Taqinimpis sumankapxam
Taqinimpis sumankapxam
“Kawkikamatix puedepkta ukakamax taqinimpis [...] sumankapxam.” (ROM. 12:18)
1, 2. 1) ¿Kuna tuqitsa Jesusax arkirinakapar amtayäna? 2) ¿Uñisitax kun lurañas wakisispa uka tuqitxa kawkinsa suma iwxanak jikxataraksna?
JESUSAX akham sasaw katuntapkäna uka arumax apostolanakar satayna: “Jumanakatix akapachankirïpxasmaxa, akapachankir jaqinakax munasipxiristamwa jupanakankirirjama. Ukampis nayaw jumanakar ajllisipxsma akapacha taypita, ukatwa akapachax uñisipxtam, jan akapachankirïxapxatam layku” sasa (Juan 15:19). Ukhamasti Jesusan arkirinakapax akapachan uñisitaw uñjasipxañapäna.
2 Apóstol Pablox uka arunak phuqasir sum uñjäna, kuna laykutix jupa pachpaw ukham uñisit sarnaqäna. Ukatwa jupamp chik sarir Timoteo waynarux akham satayna: “Jumax sumwa arkawayta nayan yatichäwinakaxaru, sarnaqataxaru, amtäwixaru, iyawsäwixaru, llampʼu chuymanïtaxaru, munasiñaxarusa, kunanaktix tʼaqhistxa uka llakinakarusa [...], taqi khitinakatix Cristo Jesusar katuyat jakañ munapki ukanakax tʼaqhisiyatäpxaniwa” sasa (2 Tim. 3:10-12). Ukampis ¿uñisitax kun lurañas wakisispa? Uka tuqitwa Pablox Romankir cristianonakar qillqkasax 12 jaljan parlaraki. Uka iwxanakax aka qhipa urunakan jakir cristianonakatakix wali askiwa.
“Kunatix askïki ukrak [...] lurapxam”
3, 4. 1) Mä chacha warmit maynik Diosar yupaychkaspa ukhaxa, ¿kunatsa cristianüpki ukanakax Romanos 12:17 jiskʼa tʼaqarjam sarnaqapxañapa? 2) ¿Kunjamsa uka pachpa jiskʼa tʼaqax uta jakʼankirinakampi sum apasiñ yanaptʼistaspa?
3 (Romanos 12:17 liytʼasiñapawa.) Jan wal lurapkistu ukanakarux janiw ukhamat ukhama kuttʼayañasäkiti sasaw Pablox amtayistu. Amtañäni, yaqhip cristianonakan chachapas warmipas janiw Diosar yupaychapkiti, ukhamatwa pachpa utapan uñisita sarnaqapxi. Ukhaman jikxatasisax Pablon arunakapat amtasipxañapawa. Inas Diosar luqtasax chachaman jan ukax warmiman uñisita, jan wali arunakampi jiskʼachata uñjaschisma, ukampis cristianjamax janiw ukhamat ukham kuttʼayañamäkiti. Ukham lurasax janiw kuna asksa jikxatkasmati, jukʼamp jan waliruw purisma.
4 Pablox akham siwa: “Kunatix askïki ukrak taqi jaqinakan nayraqatapanx lurapxam” sasa. Sañäni, mä kullakar chachapax Diosan markap tuqit jan wal parlaspa, jiskʼachaspa ukhaxa, ¿kunsa kullakax luraspa? Jan tuqisiñatakix suma arunakamp kuttʼayañapawa (Pro. 31:12). Mä kullakax ukhamaw chachapan jiskʼachatax askinak lurasin atipatayna, utapsa wali sum apnaqarakitayna. Jichhasti yuqapax Betel utan irnaqaski, Carlos satawa, jupax akham siwa: “Mamajax tatamar respetapxätaw sasin amtayasipunirïnwa. Tatamampi anattʼir saram sasaw khitasiri. Chiqans janiw munirïkti, ukampis tatajax wal anattʼañ muniri” sasa. Ukhamatwa tiempompix Carlon tatapax Bibliat yatiqañ qalltawayi ukat bautisasxäna. Ukhamaw Jehová Diosan Qhanañchirinakapax ‘kunatï askïki ukanak lurasin’ jarkʼapxistu ukanakar atipapxi. Ukat kuna chijir puriñas utji ukhax jankʼakiw uta jakʼankirinakarus yaqhanakarus yanaptʼapxi.
