Aynachtʼat jaqinakarux khitis qhispiyaspa

“Diosaxay, aski kankañam reyir katuyam, [...] jupaw artʼasir jan kunan jaqirux antutayani.” (SAL. 72:1, 12.)

1. ¿Kunjamsa Jehová Diosax Davitar khuyapayasiñap uñachtʼayäna?

 UKA suma arunakxa, nayra Israel marka apnaqir David reyiw qillqpachäna. Betsabé sat warmimpi juchar purïna uka qhipatxa, akham sasaw Jehová Diosar mayisïna: “Khuyapayasirïtam laykuy juchanakaxat pampachita. [...] Jucha lurataxax janiw amuyuxat chhaqtkiti. [...] Yuritaxatpach juchan muyuntatätwa; taykaxan purakapatpach juchanïtwa” sasa (Sal. 51:1-5). Jïsa, juch katuqasax kunjamsa jikxatastan ukxa, wali sum khuyapayasir Jehová Dios Awkisax amuyi.

2. ¿Kunjamsa Salmo 72 jaljax chuymachistu?

² Diosax juchanïtas sum yati, ukatwa mä Qhispiyir uttʼayi. Uka Qhispiyiriw “artʼasir jan kunan jaqirux antutayani, yanap jan jikxatir llakit jaqirus yanapani. Jupaw jan kunan jaqinakat khuyaptʼayasini, aynachtʼat jaqirus yanaptʼani, jan kunan jaqinakan jakañapsti qhispiyarakini” (Sal. 72:12, 13). Ukhamasti, kunjamsa llakinakasa jan waltʼañanakas chhaqtani ukwa Salmo 72 qillqatax sum qhanañchi. Davitan Salomón yuqapatsa uka jaljax parlkchixa, kunjamsa Diosan Yuqapax apnaqani ukwa uñachtʼayi, jupaw Diosan ajllitjamax jaqinakar jan walinakat qhispiyani.

 Salomonat sipansa jukʼamp sum apnaqani

3. ¿Kunsa Salomonax mayïna, ukat kunjamsa Diosax mayitapar istʼäna?

³ Kunjamsa Salomonax marka apnaqañapäna ukxa sumpun Davitax chuymanïxasax iwxawayäna (1 Rey. 1:32-35; 2:1-3). Qhipatxa, akham sasaw Jehová Diosax mä samkan Salomonar sarakitayna: “Mayita kuntï jumax munkta uka” sasa. Uk satax akham sasaw säna: “Jichhasti churitaya yatiñ kankañ chuyma aka markaru apnaqañataki, ukhamarak uñtʼañataki kunatix askïki, jan walïkaraki ukanaka” sasa. Ukham altʼat chuymanïtap uñjasaxa, mayitapat sipans jukʼamp churäna (1 Rey. 3:5, 9-13).

4. ¿Mä reynax Salomonan apnaqäwipat kamsänsa?

⁴ Jehová Diosan yanaptʼatax wali sumpun Salomonax apnaqäna, janiw kunat axsarañas utjkänti. Yaqha ukham suma apnaqirix janiw jichhakam utjawaykiti (1 Rey. 4:25). Kunjamsa Salomonax apnaqäna uk uñjirix yaqha markanakat kunaw sarapxäna. Sabá tuqinkir reynax akham sasaw sarasax säna: “Kuntix markaxana istʼkäyäta juman luratanakamata, ukhamarak yatiñamatsa ukanakaxa chiqawa; [...] janiw ni chikatsa yatiyapkitütuti, juman yatiñ kankañamatxa, ukhamarak yänakamasa jukʼamp jilawa, nayax yatkäyäta ukat sipansa” sasa (1 Rey. 10:1, 6, 7). Salomonax wali yatiñanïkchïnsa, Jesucristox jukʼamp yatiñanïnwa, ukatwa jupa pachpat akham säna: “Jichhax Salomonatsa jukʼampïkis ukaw akanki” sasa (Mat. 12:42).

Jilïr Salomonax kuna askinaksa apanini

5. ¿Kunsa Salmo 72 qillqatax qhanañchi, ukat kunas jutïrin utjani?

