Ҹәннәт! Журналда вә телевизорда ҝөзәл бир мәнзәрә ҝөрәндә адамын үрәјиндән кечир ки, ҝедиб бу «ҹәннәт» ҝушәдә динҹәлиб бүтүн дәрдини, сәрини унутсун. Амма баша дүшүрүк ки, бунунла һәјатын реаллығындан гача билмәрик, ҝери гајыданда јенә проблемләрлә үз-үзә дураҹағыг.

Бунунла белә ҹәннәт арзусу бизи өзүнә ҹәлб едир. Амма инсанда белә бир суал да јараныр: «Бәлкә, бу, садәҹә, хүлјадыр? Әҝәр хүлјадырса, нәјә ҝөрә инсаны бу гәдәр ҹәлб едир? Бәс ҹәннәт арзусу нә вахтса, реал ола биләр?»

Әсрләрдир ҹәннәт мәвһуму инсанлары марагландырыр. Чохларында бу мараға сәбәб Мүгәддәс Китабын «шәргдә, Әдәндә бир бағ» барәдә сөз ачмасы олмушдур. Ҝөрәсән, бу бағда нә олуб ки, о, инсанлары бу гәдәр ҹәлб едир? Мүгәддәс Китаб ајәләринин бириндә јазылыб: «Јеһова Аллаһ јердә ҝөзәл ҝөрүнүшлү вә јемәли мејвәләри олан ҹүрбәҹүр ағаҹлар... битирди». Әдән бағы чох ҝөзәл вә сәфалы јер олуб. Бу бағда ән чох диггәт чәкән бағын ортасындакы «һәјат ағаҹы» иди (Јарадылыш 2:8, 9).

Мүгәддәс Китабын «Јарадылыш» бөлмәсиндә Әдәндән дөрд чајын ахдығы јазылыб. Чајлардан икиси, Дәҹлә (јахуд Хиддекел) вә Фәрат бу ҝүн дә мөвҹуддур (Јарадылыш 2:10—14; һашијә). Бу чајлар гәдим Фарс империјасынын бир һиссәси олан Ирагын әразисиндән кечиб Иран көрфәзинә төкүлүр.

Ҝөрүнүр, јер үзүндә ҹәннәтин олмасы фикри Иранын мәдәни ирсиндә мүһүм јер тутур. Филаделфија инҹәсәнәт музејиндә (АБШ, Пенсилванија) сахланылан XVI әсрә аид Иран халчасынын үзәриндә ичәрисиндә ағаҹлар вә ҝүлләр битән һасарлы бағ әкс олунуб. Фарс дилиндә «һасарлы бағ» ифадәси һәм дә ҹәннәт мәнасыны дашыјыр. Халчанын үзәриндәки тәсвир Мүгәддәс Китабда ады чәкилән ҝөзәл вә фүсункар Әдән бағынын әксидир.

Ҝөрүндүјү кими, ҹәннәтлә бағлы әһвалатлар бир чох дилләрдә вә халгларда дилдән-дилә долашыр. Инсанлар дүнјаја јајылдыгҹа ҹәннәтин әсл һекајәси һәр әразинин инанҹ вә әфсанәләринин тәсири алтында дәјишиклијә уғрамышдыр.

Бәзи сәјаһәтчиләр итирилмиш ҹәннәти тапдыгларыны иддиа етмишдиләр. Мәсәлән, Британијалы ҝенерал Чарлс Гордон 1881-ҹи илдә Сејшел Адаларыны зијарәт едәндә Валлеј де Маи горуғунун ҝөзәллијиндән һејран олараг оранын әсл Әдән бағы олдуғуну демишди. XV әсрдә јашамыш италијалы сәјјаһ Христофор Колумб Еспанјола адасына (һазырда Доминикан Республикасы вә Һаитијә бөлүнүб) енәндә бир анлыг Әдән бағыны тапдығыны дүшүнмүшдү.

«Ҹәннәтин хәритәси» адлы мүасир тарих китабында 190-дан чох гәдими хәритә барәдә әтрафлы мәлумат јер алыб («Mapping Paradise»). Бу хәритәләрин чохунда Адәм вә Һәвва Әдән бағында тәсвир олунуб. Хәритәләрин арасында XIII әсрә аид гејри-ади бир әлјазманын («Beatus of Лиéбana») сурәти вар. Әлјазманын јухарысында балаҹа бир чәрчивә чәкилиб, чәрчивәнин мәркәзиндә исә ҹәннәт тәсвир олунуб. Ҹәннәтдән Дәҹлә, Фәрат, Пишон вә Ҝеон адлы дөрд чај ајрылыр. Чајларын һәр бири чәрчивәнин дөрд күнҹүнә сары ахыр. Еһтимал олунур ки, бу тәсвир Христианлығын дүнјанын дөрд бир јанына јајылмасыны тәмсил едир. Бу ҹүр тәсвирләр ҝөстәрир ки, ҹәннәт бағынын дәгиг јери мәлум олмаса да, ҹәннәт арзусу инсанлары һәлә дә ҹәлб едирди.