‘Nina sankʼanakax’ uñisiñap umatatayaspawa
5, 6. 1) Nina sankʼanakwa pʼiqipxarux qutuchäta siski uka arunakaxa, ¿kamsañs muni? 2) ¿Kuntï Romanos 12:20 jiskʼa tʼaqax siski ukarjamax askinak jikxatir jilat kullakanakar uñtʼtati?
5 Romanos 12:20 jiskʼa tʼaqanxa Pablox akham sarakiwa: “Uñisirimatix awtjatächixa, manqtʼayam; pharjatächisti, umtʼayam; uk lurasasti nina sankʼanakwa pʼiqipxarux qutuchta” sasa (Machak Testamento). Chiqansa, pʼiqipxar nina sankʼanak qutucham sasinxa, janiw yaqhanakar llakisiyañ tuqitsa ni phinqʼachañ tuqitsa Pablox parlkänti, kuna laykutix askinak lurañ tuqit parlkasaw ukham säna. Ukat nayra jaqinakax nina sankʼa taypir apantasaw fierronak umatatayapxirïna, niya uka tuqitsa parlkaspa ukhamawa. Khä 1800 maranakanxa, Biblia tuqit yatxattʼat Charles Bridges sat jaqix akham sänwa: “Janiw metalanakxa aliqakix nina patar uchapxañamäkiti; jan ukasti, metal patxar nina sankʼanakampi apxatapxam, ukhamata manqhat patat pariptayasin umatatayañataki. Nina sankʼar uñtasita wali munasiñampi ukat llampʼu chuymampi uñjatax mä qhawqhanikiw janix umatatapkiti, wali qala chuymanïpxatap layku” sasa.
6 Ukhamasti, kunapachatï askinak lurtan ukhaxa, nina sankʼampis uñisirinakar sumaptayksna, jan wali amtanakapsa umatatayksna ukhamawa. Ukhamatwa yaqhipax Diosar jakʼachasiñsa jan ukax Bibliat yatxatañsa munapxaspa. Ukat Pedrox akham sarakïnwa: “Jan Diosar uñtʼir jaqinak taypinsti sum sarnaqapxam. Jupanakax jichhax jan wali jaqinakatjamsa jumanak tuqi parlapkchi ukasa, jumanakan aski luratanakam uñjasasti, Diosaruw yupaychapxarakini kunürutix jupax luräwinakat waytʼir jutkani uküruxa” sasa (1 Ped. 2:12).
“Taqinimpis [...] sumankapxam”
7. 1) ¿Cristox arkirinakapar churki uka sumankañax kunasa? 2) ¿Chuymasan sum jikxatasisaxa kuns luraraktanxa?
7 (Romanos 12:18 liytʼasiñapawa.) Katuntapkäna uka arumaxa akham sasaw Jesusax apostolanakapar säna: “Samarañwa jaytapxsma. Nayan samarañaxwa churapxsma” sasa (Juan 14:27). ¿Kunäpachas uka samarañaxa? Diosampi Jesusampi munasitas ukat jupanakan sum uñjatas kunja kusisitas chuymasan jikxatastan uk sañ muni. Ukatsti, ukarjamaw jichhax jaqi masisampix sum apasiñ munaraktanxa. Ukat chiqa cristianonakax janiw sumankañakxa munktanti; jan ukasti jiwasax mayninakampi sumankañwa thaqtanxa, mä arunxa, ‘sumankayirinakätanwa’ (Mat. 5:9).
8. ¿Kunjamatsa familiansa tamansa sumankañ thaqsna?
