2015-ҹи илдә сәккиз өлкәдә там иш ҝүнү ишләјән ишчиләр арасында апарылан арашдырмада иштирак едәнләрин чоху демишди ки, евдәки вә ишдәки мәсулијјәтләрини чатдырмаг чох чәтиндир. Буна сәбәб ишдәки, јахуд евдәки мәсулијјәтләрин чохалмасы, иш саатларынын артмасы вә гијмәтләрин галхмасыдыр. Мәсәлән, Америка Бирләшмиш Штатларында бир ишчи орта һесабла һәфтәдә 47 саат ишләјир. Тәхминән беш нәфәрдән бири исә 60 саат вә ја ондан да артыг ишләјир.

36 өлкәдә кечирилән башга бир арашдырмада иштирак едәнләрин дөрддә бири демишди ки, адәтән, онлар асудә вахтларында белә ҝәрҝин олурлар. Сых графики олан ушаглар да бу ҹүр ҝәрҝинлик јашајыр.

Инсан аз вахтда даһа чох иш ҝөрмәјә чалышанда стресс јашајыр вә неҹә дејәрләр, вахт ону сыхыр. Бәс бу мәсәләдә таразлығы горумаг мүмкүндүр? Инсанын етигады, сечимләри вә мәгсәдләри буна неҹә тәсир едир? Илк өнҹә ҝәлин инсанлары бу гәдәр чох ишләмәјә сөвг едән дөрд сәбәби нәзәрдән кечирәк.

Гари адлы бир аилә башчысы дејир: «Мән һәфтәнин једди ҝүнү ишләјирдим. Ушагларыма һәмишә һәр шејин ән јахшысыны вермәк истәјирдим, онларын мәним кими нәдәнсә корлуг чәкмәсини истәмирдим». Бу ҹүр дүшүнән валидејнләрин һиссләрини баша дүшмәк олар, амма јенә дә онлар, әслиндә, нәјин ваҹиб олдуғуну мүәјјән етмәлидирләр. Апарылан арашдырмалар нәтиҹәсиндә мәлум олмушдур ки, пула, мал-мүлкә бөјүк әһәмијјәт верән ушаглар вә бөјүкләрлә мүгајисәдә бу мәсәләјә таразлы јанашан инсанлар даһа хошбәхт, мәмнун вә сағламдырлар.

Ушагларынын ҝәләҹәјини фикирләшәрәк бәзи валидејнләр онлары дәрсдәнкәнар мәшғулијјәтләрлә јүкләјәрәк һәм ушаглары, һәм дә өзләрини јорурлар. Бир китабда дејилир ки, ушагларынын хошбәхтлијини дүшүнән бу валидејнләр, әслиндә, ушагларына да өзләринә дә әзијјәт верирләр («Putting Family First»).

Рекламчылар инсанлары инандырмаға чалышыр ки, јени чыхан мәһсуллары алмасалар, өзләрини чох мүһүм бир шејдән мәһрум етмиш олурлар. «Економист» журналында јазылыб: «Тиҹарәт базарында чыхан јениликләр инсанлара вахт бахымындан ҝәрҝинлик јашадыр. Алыҹылар гыса вахт әрзиндә “нәји алым, нәјә бахым, нә јејим” дејиб сечим етмәли олурлар».

1930-ҹу илдә бир мәшһур игтисадијјатчы демишди ки, техноложи јениликләр ишчиләрин иш вахтыны азалдаҹаг. Ҝөрдүјүмүз кими, о, чох јанылырды. «Нју-Јоркер» гәзетинин мүхбири Елизабет Колберт јазыр: «Бу ҝүн инсанлар һеч дә аз ишләмир, әксинә, онларын әлдә етмәк истәдији әшјаларын сајы артыб вә тәбии ки, бу әшјалары алмаг үчүн вахт вә пул лазымдыр» («New Yorker»).

Бәзи ишчиләр мүдирләрини разы салмаг үчүн саатларла ағыр зәһмәтә гатлашыр. Бәзән исә иш јолдашларыны разы салмаға чалышырлар, чүнки иш јолдашлары ишдән сонра галыб ишләмәдикләри үчүн онлары гынајыр. Бундан әлавә игтисадијјатдакы сәбатсызлыг инсанлары даһа чох ишләмәјә мәҹбур едир.

Һәмчинин бәзи валидејнләр дә башга аиләләрә бахыб онларын һәјат тәрзи илә ајаглашмаға чалышыр вә бу да ҝәрҝинлијә сәбәб олур. Онлар дүшүнүр ки, әкс һалда ушагларыны нәдәнсә мәһрум етмиш олурлар вә буна ҝөрә өзләрини ҝүнаһкар һисс едирләр.

Бирләшмиш Штатларда јашајан Тим дејир: «Ишими чох севирдим, һәмишә ишимә ҹан гојурдум. Дүшүнүрдүм, һәјатда өзүмү доғрултмалыјам».

Тим кими, чох адам инсанын һәјат темпинин онун өзүнәинам һиссинә тәсир етдијини дүшүнүр. Јухарыда ады чәкилән мүхбир Елизабет Колберт дејир: «Инсанын һәмишә ишдә-ҝүҹдә олмасы онун ҹәмијјәтдәки мөвгејини мүәјјән едир. Инсан нә гәдәр мәшғулдурса, бир о гәдәр һөрмәтли инсан сајылыр».

