¿Yatiyätati?

¿Kunatsa judionakax viernes jaypʼutpach sábado uru amtapxirïna?

Kunapachatï Jehová Diosax sábado uru imañ tuqit markapar kamachinak churkäna ukhaxa akham sänwa: “Uka urusti janipuni kuna casta trabajonaksa lurapxamti, uka urux [...] samaraña urüniwa [...]. Jaypʼu chiqatwa qalltapxäta, ukatsti qhipüruwa tukuyxapxarakïta, pachpa jaypʼu chiqaruraki” sasa (Levítico 23:28, 32). Ukhamasti judionakax inti jalantatwa urunak jakhuñ qalltapxirïna, qhipürun inti jalantañapkama.

Chiqansa Dios pachpawa ukham jakhuñxa qalltatayna. Kunapachatï aka Uraqin lurañanak qalltkäna ukhaxa, nayrïr urut parlkasinxa, akham siwa: “Ukhamatwa jaypʼux utjxäna ukat alwas utjxarakïna, mä uru” sasa. Ukxarüki uka urunakasti ‘jaypʼut’ qalltäna sarakiwa (Génesis 1:5, 8, 13, 19, 23, 31, NM).

Ukat janiw judionakakix khä urunakanxa ukham jakhupxirïkänti, jan ukasti Atenas, Fenicia markanakansa ukat numidanakasa ukhamwa jakhupxarakirïna. Maysa tuqitsti, intix jalsunxi ukhatwa Babilonia markanxa uru jakhuñ qalltapxarakirïna. Ukat romanonakas egipcionakasa chika arumatwa jakhupxarakirïna, kunjamtï jichhürunakan jakhuñ yatktanxa ukhama. Ukampis judionakax jichhakamas viernes inti jalantatwa sábado uru jakhusipki.

“Mä chika tupun chikataparjama” sañatakixa, ¿kawkitsa jakjsupxpacha?

Olivos sat qullun alaxpachar Jesusar sarxir uñjasaxa arkirinakapax Jerusalén markaruw kuttʼapxäna. Kunjamtï Bibliax siskixa ‘chika tuput chikataparjamaw’ sarapxäna (Griego arunxa, ‘qhawqhatix mä sábado urun sarnaqañäki ukjwa sarapxäna’) sasaw qhanañchi (Hechos 1:12). Ukhamax ¿qhawqchʼsa sarapxäna? Amuytʼañäni, mä saririx niya 30 kilometronakwa mä urunxa kayukix sarapxirïna. Ukampis Olivos sat qullux janiw Jerusalenat wali jayankkänti. Ukhamasti, ¿“mä chika tupun chikataparjama” sasinxa qhawqha sarañatsa parlaskänxa?

Bibliax qillqaskän uka tiemponxa sábado urux janiw israelitanakax kunansa irnaqapxañapäkänti. Janiw utapan ninsa aqtayapxañapäkänti (Éxodo 20:10; 35:2, 3). Jehová Diosax akham sataynawa: “Paqallqu urusti sapa mayniw utapar qhiparañapa, janiw khitisa [yaqha chiqar] mistuñapäkiti” sasa (Éxodo 16:29). Ukhamatwa israelitanakax lurañanakapat samarapxäna, ukat Diosaruw uka urunxa yupaychapxäna.

Ukampis jan uka kamachinakar istʼasaw rabino sat aytat jaqinakax qhawqhas uka urun sarnaqasiñapa ukxa amtapxatayna, sañäni uka urun Diosar yupaychirix qhawqsa maynix saraspa ukanak amtapxatayna. Uka tuqitxa akham sasaw mä qillqatax qhanañchi: “Uka sábado urutaki kamachinakarjamaxa [...], qhawqsa maynix sarnaqaspa ukwa amtapxäna, ukax mä sábado urpach sarañäkaspas ukham uñtʼatänwa” sasa (Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature). Ukhamasti niya mä kilometrokwa israelitanakax uka urux sarapxañapäna.

[26 janan fotopa]

Olivo qullutxa akhamaw Jerusalenax uñtasïna