8 Sumankañ thaqhirjamaxa, familiansa tamansa jan waltʼayasiñanakxa jankʼakiw askichañasa; jan askichasax jukʼamp jan waliruw pursna (Pro. 15:18; Efe. 4:26). Ukatsti mayninakampi sumankañatakixa, kunsa amuyumpi arsuñaw wakisi sasaw Pedrox sarakïna (1 Ped. 3:10, 11). Jan amuyumpi kuns sisxaksna, jiwaskam uñchʼukisisksna ukhax janiw walïkaspati sasaw Santiagox säna. “Khitinakatix Diosan yatiñanïpki ukanakan jakañanakapax nayraqatax qʼumawa, suma jaqinakäpxarakiwa, munasirïpxarakiwa, suma amuytʼanïpxarakiwa, khuyapayasirïpxiwa, aski lurapxaraki, qhanaraki kuns parlapxi. Khitinakatix sumankaña muni ukanakaxa taqi kunsa sumanarakwa luri, ukhamata suma yapu apthapkaspas ukhama mä suma jakaña apthapiñapataki” sasaw säna (Sant. 3:17, 18).
9. Jiwasax taqinimpiw sumankañ muntanxa, ukampis ¿kunsa amtañasa?
9 Jichhax Romanos 12:18 jiskʼa tʼaqar kuttʼañäni, ukanxa “taqinimpis jumanakax sumankapxam” siwa. Ukhamasti janiw familianaki jan ukax tama taypinaki sumankañ thaqhañasäkiti. Yatiqir masinakampis irnaqir masinakampis uta jakʼankirinakampis ukat khitinakarutix Bibliat yatiyktan ukanakampis sumankañasarakiwa. Ukat “kawkikamatix puedepkta” ukhakama sasaw Pablox sarakïna. Ukhamasti jiwasax yaqhanakampi sumankañatakix wal chʼamachasiñasawa, ukampis janirakiw Diosan kamachinakap pʼakintasax yaqhanakampi sumankañ thaqhañasäkiti.
Jehová Diosaw mutuyaskani
10, 11. ¿Jan walinak luratax kunatsa ‘Diosar jaytañasa’?
10 (Romanos 12:19 liytʼasiñapawa.) Jan walinak luratax ‘amukiw cristianonakax mutustanxa’, ukat ‘jan istʼañ munirinakarusa’ uñisipkistu ukanakarus ‘llampʼu chuymampiw’ uñjaraktanxa (2 Tim. 2:23-25). Ukat jan ukhamat ukham kuttʼayapxamti, “Diosar jaytapxam” sasaw Pablox amtayarakistu. Ukhamasti jan walinak luratax janiw cristianonakax colerampi atipayasisin jan walinak lurañasäkiti; jan ukasti Diosar jaytxañasawa. Salmonak qillqirix akham sänwa: Colerasiñ “apanukum, [...] ñanqha jan luraskañamatakix jan qʼapisimti” sasa (Sal. 37:8). Ukat “jan jumax samti: ‘Ukhamat, ukhamwa lurarakïxa sasaxa, jan ukasti Tatitur iyawsam, jupaw [uñjaskani]” sasaw Salomonax sarakïna (Pro. 20:22).
11 Uñisirinakan jan walinak luratax Jehová Diosar jaytxañasawa, Jupaw wakisini ukhax tiempopar mutuyaskani. “Nayaruw waktʼitu mutuyaskañaxa, nayarakiw phuqhaskäxa” sasaw Diosax sistu (Deuteronomio 32:35 uñxattʼarakïta). Chiqansa, jiwasax janiw Dios lanti saytʼañ munktanti; niyakixay “nayarakiw phuqhaskäxa” sischixa, uka arunakaruw atinistanxa. Ukhamasti jan walinak luratax Diosan amparapar jaytañasawa.
12. ¿Kunapachas Diosan mutuyäwipax jutani, ukat kunjamsa?
