1, 2. (a) Gin ango ma Erifaji gin ki Bildad guwaco madok i kom kit ma Lubanga neno kwede ki ticwa? (b) Ngo ma Jehovah owaco i kom lok meno?

MWAKI mapol angec, co adek gucito ka cuko cwiny Yubu, laco mo ma onongo geno Lubanga adada. Ngat acel i kin co magi nyinge Erifaji ma obedo Lateman, en openyo Yubu ni: “Dano twero bedo ki kony bot Lubanga? Atikane ngat ma tye ki ryeko konnye pire kene. Won Twer Ducu cwinye bedo yom ka kiti atir? En nongo kony mo ka bal mo pe i komi?” (Yubu 22:1-3) Labongo akalakala mo Erifaji onongo ngeyo ni lagamme tye ni pe. Ngat acel ma nyinge Bildad ma obedo Lacua bene omedo kor lok meno ni pe tye ngat mo ma kite tir i wang Lubanga.—Kwan Yubu 25:4.

² Erifaji gin ki Bildad gutemme wek Yubu owiny calo tutene me tic pi Jehovah konye pe. Co magi onongo gimito ni Yubu owiny ni meno konye pe bot Lubanga dok ni erom ki nyenye nyo kwidi mamwa. (Yubu 4:19; 25:6) Tika  onongo gitye ka waco lok meno pien ni gimwol? (Yubu 22:29) Tye lok ada ni Jehovah rwomme lamal adada dok wan pe watwero pore kwede. Ka watye i wi got malo nyo watye ka neno piny ki i wang dirica me dege, watwero niang kit ma wanen matidi kwede ki dok kit ma konywa peke kwede. Ento tika meno aye kit ma Jehovah neno kwede ki tutewa me tic pire ki dok ticwa pi Kerre? Pe! Jehovah owaco ki Erifaji, Bildad, ki ngat me adek-ke, Jopar ni onongo pe gitye ka loko lok ada. Ci Lubanga owaco ni cwinye yom i kom Yubu dok olwonge ni “laticca.” (Yubu 42:7, 8) Pi meno, dong watwero bedo labongo akalakala ni dano twero “bedo ki kony bot Lubanga.”

3. Gin ango ma Eliu owaco madok i kom tutewa me tic pi Jehovah? Meno onongo te lokke ngo?

³ Laco mo matidi ma nyinge Eliu onongo tye ka winyo lok pa Yubu gin ki co adek-ki. I kare ma gutyeko lokgi, Eliu openyo Yubu lok madok i kom Jehovah ni: “Ka timmi tye atir, nongo imiyo gin ango bote? Gin ango ma en gamo ki i cingi?” (Yubu 35:7) Tika Eliu bene onongo tye ka wacone ni wayelle nono me tic pi Jehovah? Pe. Jehovah pe omiyo tira ki Eliu ento ki co adek-ki. Eliu onongo tye ka lok i kom gin mukene. En onongo tye ka waco ni Jehovah pe mito ni wawore. Jehovah tye ki jami ducu. Pe tye gin mo ma watwero timone ma twero medo lonyone nyo tekone. Ki lok ada, gin mo keken maber nyo kero ducu ma watye kwede a ki bot Lubanga, dok en neno kit ma watiyo kwede.

4. Jehovah winyo nining ka wanyuto cwiny me kica bot jo mukene?

⁴ Ka wanyuto mar bot jo ma giworo Jehovah, ci en neno calo watimo pire. Wakwano i Carolok 19:17 ni: “Ngat ma kica mako i kom lucan omiyo banya bot Rwot [Jehovah]; pi meno Rwot bicule pi gin ma en otiyo.” Kare ducu Jehovah neno gin ma watimo ma nyuto cwiny me kica bot jo mukene. Dok kadi bed ni Jehovah aye Lacwe jami ducu, en neno jami magi ma watimogi-ni calo gubedo banya, dok en culo wange ki jami mabeco mapol. Yecu, Wod pa Lubanga bene omoko lok man.—Kwan Luka 14:13, 14.