⁵ Jilïr Salomonax apnaqxistani ukhax kuna askinaksa katuqañäni uk amuytʼañatakix Salmo 72 jalja uñjañäni (Salmo 72:1-4 liytʼasiñapawa). ¿Kunsa uka qillqatax uñachtʼayistu? Kunjamsa Jehová Diosax “Sumankañan Jilïripa[r]” mä arunxa, Jesucriston Apnaqäwipar uñji ukwa uñachtʼayistu (Isa. 9:6, 7). Kunapachatï Jesucristox Waranq Maranak Apnaqxani ukhaxa, ‘jan yäqat jaqinakarus arxataniwa, ukat jan kunan jaqin wawanakaparus yanaptʼarakiniwa’. Kunanaktï aka Uraqin lurkäna ukanakat sipansa, jukʼamp sumanakwa Jehová Diosan yanaptʼatax lurani, ukat taqi kunas chiqapäxaniwa, janiw kunat axsarañas utjxaniti (Apo. 20:4).

6. ¿Jesusax apnaqxistani ukhax kunanaksa lurani?

⁶ Salmo 72 qillqatan parlki ukham suma apnaqirïtapxa, kunanak lurasas Jesusax aka Uraqin uñachtʼayäna, ukanak uñjañäni. Nayraqatxa khuyapayasiñapat amtañäni (Mat. 9:35, 36; 15:29-31). Mä kutix akham sasaw lepra usuni mä jaqix achiktʼasïna: “Munsta ukax, aka usuxat kʼumaraptayitasmawa” sasa. Ukat Jesusax akham sänwa: “Muntwa, kʼumaräxaraktawa” sasa. ¡Ukhamaw uka jaqir khuyapayasiñat qulläna! (Mar. 1:40-42.) Ukat mä qhawqha tiempotxa, mä ijma warmin sapa wawapaw jiwxatayna. Uk uñjasax walpun Jesusax “khuyaptʼayasï[na]”. Ukat akham sasaw jiwat waynuchur säna: “Wayna, nayaw sisma, ¡sartam!” sasa. Ukatsti, ¡uka waynuchux sarthapxänwa! (Luc. 7:11-15.)

7, 8. ¿Jesusax kunjamsa jaqinakar kʼumaraptayañatak chʼamanïtap uñachtʼayäna?

⁷ Jehová Diosan chʼamapampiw Jesusax  milagronak luräna. Wila apa usuni mä warmit amtañäni. “Tunka payan maraw wila apa usunïna. Walja qullirinakamp qullayasisinxa, walpun tʼaqhisïna; taqi kunatï jupan utjkän ukanaks tukjasïnwa, ukampis janiw waliptkänti, jan ukasti jukʼampikiw usuntxäna”. Ukatwa jaqinak taypir mantasax Jesusar isipat llamktʼäna. Ukham usuni warmixa, Moisesan katuqat Leyinakarjamax janiw jaqinakar jakʼachasiñapäkänti (Lev. 15:19, 25). Ukat Jesusax “chʼamapampi maynir kʼumaraptayatapa” amuyasïna ukhaxa, “¿khitis isit llamktʼitu?” sasaw säna. Uka “warmix axsarañat khathattʼasisaw Jesusan nayraqatapar” qunqurtʼasïna, ukatsti “taqi kunsa chiqap arsusirakïna”. Chiqansa, Diosaw Yuqap tuqix uka warmir kʼumaraptayäna. Ukatwa Jesusax munasiñampi akham säna: “Wawa, iyawsatam laykuw kʼumaräxtaxa. Jichhasti sumak sarxam” sasa (Mar. 5:25-27, 30, 33, 34).

⁸ Diosan chʼamapampi ukham milagronak lurasaxa, khitinakatï uka milagronak uñjapkäna ukanakarus yanaptʼarakïnwa. Amtañäni, Wali Uñtʼat Arstʼäwip janïr qalltkasaxa, walja usutanakaruw qulläna, ukat ukanak uñjasax walpun jaqinakax muspharapxäna (Luc. 6:17-19). Ukat mä kutixa, chiqapunit Jesusax Mesiasäpacha, janicha uk yatxatir sarapxam sasaw bautisir Juanax pä yanapirinakapar khitäna. Puripkäna ukhaxa, “Jesusax walja usutanaka[ruw] kʼumaraptayäna, ukhamarak tʼaqhisiñanakata, ñanqha ajayunakata qhispiyäna. Walja juykhunakaruw uñjayarakïna”. Ukatxa, akham sasaw Jesusax Juanan uka yanapirinakapar säna: “Sarapxam, ukatsti kuntix uñjapkta, istʼapkarakta ukanak Juanarux qhanañchapxam. Yatiyapxarakim kunjämtï juykhunakax uñjapxi, cojonakas sarnaqapki, lepra usuninakas kʼumaräxapxi, uqaranakas istʼapkaraki, jiwatanakas jaktayataraki, ukhamarak pobrenakaruw qhispiyasiñ arunakax churasiskaraki ukanaka” sasa (Luc. 7:19-22). ¡Uka arunakax walpun Juanar yanaptʼpachäna!