Мүгәддәс Китабда ишҝүзар вә чалышган инсан тәрифләнир (Мәсәлләр 13:4). Анҹаг Аллаһ ејни заманда бизә бу мәсәләдә таразлы олмағы мәсләһәт ҝөрүр. Ваиз 4:6 ајәсиндә дејилир: «Бир овуҹ истираһәт ики овуҹ зәһмәтдән вә күләк далынҹа гачмагдан јахшыдыр».

Бу мәсәләдә таразлы олан инсан әсәбләрини вә сағламлығыны горумуш олур. Бәс иш саатларыны вә ја һәјат темпини азалтмагла буна мүвәффәг олмаг мүмкүндүр? Бәли. Ҝәлин бунунла бағлы дөрд мәсләһәти нәзәрдән кечирәк.

Мадди ҹәһәтдән јахшы јашамаг арзусу нормалдыр. Бәс јахшы јашамаг үчүн нә гәдәр пул лазымдыр? Инсанын һәјатда уғурлу олдуғуну нә мүәјјән едир? Буну садәҹә ҝәлирлә өлчмәк дүзҝүндүр? Бир шеји гејд едәк ки, һәддән артыг динҹәлмәк вә истираһәт етмәк дә инсаны вахт бахымындан сыха биләр.

Јухарыда сөзү ҝәтирилән Тим дејир: «Һәјат јолдашымла бирликдә һәјатымызы ҝөтүр-гој етдик вә садә јашамаг гәрарына ҝәлдик. Бир кағыза һазыркы вәзијјәтимизи вә ҝәләҹәк планларымызы јаздыг. Бу вахта гәдәр вердијимиз гәрарларын нәтиҹәси барәдә данышдыг вә јени мәгсәдләрә чатмаг үчүн планлар гурдуг».

Мүгәддәс Китаб «ҝөзләрин истәји»ни нәзарәт алтында сахламағы мәсләһәт ҝөрүр (1 Јәһја 2:15—17). Рекламчылар исә бу истәји аловландырыр, инсанлары бүтүн ҝүнү ишләмәјә, јахуд анҹаг әјләнмәјә вә баһалы јерләрдә истираһәт етмәјә сөвг едирләр. Сөзсүз ки, бу ҹүр рекламлардан һеч јана гача билмәрик. Амма онларын тәсирини зәифләдә биләрик. Биз һәмчинин әсл еһтијаҹларымызы мүәјјән етмәлијик.

Бир шеји нәзәрә алмалыјыг ки, үнсијјәт даирәмиз дә бизә ҝүҹлү тәсир едир. Әҝәр дост-танышларыныз анҹаг пула, вара ҹан атырса, јахуд хошбәхтлији вар-дөвләтдә ҝөрүрсә, мәсләһәтдир ки, һәјатда үстүн дәјәрләрә ҹан атан инсанларла отуруб-дурасыныз. Чүнки Аллаһын Кәламында дејилир: «Һикмәтли илә отуруб-дуран һикмәтли олар» (Мәсәлләр 13:20).

Мүдиринизлә ишиниз вә һәјатынызда мүһүм јер тутан шејләр барәдә данышын. Инсанын ишдән савајы шәхси һәјаты да олмалыдыр, шәхси һәјатынызы јашадығыныза ҝөрә өзүнүзү ҝүнаһкар сајмајын. Бир китабда  јазылыб: «Ишлә шәхси һәјат арасында сәрһәд гојан вә истираһәтә вахт ајыран инсанлар белә бир мәнтигли нәтиҹәјә ҝәлирләр ки, онлар ишдә олмајанда дүнја дағылмыр» («Work to Live»).

Јухарыда ады чәкилән Гаринин мадди вәзијјәти јахшы иди, буна ҝөрә дә о, иш вахтыны азалтмаг гәрарына ҝәлди. О дејир: «Аиләмлә бу барәдә данышдым. Мәсләһәтләшиб гәрара ҝәлдик ки, һәјат тәрзимизи дәјишиб садә јашајаг. Гаршымыза гојдуғумуз мәгсәдә чатмаг үчүн јаваш-јаваш мүәјјән аддымлар атдыг. Мән һәмчинин мүдиримлә данышыб һәфтәнин бир нечә ҝүнү ишләмәји хаһиш етдим вә о, разылашды».

Әр вә арвадын бирҝә вахт кечирмәјә, ушагларын да ата-ана илә үнсијјәтә еһтијаҹы вар. Буна ҝөрә дә даим мәшғул аиләләрә бахыб онларла ајаглашмаға чалышмајын. Гари мәсләһәт верир: «Истираһәтә вахт ајырын вә аз әһәмијјәтли ишләри кәнара гојун».

Аиләликҹә вахт кечирәндә гојмајын ки, телевизор, мобил телефон вә ја башга електрон аваданлыглар сизә мане олсун. Ҝүндә ән азы бир дәфә сүфрә архасына топлашын вә јемәк вахты үнсијјәт един. Валидејнләр бу садә мәсләһәтләрә әмәл едәрләрсә, ушагларынын сағламлығына, әһвал руһијјәсинә вә тәһсилинә мүсбәт тәсир етмиш оларлар.

Сонунҹу бир мәсләһәт — өзүнүздән сорушун: «Мән һәјатда нә истәјирәм? Аиләм үчүн нә арзулајырам?» Әҝәр һәјатынызын хошбәхт вә мәналы олмасыны истәјирсинизсә, Мүгәддәс Китабдакы һикмәтли мәсләһәтләрә әмәл едәрәк һәјатда дәјәрли шејләрә үстүнлүк верин.