5. Lapeny ango ma wabinyamo?

⁵ I kare macon, Jehovah olwongo lanebi Icaya ni ocung pire dok oti tic mo ma kite dok pat bote. (Icaya 6:8-10) Icaya oye tic meno dok owaco ni: “An ene; ora.” I kare-ni bene, Jehovah omiyo bot dano ma gitye lugen mot me nywako i tic pire. Lutic pa Jehovah ma welgi tye alip mapol gitye ka nyuto ni gitye ki cwiny calo pa Icaya. Gitye atera me tic pi Jehovah i yo mapol mapatpat ki bene i kabedo mapatpat ki dok  me lweny ki kwo ma kite dok pat kacel ki ariya mo keken. Ento jo mukene gitwero wacone ni: ‘Atye ki pwoc pi kare ma watye kwede me jalle me tic pi Jehovah, ento tika mitte ni an bene akwany kare? Kadi atimo nyo pe, Jehovah mono pe binenone ni ticce otimme?’ Kong dong wanyam kit ma jami mutimme i kwo pa jo aryo mo ma gutiyo pi Jehovah i kare mukato, Debora ki Barak twero konyowa me gamo lapeny magi.

6. Pingo onongo nen calo lumony pa Jabin gitwero loyo Luicrael i lweny?

⁶ Barak onongo obedo lalweny pa jo Icrael, ki dok Debora obedo lanebi. Pi mwaki 20, kabaka pa jo Kanaan ma nyinge Jabin “obedo ka uno jo Icrael matek.” Lumony pa Jabin onongo giger adada ma oweko Luicrael ma gibedo i caro onongo gilworo weko ganggi. Lumony pa Jabin onongo tye ki gadigadi lweny 900 ma tye ki nyonyo, ento Luicrael onongo gipe ki gilweny mo maber.—Lungolkop 4:1-3, 13; 5:6-8. * (Nen lok ma tye i tere piny.)

7, 8. (a) Tira mene mukwongo ma Jehovah omiyo ki Barak? (b) Luicrael guloyo lumony pa Jabin nining? (Nen cal ma tye i pot karatac 27.)

⁷ Ka kiporo lumony pa Jabin ki Luicrael, Luicrael onongo ginen goro adada dok yot me loyogi i lweny. Ento Jehovah omiyo rukca bot Barak kun tiyo ki lanebi Debora ni: “Cit icok joni i wi got Tabor kun ikwanyo jo alip apar ki i kaka pa Naputali ki kaka pa Jabulon. Abiywayo Cicera, lawimony pa Jabin, akelo ka romo kwedi i dog kulu Kicon kacel ki gadigadi lwennye ki buca monynye ducu, ci abimiye i cingi.”—Lungolkop 4:4-7.

⁸ Kicwalo lwongo bot dano me dyere pi lweny, ci co 10,000 gucokke i wi got Tabor. Barak ki jone gucito ka lweny i kom lumonegi i kabedo ma kilwongo ni Taanak. (Kwan Lungolkop 4:14-16.) Tika Jehovah okonyo Luicrael? En okonyogi. Kot magwar ocako cwer ci bar lweny opong ki coto. Man omiyo odoko yot bot Luicrael me lweny i komgi. Barak oryemo mony pa Cicera pi mairo 15, wa i kabedo ma kilwongo ni Karocet. I kare ma Cicera tye ka ngwec, gadigadine omoko i coto. Ci opye ongweco wa i Jaananim macok ki Kedec. Ki kunu, Cicera ongweco ci okanne wa i kema pa dako mo ma nyinge Yayeri. Cicera onongo ool adada ci onino woko bokbok. I kare ma tye ka nino, Yayeri oneke woko. (Lungolkop 4:17-21) Jehovah omiyo Luicrael guloyo lweny i kom lumonegi! * (Nen lok ma tye i tere piny.)

9. Gin ango ma wapwonyo ki i Lungolkop 5:20, 21 ma lubbe ki lweny i kom Cicera?

⁹ Wapwonyo jami mapol madok i kom lweny meno ma kitito i Lungolkop cura 4 ka wakwano cura ma lubo.  Lungolkop 5:20, 21 waco ni: “Lakalatwe gulwenyo ki i polo, gulwenyo i kom Cicera kun gilubo gergi. Kulu Kicon oterogi woko.” Tika man te lokke ni lumalaika gukonyo Luicrael i lweny meno, nyo kece got obedo ka a ki malo? Baibul pe tito lokke. Ento twero niange ni Jehovah okonyo jone me loyo lweny kun weko kot cwe matek i kabedo meno ki i cawa meno kikome, wek gadigadi lweny 900 pe obed ki kero me ngwec maber. I Lungolkop 4:14, 15 wakwano wang adek kulu ni Jehovah aye ma oweko jo Icrael guloyo. Pe tye ngat mo ki i kin lumony 10,000 ma gujalle-ni aye ma oweko jo Icrael guloyo lweny meno.