9. ¿Jesusan milagronakapax kuns jutïrit uñachtʼayistu?

⁹ Chiqansa, mä qhawqha tiempotakikiw Jesusax jaqinakar qulläna ukat jiwatanaksa jaktayarakïna, tiempompix mayninakjamakiw tukusxapxäna. Ukampis kunanaksa Diosan ajllit Apnaqirjamax jutïrin lurani ukanakwa uñachtʼayäna.

Niyaw aka Uraqix Paraisüxani

10, 11. 1) ¿Kuna wiñay bendicionanakas utjani, ukat qhawqha tiempos Jesusax apnaqistani? 2) ¿Khitis Paraison jaktanini, ukat jakaskakiñatakix kunsa lurañapa?

¹⁰ ¡Paraison jakañax kunja sumakïkani! (Salmo 72:5-9 liytʼasiñapawa.) Diosan luqtirinakapax wali kusisitaw mä suma uraqin wiñay jakasipxani, kunjamtï Intis Phaxsis wiñayatak utjapki ukhama. Ukat ‘chʼijinakar purxatir jallur’ uñtataw Jesucristox wali sum apnaqanistani.

¹¹ Chiqansa, ¿kunjamsa taqi ukanakax phuqasini uk janit uñjañ munkasma? Jesusax akham sasaw jupamp chika chʼakkatat mä jan wali jaqir säna: “Jumax nayampi chikaw paraisonkxäta” sasa (Luc. 23:43, NM). Uk istʼasax walpun chuym qhanartayaspachäna. Jesucristox Waranq Maranak Apnaqxani ukhaw uka jaqix jaktanini. Ukat Cristor apnaqiriparjam istʼanixa, wiñayaw wali kusisita ukat kʼumara jakasini.

12. ¿Jiwatat jaktanit ‘jan aski jaqinakas’ kunsa phuqapxañapa?

¹² Kunapachatï Jilïr Salomonax apnaqxani ukhaxa, ‘aski jaqinakax panqaranakar’ uñtataw nayrar wali sum sartapxani (Sal. 72:7). Kunjamtï aka Uraqinkkasax wali munasiñampi ukat khuyapayasiñampi jaqinakar uñjkänxa, ukhamarakiw Jesusax Paraison uñjistani. Ukatxa ‘jan aski jaqinakas’ jiwatat jaktanipxarakiniwa, jupanakatï Diosan kamachinakaparjam phuqapxanixa, wiñayatakiw jakapxarakini (Hech. 24:15, MT). Ukampis jan istʼasiñ munirinakasa, ukat ñanqha  jaqinakas tukjatäpxaniwa. Ukhamaxa, janiw kunat axsarañas utjxaniti.

13. ¿Jesusax kawkikamas apnaqani, ukat kunatsa sumpun jakasiñäni sissna?

¹³ Jilïr Salomonax Uraqpacharuw apnaqanini. Salmo 72:8, 9 qillqatax akham siwa: “Maysa lamar qutat maysa lamar qutkam apnaqpan, Eufrates jawirat qalltasa, aka uraq tukuskama. Wasaran jakir timanakapax nayraqatapan [qunqurtʼasipxpan], laqʼa jallqʼapxarakpan” sasa. Jïsa, Jesucristox mä thiyat mä thiyakamaw apnaqani (Zac. 9:9, 10). Khitinakatï apnaqiriparjam uñjapkani ukanakaxa, taqi chuymaw jupar istʼapxani. Ukampis juchanakapat jan arrepentisir jan wali jaqinakax “patak mara[nïkasas]” tukjatäpxaniwa, ‘laqʼaki jallqʼxapxani’ (Isa. 65:20).

