LÔK YUDA i i bé i Hisi hi Likak, i bé bôdôl soñgol nwii i ngéda ba bé ba bôdôl sal nwom, hala wee i sôñ bôô ni i jôm li sôñ di gwé nano.

Nwii u, u bé nene mu kalénda i i gwé 12 sôñ (hiki sôñ i ban-ga 29 tole 30 dilo) u bé kidik iloo nwii ba nsébél le année solaire. Bôt ba bi noode boñ le i nwii mi nwo ima mi kolna. Inyu boñ hala, ba bé ba kônde ngim dilo tole ba bé ba kônde sôñ yada ilole nwii umpe u mbôdôl. Hala a bé boñ le kalénda i kiha ni ngéda ba nsal nwom yak ni ngéda mabumbul.

Ndi, dilo di Môsi, Nyambe a kal bôt bé le nwii u nlama soñglana ibôdôl i sôñ Abib, tole Nisan, i len ini, hala a yé ipôla sôñ iaa ni sôñ ina i nwii. (Manyodi 12:2; 13:4) Ngand yada i bé mu sôñ i, ha nyen ba bé bumbul kôn.​—Manyodi 23:15, 16.

Ikété kaat yé i i gwé ño le The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, (175 B.C.–A.D. 135), nyimam nunu le Emil Schürer a nkal le: “Bôt ba bééna bé ndutu i yi lelaa ba nla kônde sôñ yada mu kalénda.” A kônde le: “Ngand Pasa i i bé tagbe i ngéda sôñ i nyon, i hilo 14 hi sôñ Nisan i bé lama kwo i mbus ngéda ba nsébél le printemps (ipôla sép ni mbéñ) i ngéda u ni njamuha bi gwé nlélém nsoñgi u ngeñ. Jon, bebee ni lisuk li nwii, i ngeñ Lôk Yuda i bé tehe le Pasa i nla kwo ngéda ngi kola, ba bé ba kônde sôñ yada ha bisu bi sôñ Nisan.”

Hala nyen Mbôgi Yéhôva i mboñ inyu yi kel Mbigda nyemb Yésu, i i ntagbe ipôla sôñ iaa ni sôñ ina i nwii, hala a yé sôñ Nisan i kalénda i Lôk Yuda. Ba yé ba yis makoda hilo hi i nkoñ ’isi wonsôna i bisu bi ngéda. a

Ndi lelaa Lôk Yuda i bé yi le sôñ yada i mal, ipe i mbôdôl? I len ini, u gwé ndigi le u béñge kalénda. Ndi, i ngéda kôba, bun a bé bé ha to ndék.

I ngéda Nôa, sôñ yada i bééna 30 dilo. (Bibôdle 7:11, 24; 8:3, 4) I mbus ngéda, ikété kalénda i Lôk Yuda, sôñ yosôna bé yon i bééna 30 dilo. Lôk Yuda i bé yi le sôñ i mbôdôl i ngéda ba bé ba tehe sôñ i nta. Hala a bé 29 tole 30 dilo i mbus bibôdle bi sôñ i i bé ha bisu.

Lisañ jada, David bona Yônatan ba bi pôdôl bidôdle bi sôñ i ngéda ba kal le: “Matél ma sôñ ma yé yani.” (1 Samuel 20:5, 18) Jon i nene le ha i ngéda i, ba bé yi nsoñgi dilo di sôñ i bisu bi ngéda. Lelaa man Lôk Israel a bé le a yi i ngéda sôñ ipe i bé lama bôdôl? Kaat yada le Mishnah i i mpôdôl ngandak mambén ni bilem bi Lôk Yuda, i nhôla bés i nok i jam li. I ñunda le i mbus mapam ma Lôk Israel minkôm i Babilôn, Ntôñ bakéés bakeñi u Lôk Yuda won u bé sal i bôlô i. Mu sôñ isaambok i mangand, ntôñ u, u bééna boma i hilo hi nyônôs 30 hi hiki sôñ. Bon ba bé kit imbe ngéda i sôñ i noñ ha i nlama bôdôl. Kii i bé hôla bo i yoñ makidik ma?

Bôt ba ba bé i ngii dikôa mu tison Yérusalem, ba bé béñge ngii ni juu inyu tehe kiki sôñ i nta. I ngéda ba ntehe yo, ba mpala kal Ntôñ bakéés bakeñi. I ngeñ Ntôñ bakéés bakeñi u bé tehe le ngandak bôt i nyis bo le sôñ i nta, ba bé ba legel le sôñ ipe i mbôdôl. Ndi i ngéda ond i bé sôña bôt ba ba bé mu ngii dikôa i tehe le sôñ i nta, kii i bé bôña? Ha i ngéda i, ba bé ba kit le sôñ i i bé i mamélél i mbana 30 dilo, i mbus, sôñ ipe i bé i bôdôl.

I kaat ini le Mishnah i nkal le i ngéda  Ntôñ bakéés bakeñi u bé u yoñ makidik, le sôñ ipe i mbôdôl, ba bé ba kuye hié i ngii Hikôa Ôlivé bebee ni Yérusalem inyu yis bôt i jam li. Ba bé ba kuye ki hié bahoma bape i loñ Israel inyu legel nwin u. I mbus ngéda, ba bé ba ep balegel nwin. Ha nyen Lôk Yuda i i bé i Yérusalem ni i ngandak bahoma ipe i loñ Israel i bé yi le sôñ ipe i mbôdôl. Hala a bé boñ le ba laa lôôs mangand map i nlélém ngéda.

U yé le u béñge titii i i yé munu yigil ini inyu nok lelaa Lôk Yuda i bé yi sôñ ni ngéda mangand.