10, 11. “Meroj” mono onongo obedo ango? Pingo giceno?

¹⁰ Kong dong wanen jami mogo ma pigi tego. I kare ma Luicrael guloyo lweny, Debora gin ki Barak guwero wer me pak bot Jehovah. Guwero ni: “Lamalaika pa Rwot [Jehovah] owacci, gicen Meroj, gicen lubedo iye matek, pien pe guringo i oduru pa Rwot, pi konyo Rwot ki lweny i kom oteka.”—Lungolkop 5:23.

¹¹ Meroj mono onongo obedo gin ango? Pe wangeyo atir atir. Ento lam i kom Meroj otiyo adada ma oweko pe tye gin mo mudong ma nyuto ka ma obedo iye. Twero bedo ni Meroj obedo boma ma jone gukwero dyere me donyo i lweny ka konyo Barak. Jo Meroj nen calo guwinyo pi oto mony meno, kit macalo dano 10,000 kulu gudyere me lweny i kom jo Kanaan. Nyo twero bedo boma ma Cicera ongweco okato ki iye i kare ma tye ka lwi ki i cing Barak. Gwok nyo jo me Meroj onongo gitwero mako Cicera ento guweko ongweco woko. Go kong ni gitye ka neno ka oteka lweny mager meno ngweco ki i dye bomagi me laro kwone! Onongo gitwero timo gin mo olo to me cwako yub pa Jehovah. Ka onongo gutim, kono onongo en ominigi mot. Gubedo ki kare me timo gin mo olo pi Jehovah ento pe gutimo. Nen calo jo me Meroj onongo gipat adada ki Yayeri ma obedo ki tekcwiny-nyi.—Lungolkop 5:24-27.

12. Kit cwiny mapatpat ango ma dano gitye kwede ma kiloko iye i Lungolkop 5:9, 10? Man myero ogudwa nining?

¹² I buk pa Lungolkop 5:9, 10, waneno ni meno tam pa dano 10,000 ma gudyere-ni onongo pat adada ki pa jo ma pe gudyere pi lweny. Debora ki Barak gupwoyo “luwimony pa Icrael ma gudyero komgi i kin lwak.” Onongo gipat adada ki “lubed i wi kana makwar-ri,” ma onongo gitamo ni rwomgi lamal ma pe gitwero dyere pi lweny meno. Kiloko i kom jo meno ni gubedo i wi “bongngi” maber ka camo kwo mayot ka iporo ki jo ma gudyere ma onongo ‘giwoto ki tyengi iyo.’ Jo ma gudyere gucito pigi kengi kacel ki Barak ka  lweny wa i wi got Tabor ki i nota me Kicon. Kiwaco ki jo ma onongo gimito kwo mayot ni: ‘Gutam i kom lokke!’ Onongo mitte ni gutam pi kare ma gubalo pi timgi me kwero dyere me tic pi Jehovah. I kare-ni bene mitte ni watam i kom cwiny ma watye kwede madok i kom dyere me tic pi Lubanga.

13. Cwiny jo Reuben, Dan, ki Acer onongo dok pat ki pa jo Jabulon ki Naptali nining?

¹³ Dano 10,000 ma gudyere-ni gubedo ki kare me neno kit ma Jehovah larogi kwede macalo Laloc Mamalo Twal. Onongo gitwero waco ki dano mukene “kit ma Rwot [Jehovah] oloyo ki mony.” (Lungolkop 5:11) Jo Reuben, Dan, ki Acer gubedo mere ka paro pi lonyogi calo leegi ki melgi kun gibedo mot i dog nam ma ka timo tic pa Jehovah. (Lungolkop 5:15-17) Ento pe kaka ducu gubedo kumeno. Jo Jabulon ki Naptali “gudyero komgi i to” pi konyo kor Debora ki Barak. (Lungolkop 5:18) Watwero nongo pwony ma pire tek ki i kom cwiny mapatpat ma jo magi gunyuto pi dyere me tic pi Jehovah.