12 Pablox Romankir cristianonakar qillqañ qalltkasaw akham satayna: “Diosan axsarkañ mutuyäwipax alaxpachatwa jutaski taqi akapachan jan wali jaqinakataki, ukhamarak juchararanakataki. Jupanakan juchanakap laykuwa chiqa kankañax jan qhanstkiti” sasa (Rom. 1:18). Jachʼa tʼaqhisiñ urunakax qalltkani ukhaw Diosax Yupap tuqix jan wali jaqinakar mutuyaskani (Apo. 7:14). Taqi kunsa chiqaparuw Diosax uñjani. Kunjamtï Pablox yaqha qillqatan siskixa, “Diosax chiqawa jumanakaru tʼaqhisiyapktam ukanakaru tʼaqhisiyañatakixa. Ukatsti chiqarakiw jumanak tʼaqhisirinakar samarañ churañataki, ukhamarak nanakarusa, kunürutix Tatit Jesusax uñstankani alaxpachat nina taypina chʼamani angelanakapampi jutkani ukapachaxa. Diosar jan katuqirinakar mutuyiriw jutani, ukhamarak Tatit Jesucristosan qhispiyasiñ arunakapar jan istʼirinakarusa” (2 Tes. 1:5-8).
Jan walirux askimpi atipjañäni
13, 14. 1) ¿Kunatsa cristianonakar uñisipxistu? 2) ¿Kunjamatsa uñisirinakasar bendicitas uñachtʼaysna?
13 (Romanos 12:14, 21 liytʼasiñapawa.) Niyakixay Jehová Diosax taqi amtanakap phuqchinixa, jan walinakansa nayrar sartaskaktanwa; ‘suma yatiyäwinak aka uraqpachan yatiyañatakiw’ wal chʼamachastanxa (Mat. 24:14). Ukatwa uñisirinakax jiwasar jan walinak lurañ amtapxi. “Taqi [markanakaw] jumanakarux uñisipxätam nayar arkapxatam layku” sasaw Jesusax säna (Mat. 24:9). Ukhamax uñisirinakax utjañapapunïnwa, ukampis janiw arknaqatas qhiparktanti. Pedrox akham sasaw chuymachistu: “Munat jilatanaka, jan mayjtʼasipxamti uka jachʼa yantʼanaka jumanakxaru jutatapatxa, mä kuna jan walis jutkaspa ukhama. Jan ukasti kusisipxam Tatitjama tʼaqhisipxatanakamatxa” sasa (1 Ped. 4:12, 13).
14 Diosar yupaychatas layku uñisitax janiw uñiskaraktanti; jan ukasti Diosan suma arunakapatwa jupanakar yatiytanxa, kunattix jan sum yatisakiw yaqhipax uñisipxistu (2 Cor. 4:4). Pablon aka arunakaparjam phuqañatakiw wal chʼamachastanxa, akham sänwa: “Bendecipxarakim khitinakatix jumanakarux tʼaqhisiyapktam ukanakaruxa [...], jan maldecipxamti” sasa (Rom. 12:14). Mä tuqitxa, Diosat mayirapisaw jupanakar bendistanxa. Ukatwa Jesusax akham sarakïnxa: “Uñisirinakamarux munapxam, uñisipktam ukanakarux ask lurapxam, bendecipxam maldecirinakamaruxa, jumanakar jan wali parlirinakatakis orapxarakim” sasa (Luc. 6:27, 28). Kunjamas Diosan markapar mä uñisirix Criston mä suma arkiripar ukat Diosan taqi chuym luqtiripar tukuspa ukxa wali sumwa Pablox yatïna. Ukatwa Corintonkir jilat kullakanakar akham säna: “Maldicitäsaxa, bendicipxtwa; uñisitäsaxa, amukirakiw mutupxta. Kunaymani tuqitasäxa, sumachapxaraktwa” sasa (1 Cor. 4:12, 13, MT; Gál. 1:13-16, 23).
15. ¿Kuna aski luräwimpis ñanqhar atipsna?
15 Ukat Diosar chiqpach yupaychirinakjamaxa, kuntï Pablox Romanos 12:21 jiskʼa tʼaqan siski uk lurañatakiw wal chʼamachasiraktanxa, ukanxa akham siwa: “Jan ñanqhampix atipjayasimti, ukat sipan ñanqharux askimpi atipjam” sasa. Chiqas taqi ñanqha luräwinakax Supayat juti (Juan 8:44; 1 Juan 5:19). Ukat kunapachatï apóstol Juanax unañchäwinak katuqkäna ukhaxa, alaxpachar sarir cristianonakax “Corderon jiwatap laykuwa atipjapxi, ukhamarak kuna chiqa arunaktix jupxat parlapkänsa uka [laykurakiw atipapxi]” sasaw Jesusax säna (Apo. 12:11). Ukhamasti, Supayar atipañatakis ukat jupan apnaqat akapachar atipañatakis Diosan suma yatiyäwinakapwa jaqinakar yatiyañasa; ukhamatwa jaqi masisar askinak lurarakiñänixa.
