1, 2. (a) Tira ango ma Lubanga oweko Solomon ocoyo bot jo matino? (b) Pingo Lukricitayo ma mwakagi tye 50 ki wiye myero gubed ki miti i tira pa Solomon-ni?

 JEHOVAH oweko Solomon ocoyo lok magi pi jo matino ni: “I kare me tinoni, ber ipo [i] kom Lacwec mucweyo in, ma peya kare ma opong ki gin marac oo.” Ka kiwacci “kare ma opong ki gin marac,” nongo kitye ka lok i kom gin ango? Solomon otiyo ki lok ma obedo calo lwod me nyuto peko ma jo mutii gitye kwede​—komgi bimyel, gibidoko goro, gibidoko luwok, wanggi bidoko goro, itgi pe biwinyo lok maber, lwar bitwi i wigi, dok gibigom woko. Ngat mo keken pe myero kong okur ni myero jami magi gucak timme i kome ka dong ecak tic pi Jehovah.​—Kwan Latitlok 12:1-5.

² Lukricitayo mapol ma mwakagi tye 50 ki wiye ki dong ma guti woko pud gitye ki kero. Oromo bedo ni gitye ki lwar i wigi, ento nongo pe gitye ki goro ma Solomon otito pigi-ni. Tika Lukricitayo magi ma dong guti-ni gitwero nongo adwogi maber ki i tira ma Solomon ocoyo bot jo matino ni: “Ber ipo [i] kom  Lacwec mucweyo in”? Man te lokke ngo?

3. Po i kom Lacwewa kwako timo gin ango?

³ Kadi bed ni dong watiyo pi Jehovah pi mwaki mapol, bedo ber ka kare ki kare wacwalo cawa me lwodo lok i kom kit ma Lacwecwa dit kwede. Kwo obedo mic me aura adada. Kit ma kicweyo kwede jami makwo niang iye tek adada. Jami mamwonya ma Jehovah ocweyogi giweko wanongo mit pa kwo i yo mapat pat. Ka walwodo lok i kom cwec pa Jehovah, man poyo wiwa i kom marre, ryekone, ki dong tekone. (Jab. 143:5) Ento, bedo ma wiwa po i kom Lacwecwa kwako lwodo lok i kom jami ma en mito ki botwa. Ka watye ka lwodo lok, wamoko tam me medde ki nyuto pwoc pi Lacwecwa kun watiyo pire ki cwinywa ducu ka teke pud wakwo.​—Latit. 12:13.

4. Lukricitayo muteggi ma gitye ki ngec myero gupenye ki lapeny mene, ki dok pingo?

⁴ Ka itye dano muteggi ma tye ki ngec, tye lapeny ma pire tek ma myero ipenye kwede, ‘Ngo ma abitimo ki kwona kombeddi kit macalo pud olo to atye ki kero mo manok-ki?’ Macalo Lakricitayo ma tye ki ngec, itye ki kare ma jo mukene gipe kwede. Itwero tito bot jo matino jami ma Jehovah opwonyi kwede. Itwero jingo niye pa jo mukene kun ititigi mot mabeco ma inongo i ticci pi Lubanga. Kabaka Daudi olego Jehovah ni omiye kare me timo man. En ocoyo ni: “Ai Lubanga, ibedo ka pwonya cakke ka tinona, . . . Pe ibwota ata, ai Lubanga, kadi bed i kare ma dong ati ma wiya otwi lwar; ento bed kweda nio ka atuco pi tekki bot yalwak ducu me kare me anyim.”​—Jab. 71:17, 18.

5. Lukricitayo muteggi gitwero nywako jami ma gupwonyo ki jo mukene nining?

⁵ Itwero tito bot jo mukene ryeko ma inongo pi mwaki mapol-li nining? Tika itwero lwongo jo matino ma gitiyo pi Lubanga i gangi wek icuk cwinygi? Tika itwero tic kacel kwedgi i ticwa me pwony wek gunen yomcwiny ma itye kwede i tic pi Jehovah? Eliu ceng owaco ni, “Wek dito aye oloki; wek lwak mwaka onyuto ryeko.” (Yubu 32:7) Lakwena Paulo owaco bot mon muteggi ni gucuk cwiny jo mukene i lokgi ki dok i lanengi. En ocoyo ni: ‘Mon madito myero gubed jo ma pwonyo gin maber.’​—Tito 2:3.