«Итирилмиш ҹәннәт» поемасынын мүәллифи, XVII әсрдә јашамыш инҝилис шаири Ҹон Милтон бу поеманы Мүгәддәс Китабда Адәмин ҝүнаһыны вә Әдәндән говулмасыны тәсвир едән һадисәнин әсасында јазмышдыр. Поемада шаир ҝәләҹәкдә инсанларын јер үзүндә јенидән әбәди јашајаҹағыны вурғулајараг демишди: «Ҹәннәтә чевриләр бүтүн Јер үзү». Сонралар  Милтон бу поеманын давамы олан «Гајтарылмыш ҹәннәт» поемасыны гәләмә алмышды.

Итирилмиш ҹәннәт идејасы бәшәр тарихинин һәр дөврүндә мүһүм әһәмијјәт дашыјыб. Бәс онда нәјә ҝөрә ҝүнүмүздә бу мөвзудан гачынырлар? Әсасән она ҝөрә ки, «Ҹәннәтин хәритәси» китабында гејд олундуғу кими «илаһијјатчылар ҹәннәтин һарада јерләшмәси мәсәләсини арашдырмагдан бирдәфәлик ваз кечибләр».

Христианларын әксәријјәтинә ашыланыр ки, онларын нәһајәтдә говушаҹаглары мәкан јер үзүндәки ҹәннәт јох, ҝөјләрдир. Мүгәддәс Китабын Зәбур 37:29 ајәсиндә исә Аллаһ белә бујурур: «Салеһләр јерә саһиб олаҹаг, орада әбәди јашајаҹаглар». Јашадығымыз бу дүнјанын аҹынаҹаглы вәзијјәтинә нәзәр саланда адамда суал јараныр: «Ола биләрми ки, бу ајәдәки сөзләр нә вахтса чин олсун?» *

Әдән бағыны јарадан Јеһова Аллаһ сөз верир ки, дүнјаны јенидән ҹәннәтә дөндәрәҹәк. Иса Мәсиһин давамчыларына нүмунә үчүн вердији дуада белә сөзләр вар: «Гој Падшаһлығын ҝәлсин. Гој Сәнин ирадән ҝөјдә олдуғу кими, јердә дә јеринә јетсин» (Мәтта 6:10) Бу падшаһлыг, јәни Аллаһын ҝөјдә гурдуғу һөкумәт Иса Мәсиһин васитәсилә дүнја һөкумәтләрини дағыдаҹаг вә јер үзүнү өзү идарә едәҹәк (Дәнјал 2:44). Бу һөкумәт Аллаһын нијјәтини јеринә јетирәрәк бүтүн дүнјада ҹәннәт шәраити јарадаҹаг.

Аллаһ-Тааланын елчиләриндән бири олан Әшија пејғәмбәр Аллаһын илһамы илә ҝәләҹәк ҹәннәти, бу ҝүн һәјаты аҹы зәһәрә дөндәрән проблемләрин олмајаҹағы дүнјаны тәсвир етмишди (Әшија 11:6—9; 35:5—7; 65:21—23). Зәһмәт олмаса, бир нечә дәгигә вахт ајырыб јухарыда ҝәтирилән ајәләри Мүгәддәс Китабдан * охујун. Бу ајәләр Аллаһын итаәткар инсанлар үчүн һазырладығы ҹәннәт һәјатына иманынызы артыраҹаг. Бу итаәткар инсанлар Адәмин итирдији немәтләри, јәни ҹәннәт һәјатыны вә Аллаһын ризасыны газанаҹаглар (Вәһј 21:3).

Бәс биз неҹә әмин ола биләрик ки, јер үзүндә ҹәннәт һәјаты хәјал дејил, реалдыр? Буну Мүгәддәс Китабын бир ајәси тәсдиг едир: «Ҝөјләр Јеһованындыр, јери исә бәшәр оғулларына вериб». Бу вәди «һеч вахт јалан данышмајан Аллаһ» вериб (Зәбур 115:16; Титуса 1:2). Мүгәддәс Китаб бизә ҝәләҹәјә ҝөзәл үмид бәхш едир — дүнја әбәдилик ҹәннәт олаҹаг!