ?Yɛ ngue ti ɔ? (c) ?Ngue yɛ ɔ kle weiin kɛ Satan saci sran’m be akunndan’n niɔn?

¹⁰ Maan e bu sran ng’ɔ di gladi kɔnguɛ’n i akunndan e nian. Kɛ ɔ́ jú kɔnguɛ afiɛn’n, nn w’a fɛ. Ɔ maan, kɛ ɔ yo naan i ɲin tran su blɛ sɔ’n nun’n, ɔ timan pɔpɔ. Andɛ’n, ɔ fata kɛ e ɲin tran su. Afin e o mɛn’n i bue nuan. Yɛ kɛ aliɛ’n cɛ́n m’ɔ́ sán’n, nn Zoova i cɛn’n mántan koko kpa. Kɛ ɔ yo naan e ɲin tran su’n, ɔ timan pɔpɔ. Sɛ y’a yoman sɔ kusu’n, i bo’n gúa tɛ mán e. I sɔ’n ti’n, like suanlɛ nga wá kán like nga be kwla kle e yalɛ’n naan e ɲin w’a tranman su’n be ndɛ.

¹¹ Satan laka sran mun. “Sran ng’ɔ sie mɛn nga’n,” yɛle Satan. Zezi kɛnnin i sɔ kleli i sɔnnzɔnfuɛ mun kpɛ nsan, i sin  naan sran’m b’a trɛ i b’a kun i. (Zan 12:31; 14:30; 16:11) Like nga Satan fa laka sran mun’n i kun yɛle Ɲanmiɛn sulɛ wafa mun. Ɲanmiɛn sulɛ wafa sɔ’m be ti’n, sran’m be buman sa nga Biblu’n kan be ndɛ’n be akunndan. Yɛ be siemɛn i nzɔliɛ kɛ mɛn’n i awieliɛ’n w’a mantan koko kpa. (Sofoni 1:14) Nanwlɛ, Satan “sacili [sran’m] be akunndan’n.” (2 Korɛntfuɛ Mun 4:3-6) Ɔ maan, kɛ e se sran mun kɛ Zezi ti famiɛn naan mɛn’n i awieliɛ’n w’a mantan koko’n, be nun sunman be sieman be su. Wie liɛ’n, be se kɛ ɔ timan be cinnjin.

12. ?Ngue ti yɛ ɔ fataman kɛ e tran lɛ naan Satan laka e ɔ?

¹² Sa nga bé wá jú mɔ Biblu’n kan be ndɛ’n, sran sunman be buman be ndɛ. Sanngɛ, ɔ fataman kɛ be ayeliɛ sɔ’n bubu e sa sin. E si like nga ti yɛ ɔ fata kɛ e tran minndɛ’n. Pɔlu seli i niaan Klistfuɛ mun kɛ: “Amun bɔbɔ an si kpa kɛ e Min’n i balɛ cɛn’n ɔ́ fú ye nun kɛ awiefuɛ b’ɔ ba kɔnguɛ’n sa.” (An kanngan 1 Tɛsalonikfuɛ Mun 5:1-6 nun.) Zezi dun mmua seli kɛ: “An buabua amun wun sie, afin m bɔ n kacili Sran’n ḿ bá dɔ nga an bu-man min akunndan’n su’n.” (Lik 12:39, 40) Ɔ ka kan’n, Satan wá láka sran mun yɛ bé sé kɛ: “Y’a ɲan e ti, y’a di alaje.” Kɛ ɔ yo sɔ’n, Zoova i cɛn’n fú be nun, yɛ ɔ́ bó be nuan. ?Yɛ e li? Sɛ e kunndɛman kɛ Satan laka e naan Zoova i cɛn’n fu e nun’n, maan e “nian e wun su e tran minndɛ i.” I sɔ’n ti’n, maan e kanngan Biblu’n nun cɛn kwlakwla. Yɛ maan e bu ndɛ nga Zoova kan’n, be akunndan.

13. (a) ?Akunndan benin yɛ sran’m be bu ɔ? (b) ?Ngue yɛ é yó naan y’a buman akunndan sɔ’n wie ɔ?

¹³ Akunndan nga sran’m be bu’n. Andɛ’n, sran sunman be bu i kɛ Ɲanmiɛn silɛ’n timan like cinnjin. (Matie 5:3) Mɛn’n nun ninnge mun yɛ be klo be kunndɛlɛ ɔ. (1 Zan 2:16) Asa ekun’n, be ɲin su yiyilɛ ninnge’m b’a sɔn. Ɔ maan, sran’m be klo mɛn dilɛ nin be ɲin su yiyilɛ’n dan. (2 Timote 3:4) Be buman Ɲanmiɛn i akunndan. I sɔ’n ti, Pɔlu seli i niaan Klistfuɛ mun kɛ be ‘tinnge.’ Yɛle kɛ nán be bu like nga klɔ sran i konvi sɔ i’n i akunndan kɛ bé yó.​—Rɔmfuɛ Mun 13:11-14.