6. Pingo Lukricitayo muteggi ma gitye ki ngec pi mwaki mapol pe myero gubwonne kekengi?

⁶ Ka itye Lakricitayo muteggi, tye jami mapol ma iromo timone me konyo jo mukene. Tam kong i kom jami ma ingeyogi kombeddi ento onongo pe ingeyo mwaki 30 nyo 40 mukato angec. Ingeyo kit me keto i tic cik ma igi lac me Baibul. Labongo akalakala, itye ki diro me gudo cwiny dano ki lok ada me Baibul. Ka itye laelda, ci nongo ingeyo kit me konyo utmege ma gutimo bal. (Gal. 6:1) Gwok nyo dong ipwonyo kit me neno tic ma kwako kacokke, dipatmen mapat pat me gure madito, nyo gedo Odi me Ker. Oromo bedo ni ingeyo bene kit me lok ki daktari wek guti i kom lutwo labongo medo remo i komgi. Kadi bed pud ipwonyo lok me ada cokcok-ki, in itye ki ngec ma pigi ma lubbe ki kwo. Me lapore, ka ce dong ipito lutino, ci nongo itye ki ngec muromo i gwoko lutino. Lukricitayo ma dong guteggi gitye ki kero me konyo jo pa Jehovah i pwonygi, miyo tira ki dong cuko cwiny omege ki lumege.​—Kwan Yubu 12:12.

7. Pwony ango ma Lukricitayo muteggi gitwero miyone bot jo matino?

⁷ I yo macalo mene ma iromo tic kwede ki keroni me konyo jo mukene? Gwok nyo itwero nyuto bot jo matino kit me cako ki dong kwano Baibul ki dano. Ka  itye lamego ma dong oteggi, tika iromo miyo tam bot lumege ma gitye ki lutino me miyo cawagi bene bot Jehovah, ma ka gwoko lutinogi keken? Ka itye omego muteggi, tika iromo pwonyo omege matino kit me miyo pwony ki yamo komgi ki dok me tito kwena maber-ri ki diro? Tika iromo nyutigi kit ma icuko kwede cwiny omege ki lumege ma dong gutii ka icito ka limogi? kadi bed ni dong ipe ki kero ma yam onongo itye kwede, ento pud itye ki kare maber me pwonyo jo matino. Lok pa Lubanga wacci: “Deyo ma co matino gitye kwede aye tekkomgi, ento co muteggi giworogi pi yer lwar ma otwi i wigi.”​—Car. 20:29.

8. Ngo ma lakwena Paulo otimo kadi bed ni en onongo woto ki tii?

⁸ Lakwena Paulo olungo wiye itiyo tic pa Jehovah kadi bed en onongo dong woto ki tii. I kare ma ki gonye ki i buc i Roma i kine ka mwaka 61 K.M., en onongo dong otiyo matek macalo lamiconari dok bene onongo romo yero me medde ki bedo i Roma wek etit kwena. (2 Kor. 11:23-27) Labongo akalakala, utmege ma i Roma nen calo onongo gubibedo ki pwoc madit ka Paulo omedde ki bedo kwedgi. Ento Paulo oniang ni omyero ecit i kabedo mukene ka ma can lutit kwena tye iye. I wotte macalo lamiconari, Paulo ocito i Epeco, Kurete, ki dong nen calo i Makedonia kun woto kacel ki Temceo gin ki Tito. (1 Tem. 1:3; Tito 1:5) Pe wangeyo ka en olimo lobo Cipein, ento onongo tye ki miti me limone.​—Rom. 15:24, 28.

9. Awene ma nen calo Petero odak ka ma can lutit kwena tye iye? (Nen cal ma tye i pot karatac 22)

⁹ Nen calo lakwena Petero onongo dong tye ki mwaka 50 ki wiye i kare ma en ocito ka ma can lutit kwena tye iye. Pingo meno twero bedo ada? Ka onongo mwakane rom ki pa Yecu nyo bene en ladit, man te lokke ni mwakane onongo tye i kine ka 50 i kare ma en orwatte ki lukwena mukene i Jerucalem i mwaka 49 K.M. (Tic 15:7) Petero obedo pi kare manok i Jerucalem i nge cokke meno, ci odak i Babilon wek etit kwena bot Lujudaya mapol ma gitye kunnu. (Gal. 2:9) En onongo bedo kunnu i kare ma ocoyo waragane mukwongo, i kine ka mwaka 62 K.M. (1 Pet. 5:13) Dak i lobo mukene twero bedo tek, ento Petero pe oye ni teggine-ni ogenge ki nongo yomcwiny ma bino pi tic pi Jehovah ki cwinye ducu.