Jesusax khuyapayasiñampiw sum uñjistu

14, 15. ¿Kunatsa Jesusax khuyaptʼayasistaspa, ukat “artʼasir jan kunan jaqirux” yanaptʼaspa?

¹⁴ Jucharar jaqinakax wali llakkañaw sarnaqtanxa, janiw chʼamasampikix nayrar sartksnati. Ukampis janiw wiñay ukham sarnaqkañäniti (Salmo 72:12-14 liytʼasiñapawa). Khititï Salomonat sipans Jilïrïki ukax wal khuyaptʼayasistu, pantjasir jaqjamax kunjamas jikxatastan ukxa sum yati. Amtañäni, aka Uraqinkkäna ukhaxa, jan khiti yanapiriniw wal tʼaqhisïna. Jïsa, kunatï chiqapäki uk arxatañatakix sintkañaw tʼaqhisïna, “jumpʼipasti jachʼa wila chʼaqanakjamaw chʼaqaräna” (Luc. 22:44). Akham sasaw tʼaqhisiñ lawan chʼakkatatax artʼasïna: “Diosaxay, Diosaxay, ¿kunats akham nayar antuttʼasista?” sasa (Mat. 27:45, 46). Ukham tʼaqhisiyatpachasa ukat Supayan kunaymanit yantʼatasa janipuniw Jehová Diosat jithiqtkänti.

¹⁵ Ukhamasti, kunjamas tʼaqhistan ukanakxa Jesusax sum yati. “Jupaw artʼasir jan kunan jaqirux antutayani, yanap jan jikxatir llakit jaqirus yanapani.” Ukat munasir Awkipax “jan kunan jaqinakarux istʼiwa”, janiw ukhamak uñchukkiti; ukatsti “chuyma usuchjatanakarux waliptayi[wa], chhuxrinakap kʼumaracharaki[wa]” (Sal. 69:33; 147:3). Ukat pachpa Jesusas “khuyaptʼayasistaspawa tʼukha kankañasanxa, jupa kikparakiw taqi casta yantʼanaka jiwasjama tʼaqhisiwayi” (Heb. 4:15). Uka suma Apnaqirisaxa niyaw alaxpachan apnaqxi; ukat niyarakiw taqi jan walinak tukjani. ¡Kunja sumakïkani!

16. ¿Kunatsa Salomonax markachirinakat khuyaptʼayasïna?

¹⁶ Salomonat amtañäni, “jan kunan jaqinakat” jupax wal khuyaptʼayasirakïna. Janiw yatiñanïtap laykukis ni chʼikhïtap laykukis sinttʼasirïkänti, llakit sarnaqañsa yatirakïnwa. Kunapachatï Amnón sat jilapax Tamar kullakapampi munkir jan munkir ikintasitayna ukhaxa, Absalón sat mayni jilapaw coleramp atipatax Amnonar jiwayayatayna (2 Sam. 13:1, 14, 28, 29). Qhipatxa, awkip contraw Absalonax saytʼarakïna, ukat marka apnaqañ munäna. Ukampis amtapax janiw phuqaskänti, Joab sat mä jaqin jiwayataw uñjasïna (2 Sam. 15:10, 14; 18:9, 14). Ukatsti, Adonías sat jilaparakiw marka apnaqirit saytʼañ munäna. Jupatix apnaqirit uttʼasispäna ukhaxa, Salomonar jiwayaspänwa (1 Rey. 1:5). Ukhamasti, Salomonax llakinakan sarnaqañ yatïnwa. Jaqin “jan waltʼañapa, usuyasitapa” sum yatïna. Kunapachatï templo lurañ tukuyxäna ukhaxa akham sasaw Diosat mayisïna: “Jumax juchanakapatsa pampacharakim; ukatxa sapa maynirusa luratapatjam churarakim” sasa (2 Cró. 6:29, 30).

17, 18. ¿Kunas yaqhip jilat kullakanakar tʼaqhisiyi, ukat kunas aguantañ yanaptʼaspa?