14. ?Afɔtuɛ benin yɛ ɔ o Lik 21:34, 35 nun ɔn?

¹⁴ E kunndɛman kɛ é bú akunndan nga sran’m be bu’n wie. E kunndɛ kɛ Ɲanmiɛn fɛ i wawɛ’n man e. Ɲanmiɛn wawɛ’n i fanngan nun’n, e wun sa nga be ju’n be wlɛ. (1 Korɛntfuɛ Mun 2:12) ^[1] (An nian “ndɛ wie mun ekun” nun.) Sanngɛ, ɔ fata kɛ e nian e wun su. Afin ninnge nga e buman be like bɔbɔ’n, be kwla tanndan e ɲrun. (An kanngan Lik 21:34, 35 nun.) Kɛ e lafi Ɲanmiɛn su mɔ e se sran mun kɛ e o mɛn’n i bue nuan’n, sran wie’m be sri e. (2 Piɛr 3:3-7) Sanngɛ, ɔ fataman kɛ i sɔ’n bubu e sa sin. Afin e wun i wlɛ weiin kɛ e o mɛn’n i bue nuan. I sɔ’n ti’n, maan  e nin e niaan mun e yia e su Ɲanmiɛn titi. Sɛ e yo sɔ’n, Ɲanmiɛn fɛ́ i wawɛ’n mán e.

15. (a) ?Ngue yɛ Piɛli nin Zaki nin Zan b’a kwlá yoman ɔn? (b) ?Ngue ti yɛ e kwla yo sɔ wie ɔ?

¹⁵ Fɔ m’ɔ o e nun’n kle e yalɛ. Zezi si kɛ e ti klɔ sran naan e kwlá yoman sa’n ngba. Le kun nga bé wá trɛ́ i bé kún i’n, i kɔnguɛ’n nun’n, maan e wla kpɛn sa ng’ɔ juli’n su. Fɔ nunman Zezi nun. Sanngɛ, ɔ wunnin i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ ɔ srɛ i Si Ɲanmiɛn naan w’a kwla trɛ i awlɛn. Kɛ ɔ́ kɔ́ srɛlɛ’n, ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ Piɛli nin Zaki nin Zan kɛ nán be lafi. Zezi i sɔnnzɔnfuɛ sɔ’m be wunmɛn i wlɛ kɛ ɔ ti cinnjin kɛ be ɲin tran su. Kɛ mɔ b’a fɛ’n ti’n, be lafili. Zezi bɔbɔ fɛli wie. Sanngɛ, w’a lafiman yɛ ɔ srɛli i Si Ɲanmiɛn. I sɔ wie yɛ ɔ fata kɛ Piɛli nin Zaki nin Zan be yo ɔ.​—Mark 14:32-41.

16. ?Lik ndɛ tre 21 i mma 36 nun’n, ngue yɛ Zezi waan e yo naan y’a kwla “tran minndɛ” ɔ?

¹⁶ ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan y’a kwla “tran minndɛ” Zoova i cɛn’n niɔn? Ɔ fata kɛ e klo sa ng’ɔ ti kpa’n. Sanngɛ, nɛ́n i ngba ɔ. Kɛ ɔ ka kan bé trá Zezi bé kún i’n, ɔ seli i sɔnnzɔnfuɛ mun kɛ be srɛ Ɲanmiɛn naan ɔ jran be sin. (An kanngan Lik 21:36 nun.) Maan e kusu e srɛ Zoova titi. Sɛ e yo sɔ’n, é kwlá trán mínndɛ.​—1 Piɛr 4:7.

17. ?Ngue yɛ ɔ fata kɛ e yo naan y’a kwla tran minndɛ Zoova i cɛn’n niɔn?

¹⁷ Zezi seli kɛ: ‘Ḿ bá dɔ nga an buman min akunndan’n su.’ (Matie 24:44) I sɔ’n ti, ɔ fata kɛ e tran minndɛ cɛn kwlakwla. Sran’m be waan mɛn dilɛ’n yo fɛ dan. Nán e fa su. Like ng’ɔ fata kɛ e yo naan y’a kwla tran y’a minndɛ’n, Zoova nin Zezi be kle e. Yɛ ɔ o Biblu’n nun. I sɔ’n ti’n, sa nga Biblu’n kan be ndɛ’n, maan e fa e ɲin sie be su naan e wun wafa nga be su kpɛn su’n. Asa ekun’n, maan e fa e wun mantan Zoova kpa. Yɛ maan e tu e klun e yo i klun sa’n. I liɛ’n, é klé kɛ y’a buabua e wun y’a sie. Ɔ maan, Zoova i cɛn’n su fuman e nun. (Sa Nglo Yilɛ 22:20) Yɛ é fíte nun.