10, 11. Gin ango ma Robert gin ki dakone gutimo kadi bed ni dong guteggi?

¹⁰ I kareni, Lukricitayo ma gitye mwaka 50 ki wiye ginongo ni kwogi olokke dok giromo tic pi Jehovah i yo mapat pat. Jo mogo i kingi gudak ka ma can lutit kwena tye iye. Me lapore, Robert ocoyo ni: “An ki dakona onongo mwakawa tye i kine ka 55 i kare ma waniang ni pud watye ki mot mapol i tic pa Jehovah. Wodwa onongo dong oa woko ki paco, dok bene wape ki lunyodo muteggi ma myero wagwokgi. Wanongo bene ginaleya mo matidi. Atimo curane ci anongo ni ka wacato otwa ci waromo culo banya ma watye kwede dok centene twero gwokowa nio ka anongo pencon. Wawinyo ni i Bolivia, dano ma gimito kwano Baibul pol ata dok wel jami yot kunnu. Pi meno, wamoko tamwa me kobo kunnu. Ngiyo nyo naa ki kwo ma kunnu pe obedo yot. Jami weng onongo nen pat ka iporo ki Kumalo me lobo Amerika. Ento wanongo adwogi maber pi tute man.”

¹¹ Robert omedo ni: “Gin ma pire tek loyo i kwowa obedo tic ma kwako kacokke. Jo mogo ma wapwonyogi ki Baibul gunongo batija. Lupaco mo acel ma wakwano kwedgi pe gulony dok gibedo i caro ma tye mairo mapol ata. Ento, dwe ki dwe  lupaco man gitute matek me bino i taun pi cokke. Tika itwero goyo yomcwiny ma wanongo ki i neno kit ma gidongo kwede i yo me cwiny ki bene i kare ma awobi madit loyo ocako tic macalo painia?”

12, 13. I kare ma Brian oweko tic, gin ango ma en ki dakone gutimo?

¹² Kacokke ki gurup ma kiloko iye leb mukene giromo nongo adwogi maber ki i lanen pa omege ki lumege ma guteggi. Ki bene, tito kwena i wang tic ma kit man kelo mot mapol. Me lapore, Brian ocoyo ni: “An ki dakona wanongo ni bedo abedo tek i kare ma mwakana oromo 65, mwaka ma gamente me Biritic mito ni kiwek iye tic. Lutinowa onongo dong gua woko ki paco, dok bene onongo tek adada me nongo jo ma gitye ki miti me kwano Baibul. Lacen, arwatte ki awobi mo ma a ki i lobo China dok onongo tiyo macalo lakwed lok i univaciti. En oye bino i cokke i kare ma alwonge, ci acako kwano Baibul kwede. I nge cabit mogo, en ocako kelo i cokke lawote ma bene gia ki i China. I nge cabit aryo ma okelo lawote mukwongo-ni, en okelo luwote angwen mukene.

¹³ “I kare ma lawote me angwenne openya ni emito kwano Baibul, atamo kekena ni, ‘Omyero pe awek tic pi Jehovah kadi bed ni atye mwaka 65.’ Pi meno, apenyo dakona, ma adit aloye ki mwaka aryo-ni ka mito pwonyo leb Chinese. Wabedo ka tic ki dwon ma kimako i tep. Meno obedo mwaki apar mukato angec. Tito kwena i wang tic ma kiloko iye leb mukene oweko wawinyo calo watye bulu. Watyeko dong kwano Baibul ki dano 112 kulu ma gia ki i China! Pol pa jo magi dong gubino i cokkewa. Ngat acel kombeddi-ni tye tic i kacokkewa macalo painia.”