 ¹⁷ Jiwasax ukhamarakiw kunayman llakinakan tʼaqhistanxa. Kimsa tunka marani, María sat mä kullakaxa, * akham siwa: “Kʼuchik sarnaqasiñajatakix kunayman askinakaw utji. Ukampis kunanaktï nayrax lurawaykta ukanak amtasaw llakimp atipayasta. Awisax walpun chuym usuyasta, kunats ukanak lurpachätxa sasaw jachaqasta. Jichhakis paskaspa ukat janis kuna askïkirista ukham amuyasta, janipuniw armañjamäkiti” sasa.

¹⁸ Walja jilat kullakanakaw uka kullakar uñtasit tʼaqhisipxaraki. Ukampis ¿kunas aguantañ jupanakar yanaptʼaspa? Mariax akham siwa: “Diosar yupaychir wali suma amigonakaw utjitu, jupanakampïsax kusisitaw jikxatasta. Ukatsti, kunjamas mä urux jakasxañäni ukanak lupʼisaw chuym qhanartayasirakta. Paraisonxa janiw llakisiñat jachxäti, jan ukasti kusisiñatwa jachäxa” sasa (Sal. 126:5). Ukhamasti, sapa maynisa Jehová Diosan ajllit Apnaqiriparu, mä arunxa, Jesucristoru atinisipxañäni. Jupa tuqitxa, mä profeciax akham siwa: “Jupaw jan kunan jaqinakat khuyaptʼayasini, aynachtʼat jaqirus yanaptʼani, jan kunan jaqinakan jakañapsti qhispiyarakini. Jupaw tʼaqhisiñ taypit waysuni, jakañanakapan jila alanïtap layku” sasa (Sal. 72:13, 14). ¡Uka arunakax walpun chuymachistu!

Sumapuniw qamasxañäni

19, 20. 1) Kunjamtï Salmo 72 jaljax siskixa, ¿kuna jan waltʼäwinaksa Criston Apnaqäwipax askichani? 2) Jesusan sum apnaqatapatxa khitirus yuspärañasa, ukat uka bendicionanakat yatisax kunjamas jikxatastanxa?

¹⁹ Jilïr Salomonax kunja sumakis apnaqistani uk amuyapxapuniñäni. Bibliax akham siwa: “Trigox yapunakan jilarkir utjpan, qullu patanakansti jilantarakpan” sasa (Sal. 72:16). Jichhürunakanxa trigox janiw qullu patanakan achkaspati. Ukhamax ¿kamsañs uka arunakax muni? Paraisonxa taqi chiqanwa yapunakax sum achuni. Salomonax apnaqkäna uka tiemponxa wali sumpun Líbano sat uraqix achüna, ukhamarakiw yapunakax Paraison achuni. Janiw manqʼat pistʼañas ni machʼanakas utjxaniti. Taqiniw “suma manqʼanaka” manqʼasipxani (Isa. 25:6-8; 35:1, 2).

²⁰ ¿Khitirus taqi ukanakat yuspärasini? Nayraqatxa, taqi kunxar Munañani, Jachʼa Jehová Dios Awkisaruw yuspärasini. Uka urunakanxa, mä wawakiw taqinis kusisiñat akham sañäni: “[Jesucristo] reyin sutipax wiñayatakïpan, aytat kankañapasti intir uñtat utjpan; taqpach markanakax jupa tuq askinak katuqapxpan, taqpach jaqinakasti sapxpan: ‘jumax kusisiñanïtawa’ sasa. Israelan Tatit Diosapax jachʼañchatäpan, jupakiw muspharkañanak luririxa; qullan sutipax wiñayatak jachʼañchatäpan, qhapaq kankañapasti uraqir phuqhantpan. ¡Ukhamäpan!” sasa (Sal. 72:17-19).

[Qhanañchäwi]

¿Kamsasmasa?

• ¿Salmo 72 jaljan utjki uka profeciax kuns uñachtʼayistu?

• ¿Khitis Jilïr Salomonaxa, ukat kawkikamas apnaqani?

• ¿Salmo 72 jaljan qillqatäki uka profecianakatxa kawkïris chuymar purtʼtamxa?

[Jisktʼanaka]

[29 janan fotopa]

¿Salomonax kunjamsa apnaqäna? ¿Khitis jupat sipansa jukʼamp sum apnaqani?

[32 janan fotopa]

¿Jumax Jilïr Salomonan apnaqat Paraisonkätati?