14. Wanyuto nining ni wacwako twero me loc pa Jehovah i kare-ni?

¹⁴ I kare-ni, pe wadonyo i mony wek wacwak loc pa Jehovah. Ma ka meno, wanyuto cwakwa ka watito kwena ki tekcwiny kacel ki arima. Kitye ka mito ni dano gujalle me tic pi Jehovah i kare-ni ma dong kato kare mo keken. Utmege milion mapol kacel ki jo matino gitye ka dyere me tic pi Jehovah pi kare malac i yo mapatpat. Me labolle, utmege mapol gitye ka tic macalo painia, tic i betel, gedo Odi me Ker, ki dong gedo odi me gure me adwol ki gure madito. Luelda mogo gitye ka tic matek i Komitti ma Gikubbe ki Ot Yat (Hospital Liaison Committees) ki dong mogo gikonyo me yubo gure. Watwero bedo labongo akalakala mo ni,  Jehovah pwoyo jallewa me tic pire i yo mo keken ma mitte dok wiye pe biwil i kom tutewa.—Jo Ibru 6:10.

15. Gin ango ma myero watim wek pe wadok nyap i ticwa pi Jehovah?

¹⁵ Myero wangi cwiny ma watye kwede madok i kom jalle me tic pi Jehovah. Watwero penye kekenwa ni: ‘Tika atye ka weko ni jo mukene aye guti tic ducu? Tika aketo cwinya i nongo jami me kom makato tic pi Jehovah? Nyo tika atye ka lubo niye ki tekcwiny pa Barak, Debora, Yayeri ki dong dano 10,000 ma gudyere kun atiyo ki jami ma atye kwede me tic pi Jehovah? Tika atye ka tam me dak i boma nyo i lobo mukene me tiyo cente mabup nyo yenyo kwo mayot? Ka tye kumeno, tika atye ka lega bot Jehovah i kom kit ma man twero gudo kwede jo me otwa kacel ki kacokke?’ * (Nen lok ma tye i tere piny.)

16. Gin ango ma watwero miyo ki Jehovah kadi bed ni en tye ki jami ducu?

¹⁶ Jehovah ominiwa deyo madit adada me cwako kor locce. Nicakke i kare pa Adam gin ki Kawa, Larac-ci mito ni dano gucung tung bote ma ka cung tung bot Jehovah. Ento ka wacwako loc pa Jehovah, ci wanyuto ka maleng ki Catan ni watye tung bot Jehovah. Niyewa ki gennewa i kom Jehovah cuko cwinywa me jalle me tic pire, dok man weko cwinye bedo yom adada. (Carolok 23:15, 16) Ka watye luwiny bot Lubanga, ci en binongo lagam ma myero edok iye pi adot ma Catan omoro i kome. (Carolok 27:11) Omyero wabed luwiny bot Jehovah dok meno obedo gin ma pire tek ma watwero timone pi Jehovah dok man kele yomcwiny madit.

17. Gin ango ma Lungolkop 5:31 pwonyo madok i kom gin ma bitimme i anyim?

¹⁷ Cokcok-ki, lobo ducu biyero loc pa Jehovah aye ma ka loc mo keken. Pud dong watye ki miti madit me kurone ya! Wawinyo calo Debora ki Barak, ma guwero ni: “Lumerokki ducu myero gutum woko kit meno, ai Rwot [Jehovah]! Ento luremi gubed macalo ceng ma tuc ki kerone.” (Lungolkop 5:31) Meno bitimme ka Jehovah ojwero lobo marac pa Catan woko. Ka lweny me Armagedon ocakke, Jehovah pe bimito ni dano gudyero pi jwero lumonene. Ma ka meno, ‘wabicung mot, ci waneno kit ma Jehovah bilarowa kwede.’ (2 Tekwaro 20:17) Ka kare meno pudi, watye ki kare me cwako loc pa Jehovah ki tekcwiny kacel ki arima madit.

18. Cwiny me jalleni bikonyo jo mukene nining?

¹⁸ Debora gin ki Barak gucako wergi me loyo lweny ki pako Jehovah, ento pe dano. Gin guwero ni: “Dano gubino ma gudyero komgi kekengi; wupwo Rwot” Jehovah! (Lungolkop 5:1, 2) I yo acel-li, ka watiyo pi Jehovah i yo ma mitte, ci bicuko cwiny jo mukene me ‘pako Jehovah!’