14. Pingo Lukricitayo muteggi gitwero bedo ki yomcwiny, dok labol pa Paulo cuko cwinygi nining?

¹⁴ Kadi bed ni Lukricitayo mapol ma gitye mwaka 50 ki wiye giromo timo jami  manyen i tic pa Jehovah ento mogo pe giromo. Jo mogo i kingi komgi lit, dok mukene gigwoko lutino nyo lunyodogi ma dong guteggi adada. Itwero bedo ki yomcwiny me ngeyone ni Jehovah pwoyo gin mo keken ma itye ka timone i ticce. Pi meno, ma ka bedo ma cwinyi otur ni itye ka timo tic manok i tic pa Jehovah, nong yomcwiny itimo gin ma keroni twero. Nen kong labol pa lakwena Paulo. Pi mwaki mapol kitweye i ode, dok onongo pe twero medde ki ticce macalo lamiconari. Ento ka dano gulime, en onongo tito botgi lok ma i Ginacoya dok konyogi me tic ki cwinygi ducu pi Lubanga.​—Tic 28:16, 30, 31.

15. Pingo Lukricitayo ma guteggi pigi tek adada?

¹⁵ Jehovah bene pwoyo gin ma jo muteggi ma mwakagi tye 60 nyo 70 ki wiye giromo timone i ticce. Kadi bed Solomon oye ni “kare ma opong ki gin marac” pe obedo kare maber, Jehovah neno gin ma Lukricitayo muteggi gitimo me pakke. (Luka 21:2-4) Kacokke gitye ki pwoc madit pi lanen me niye kacel ki diyo cwiny ma omege ki lumege ma guteggi ginyuto.

16. Mot macalo mene ma Anna nen calo okeng, ento gin ango ma en otimo me woro Lubanga?

¹⁶ Baibul wacciwa ni lamego mo muteggi ma nyinge Anna omedde ki pako Jehovah nio wa i kare ma dong otii. En onongo tye da-to ma mwakane tye 84 i kare ma kinywalo iye Yecu. En nen calo oto ma peya odoko lalub kor Yecu, pe kiwire ki cwiny maleng, nyo pe otito kwena maber me Ker-ri. Kadi bed kumeno, Anna otimo gin ma kerone twero. “En yam pe a ki i ot pa Lubanga, obedo ka woro Lubanga kun ri kec dok lego dyewor ki dyeceng.” (Luka 2:36, 37) Anna onongo bedo tye i kin lwak ma gugure i dyekal kun lego ki i cwinye pi nucu cawa, ka nongo lalamdog wango odok eceta odiko ki otyeno ducu i ot pa Lubanga. I kare ma oneno latin Yecu, en “otito pi latin-nu bot dano ducu ma yam kuro kare me koko jo Jerucalem.”​—Luka 2:38.

17. Waromo konyo Lukricitayo muteggi ki magoro nining wek gunywak i woro me ada?

¹⁷ I kareni, omyero wabed ma wangwa twolo me konyo jo ma dong gutii nyo Lukricitayo ma gitye ki goro. Mogo gimito bedo tye i cokke kacel ki gure ento gipe ki kero nyo gibedo tye kicel kicel. I kabedo mogo, kacokke giketo yub wek jo muteggi guwiny pwony ma kinyamo i cokke ki i cim. I kabedo mukene, man pe twero timme. Kadi bed kumeno, Lukricitayo ma pe giromo bedo tye i cokke giromo teno kor woro me ada. Me lapore, legagi twero weko kacokke cung matek.​—Kwan Jabuli 92:13, 14.

18, 19. (a) Lukricitayo muteggi gitwero cuko cwiny jo mukene nining? (b) Angagi ma gitwero tic ki tira man ni: “Ber ipo [i] kom Lacwec mucweyo in”?

¹⁸ I kine mukene, Lukricitayo muteggi pe giromo niang kit ma lanengi cuko kwede cwiny jo mukene. Me labolle, kadi bed ni Anna onongo obedo lagen pi mwaki mapol i ot pa Lubanga, twero bedo ni en onongo pe ngeyo ni lanenne bicuko cwiny jo mukene i cencwari mapol i anyim. Mar ma Anna onongo tye kwede i kom Jehovah kicoyo i Ginacoya. I yo acel-lu, wi omege ki lumege pe biwil i kom mar ma itye kwede pi Jehovah. Man aye oweko Lok pa Lubanga waco ni: “Lwar wic aye lalukana me deyo pa ludongo, ka ce obino pi kwo ma tye atir.”​—Car. 16:31.

¹⁹ Wan ducu watye ki ka ma kerowa gik iye i tiyo tic pi Jehovah. Ento, wan ma pud watye ki kero-ni omyero waketu cwinywa ducu i lok man: “Ber ipo [i] kom Lacwec mucweyo in, ma peya kare ma opong ki gin marac oo.”​—Latit. 12:1.