ИБРАНИЛӘР Вәд едилмиш дијарда оланда дүнјәви тәгвим или торпағын шумландығы вә әкин ишләринин башладығы вахтдан һесабланырды. Бу исә сентјабр-октјабр ајларына тәсадүф едирди.

Ај тәгвими (һәрәси 29 вә ја 30 ҝүн олмагла) 12 ајдан ибарәт иди. Бу тәгвим Ҝүнәш тәгвиминдән даһа гыса олурду. Буна ҝөрә дә инсанлар заманы һесабламаг үчүн истифадә олунан бу ики үсулу бир-биринә ујғунлашдырмағын јолларыны тапмалы идиләр. Бунун үчүн онлар Ај тәгвиминә ја әлавә ҝүнләр, ја да периодик олараг ај артырырдылар. Чох вахт буну нөвбәти ил башламамышдан өнҹә едирдиләр. Беләҹә, тәгвим әкин, јахуд бичин мөвсүмүнә ујғун ҝәлирди.

Амма Јеһова Муса пејғәмбәрин дөврүндә халгына демишди ки, дини тәгвим әвив (нисан) ајында башламалыдыр, бу, јаз мөвсүмүнә дүшүрдү (Чых. 12:2; 13:4). Һәмин ај исраиллиләр бајрам гејд едирди вә бу заман арпа бичининдән Јеһоваја нүбар тәгдим едирдиләр (Чых. 23:15, 16).

«Әлавә ајы нә заман артырмағы мүәјјәнләшдирмәк үчүн садә үсулдан истифадә олунурду»,— дејә алим Емил Шүрер өз китабында гејд едир. — «Нисан ајында Ај бәдирләнән вахт (14 нисан) гејд олунан Пасха бајрамы һәмишә јаз ҝеҹә-ҝүндүз бәрабәрлијиндән сонра баш тутмалы иди... Буна ҝөрә дә илин ахырына јахын јәһудиләр ҝөрәндә ки, Пасха бајрамы јаз ҝеҹә-ҝүндүз бәрабәрлијиндән әввәлә дүшәҹәк, онда тәгвимдә нисан ајындан әввәлә бир ај (13-ҹү ај) артырырдылар» («The History of the Jewish People in the Age of Jesus Christ, (175 B.C.–A.D. 135»).

Јеһованын Шаһидләри Мәсиһин өлүмүнү анма мәрасиминин тарихини бу үсула әсасән мүәјјән едирләр. Бу тарих јаз фәслинә, ибрани тәгвими илә 14 нисана дүшүр. Мүәјјән олунан тарих бүтүн дүнјада јығынҹаглара габагҹадан билдирилир. *

Бәс ибраниләр ајын нә вахт гуртардығыны вә јени ајын нә вахт башладығыны һарадан билирдиләр? Бу ҝүн буну билмәк чох асандыр, садәҹә чап форматда вә ја електрон ҹиһазымызда олан тәгвимә бахмаг кифајәтдир. Амма Мүгәддәс Китабын јазылдығы дөврдә бу һеч дә асан дејилди.

Дашгын олан дөврдә бир ај 30 ҝүнә бәрабәр иди (Јар. 7:11, 24; 8:3, 4). Амма сонра ибраниләрдә тәгвим ајларынын мүддәти стандарт 30 ҝүн олмады. Һәр ај сәмада тәзә ајын ҝөрүндүјү вахтдан һесабланырды.

Бир дәфә һәм Давуд, һәм дә Јонатан «сабаһ тәзә ај мәрасимидир» ифадәсини ишләтмишди (1 Ишм. 20:5, 18). Бунунла онлар нөвбәти ајын башладығыны нәзәрдә тутурдулар. Белә чыхыр ки, артыг ерамыздан әввәл он биринҹи әсрдә ајлар габагҹадан һесабланырды. Ҝөрәсән, ади исраилли јени ајын башладығыны һарадан билирди? Јәһуди ганунларынын вә адәт-әнәнәләринин шифаһи топлусу олан Мишнада бунунла бағлы мүәјјән мәлумат вар. Мишнаја әсасән, јәһудиләрин Бабил әсарәтиндән ҝери гајытдыглары дөврдән сонра Синедрион (јәһуди али мәһкәмәси) бу ишлә мәшғул олурду. Мәһкәмә илин једди ајы, һәр ајын 30-у бир араја јығышырды. Нөвбәти ајын нә заман башлајаҹағыны онлар мүәјјән едирдиләр. Бәс онлар бу тарихи нәјә әсасән мүәјјән едирдиләр?

Јерусәлим әтрафында јүксәкликдә гојулмуш ҝөзәтчиләр сәманы диггәтлә мүшаһидә едирдиләр вә тәзә ајын чыхдығыны ҝөрән кими дәрһал бу һагда Синедриона мәлумат верирдиләр. Синедриондакылар јени ајын чыхдығына даир кифајәт гәдәр сүбутун олдуғу гәнаәтинә ҝәләндә јени ајын башладығыны елан едирдиләр. Бәс әҝәр булудлар вә ја думан уҹбатындан ҝөзәтчиләр ајы ҝөрә билмирдиләрсә, онда неҹә? Белә мәгамда һазыркы ајын 30 ҝүн олдуғу елан олунурду, тәзә ај исә нөвбәти ҝүн башлајырды.

Мишнада изаһ олунур ки, Синедрионун гәрары барәдә әһалијә хәбәр вермәк үчүн Јерусәлимин  јахынлығындакы Зејтун дағында оҹаг јандырылырды. Бу хәбәри бүтүн Исраил әразиләринә јајмаг үчүн диҝәр јүксәкликләрдә дә оҹаг јандырылырды. Сонралар бу хәбәри ҹамаата ҹарчылар васитәсилә чатдырырдылар. Беләҹә, бүтүн Исраилдә, Јерусәлимдә вә диҝәр әразиләрдә јашајан јәһудиләр јени ајын башладығыны билирдиләр. Бунун да сајәсиндә һамы мөвсүми бајрамлары ејни вахтда гејд едә билирди.

Әлавә олунмуш схем ибраниләрин тәгвиминдәки ајлары, бајрамлары, мөвсүмләри баша дүшмәјә көмәк едир.