Wali sumaw jakasxañäni
16, 17. Romanos 12 jaljan yatichäwinakaparjamaxa, 1) ¿kunjamsa sarnaqañasa? 2) ¿kunatakis tama taypin chʼamachasiñasa? 3) ¿uñisipkistu ukanakarux kunjamsa uñjañasa?
16 Kunanaktï Pablox Roma markankir cristianonakar qillqkasin 12 jaljan siskäna ukanak amtawaytanxa. Nayraqatxa, kunas Diosan munañapaxa, kunjamsa Jupar katuyatjamax luqtañataki chʼamachasiñasa ukwa yatiqawaytanxa; chiqas qullan ajayuw uk lurañatakix yanaptʼistu, ukat jiwaspachaw uk sum amuyaraktanxa. Ukxarusti, kuna yatiñtï jan ukax kuna lurañtï Diosax churkistu ukanakampix kunjamsa sum phuqsna, kunatsa amuyumpi ukat altʼat chuymampi Diosar luqtañasa ukanak yatiqawayaraktanxa. Ukatxa taman mayachtʼat sarnaqañ tuqitsa, jiwaskam yanaptʼasiñ tuqitsa, sinttʼasiñ tuqitsa uñjawayaraktanwa.
17 Ukat Diosar jan yupaychir jaqinakan uñisitax kun lurañas wakisispa uksa uka pachpa Romanos 12 jaljanwa yatiqawayaraktanxa. Jan walit jan wali kuttʼayañax janipuniw wakiskaspati; jiskʼachatas amuyumpi ukat suma arunakampi kuttʼayañasawa; ukatxa taqinimpi sum apasiñataki chʼamachasiñasarakiwa ukat janirakiw jaqi masimp sum apasiñ laykukix Diosan kamachinakap pʼakintañasäkiti; familiansa, tama taypinsa, irnaqäwinsa, yatiqañ utansa, kawkinsa mayninakampi sum apasiñatakiw chʼamachasiñasa, ukat sinti uñisitas askimpiw kunatï ñanqhäki ukar atipañasa, taqi ukanakwa yatiqawayaraktanxa. Ukat janipun ak armañäniti, jan walinak luratax Jehová Diosan amparapar jaytañasawa.
18. ¿Romanos 12:12 jiskʼa tʼaqanxa kuna kimsa tuqitsa Pablox amtayarakistu?
18 (Romanos 12:12 liytʼasiñapawa.) Ukat jichhax yaqha kimsa tuqinakatwa Pablox uka pachpa jaljan amtayañ munarakistu. Mayaxa akäspawa: “Janirak Diosat oracionan mayisiñxa armasipxamti” sasaw sistu. Aka yatichäwinakanxa Pablon wali suma iwxanakapwa uñjawaytanxa, ukampis Diosax jan yanaptʼkistaspa ukhaxa, janiw uka iwxanak phuqksnati, ukhamasti Jupar mayisiñasapuniwa. Ukatsti Pablox sarakïnwa: “Tʼaqhisiñanaka utjipanxa llampʼu chuymanïpxarakim” sasa; ukatakix Diosan yanapap mayisiñasarakiwa. Ukxarusti kuntï Jehová Diosax churapxämaw siskistu uk uñtañasawa. Ukhamatwa, aka Uraqin jan ukax alaxpachan wiñay jakañ amtani wali kusisita suytʼañäni.
Amtañataki
• ¿Uñisitax kun lurañas wakisispa?
• ¿Kawkinakansa sumankañ thaqhañasa, ukat kunjamsa?
• ¿Jan walit jan wali kuttʼayañax kunatsa jan walïki?
[Jisktʼanaka]
[8 janan fotopa]
Yanaptʼasaw uta jakʼankirinakampix sum uñjayassna
[9 janan fotopa]
¿Tama taypinxa mayninakampi sumankañ thaqtati?